Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΔΑΡΒΙΝΟΣ – CHARLES DARWIN
(Σριούσμπερυ, Σροπσάΐαρ 1809 – Ντάουν, Κεντ 1882)
Περίφημος βρετανός φυσιοδίφης, βιολόγος και γεωλόγος, σπούδασε ιατρική, θεολογία και ασχολήθηκε με φυσιογνωστικές μελέτες, πραγματοποίησε δε πενταετή περίπλου της γης και συνέλεξε παρατηρήσεις για την ποικιλότητα των ειδών. Αποτέλεσμα των παρατηρήσεών του υπήρξε η διαμόρφωση της θεωρίας της εξέλιξης των βιολογικών ειδών, βασισμένη στην απειρία των ποικιλιών, την μεταβλητότητα, στον αγώνα περί υπάρξεως και στη φυσική και γενετική επιλογή. Ακόμη και ο ανθρώπινος πολιτισμός επηρεάζεται από τη φυσική και σεξουαλική επιλογή. Το έργο του, ο δαρβινισμός, συνέχεια των αντιλήψεων των αρχαίων, του Μπιφώ, του Λαμάρκ και του Ζ.Σ. Ιλαίρ, προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις, λόγω του κλονισμού των κρατουσών επιστημονικών και θρησκευτικών αντιλήψεων της βικτωριανής εποχής και επηρέασε σημαντικά τις φυσικές και φιλοσοφικές θεωρίες, μολονότι αναθεω-ρήθηκε αργότερα από το νεοδαρβινισμό.
Έργα: Φυσικοϊστορικές και γεωλογικές μελέτες κατά το ταξίδι του πολεμικού πλοίου «Μπηγκλ» (1839), Ζωολογικές παρατηρήσεις κατά το ταξίδι του «Μπηγκλ» (1840-1843), Σύσταση και κατανομή των κοραλλίων (1842), Ταξίδι ενός φυσιοδίφη ανά τον κόσμο (1845), Γεωλογικές παρατηρήσεις επί των ηφαιστειογενών νήσων της Νοτίου Αμερικής (1846), Περί της γενέσεως των ειδών δια της φυσικής επιλογής ή Διατήρησις των ευνοϊμένων φυλών στον αγώνα περί υπάρξεως (1859), Περί της μεταβολής των ζώων και των φυτών υπό την επήρεια της εξημερώσεως (1860), Η καταγωγή του ανθρώπου και η φυσική επιλογή (1871), Η έκφραση των συναισθημάτων στον άνθρωπο και στα ζώα (1873), Τα εντομοφάγα φυτά (1875).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. P.H. Barrett, The collected papers of Charles Darwin, Chicago (1977), 2 τόμ.], R.S. Lull, Organic Evolution (1929), Julian Huxley, Evolution, the modern Synthesis (1942), P. Courtade, La pensée de Charles Darwin (1945), J. Rostand, Charles Darwin (1947), A. Desmond-J. Moore, Darwin, 1991, E.T. Browne, Charles Darwin, Voyaging and the power of place, 1995-2002, B.P. Diane, Darwin, social Darwinism and eugenics, 2003, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Κινηματογράφος: Η δίκη των πιθήκων, Στάνλεϋ Κράμερ, 1960, (Σπένσερ Τρέισυ).
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Παρ’ όλες τις ευγενείς ιδιότητες και τις υψηλές του δυνάμεις, ο άνθρωπος εξακολουθεί να φέρει στο σώμα του το ανεξίτηλο στίγμα της χαμηλής του καταγωγής» (Darwin, Descent of man).
ΚΕΙΜΕΝΑ:ΔΑΡΒΙΝΟΣ, Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ
** ** **
Επί τρεις αιώνες μετά τον Κοπέρνικο ο άνθρωπος, μολονότι έχασε την κυρίαρχη θέση του στο σύμπαν, παραμένει κυρίαρχος της γης, του ζωϊκού βασιλείου. Αλλά το 1859 ο Κάρολος Δαρβίνος εκδίδει το επαναστατικό του έργο On the origin of species by means of natural selection or the preservation of favoured races in the struggle for life, για τον αγώνα περί υπάρξεως που διεξάγεται στη φύση, τη διαμόρφωση των ποικιλιών των ειδών, την κληρονομικότητα και την φυσική επιλογή. Και το 1871, συμπληρώνοντας τη θεωρία του, εκδίδει το Descent of man and on selection in relation to sex για την καταγωγή του ανθρώπου και τη συγγένειά του με τα πιθηκοειδή. Μολονότι η βάση της θεωρίας της εξέλιξης βρίσκεται στα συγγράματα των αρχαίων ελλήνων, ιδίως του Εμπεδοκλή και του Αριστοτέλη, η κατηγορηματική διαβεβαίωση του Δαρβίνου ότι ο άνθρωπος κατάγεται “εκ του ηρωικού εκείνου μικρού πιθήκου”, συγκλόνισε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο, εξήγειρε το θρησκευτικό συντηρητισμό και άνοιξε μια νέα περίοδο στην ιστορία της επιστήμης. Για δεύτερη φορά ο άνθρωπος, εγκαταλείποντας την ιδιαίτερη θέση του υπεράνω του ζωϊκού κόσμου, υποχωρεί τώρα στο δικό του κόσμο, αναγνωρίζει τους μακρινούς του προγόνους και αποδέχεται την κοινή μοίρα όλων των οργανισμών του πλανήτη μας.
Το βιολογικό τραύμα του ανθρώπου κλονίζει πλέον ανεπανόρθωτα το γόητρό του. Μετά το φωτοστέφανο του γεωκεντρικού μονάρχη, χάνεται και το σκήπτρο του βασιλιά της γης