Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΠΕΡΝΧΑΡΤ ΡΗΜΑΝ – BERNHART RIEMANN
(Μπρέζελεντς, Ανόβερο 1826 – Σελάσκα, Λάγκο Ματζόρε 1866)
Γερμανός μαθηματικός, καθηγητής στο Πανεπίστημιο Γοτίγκης. Οι μαθηματικές του πρωτοποριακές εργασίες άσκησαν βαθιά επίδραση στη θεωρία των αριθμών, τη θεωρία των συναρτήσεων και τη θεωρία της γεωμετρίας και θεμελίωσαν μια νέα τοπολογία. Η ελλειπτική γεωμετρία του Ρήμαν στράφηκε σε μια μη ευκλείδεια κατεύθυνση (εξ ενός σημείου εκτός ευθείας ουδεμία παράλληλος άγεται).
Έργα: Grundlagen für eine allgemeine theorie der funktionen einer veränderlichen complexen grösse (1851), Ueber die Hypothesen, die der Geometrie zu grunde liegen (1854), Ueber das Verschwinden den theta-funktionen (1866).
Βιβλιογραφία: R. Dedekind, Bernhart Riemann’s lebenslauf, 1876, D. Laugwitz, Bernhart Riemann 1826-1866, 1995, John Derbyshire, Prime obsession, Bernhart Riemann and the greatest unsolved problem in mathematics, 2003, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
ΝΙΚΟΛΑΪ ΛΟΜΠΑΤΣΕΦΣΚΥ – NIKOLAI LOBACHEVSKY
(Νίζνι Νόβγκοροντ 1792 – Καζάν 1856)
Περίφημος ρώσος μαθηματικός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, πρόδρομος της θεωρίας της σχετικότητας. Το έργο του στηρίχθηκε σε τολμηρές υποθέσεις στη φυσική, μηχανική και αστρονομία και θεμελίωσε μια μη ευκλείδειο γεωμετρία, γνωστή ως υπερβολική ή φανταστική ή παγγεωμετρία (απόλυτη γεωμετρία), (εξ ενός σημείου εκτός ευθείας άγονται περισσότερες παράλληλες).
Έργα: A concise outline of the foundations of geometry (1830), Geometrical investigations on the theory of Parallels (1840), New foundations of geometry (1853-1858), Pangeometry (1855), Geometriya (1909).
Βιβλιογραφία: F. Engel, Nikolai Ivanovich Lobachevsky, Zwei geometrische Abhandlungen, 1898-1899, R. Bonola, Non-Euclidean geometry, 1955, E.T. Bell, Men of mathematics, 1986, A.V. Basilev, Nikolai Ivanovich Lobachevsky, 1792-1856, 1992, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΙΚ. ΛΟΜΠΑΤΣΕΦΣΚΥ, GEOMETRICAL INVESTIGATIONS ON THE THEORY OF PARALLELS
** ** **
Ήδη από το 1957, με την εκτόξευση του πρώτου σοβιετικού δορυφόρου στο διάστημα, οι εφαρμογές της επιστήμης, τα συστήματα επικοινωνίας, η τηλεόραση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, η πολεμική βιομηχανία, δημιουργούν έναν καινούριο κόσμο, μια νέα κατάσταση στην καθημερινή ζωή, μια άλλη δυναμική στις διεθνείς σχέσεις και μια νέα προοπτική στο μέλλον της ανθρωπότητας. Έτσι ο απόλυτος χώρος και χρόνος, η απεριόριστη ταχύτητα, οι έννοιες της ύλης και της ακτινοβολίας, η μηχανοκρατία στη φυσική και η αντιστοίχισή της στη φιλοσοφία με τον υλισμό, τον ντετερμινισμό και την αθεα αποτελούν πια μακρινό παρελθόν.
Η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, κατέδειξε ότι η επιστημονική παρατήρηση είναι πάντα συνάρτηση της θέσης και της κίνησης του παρατηρητή, άρα ότι δεν υπάρχει αντικειμενική βεβαιότητα της νοητικής και εμπειρικής γνώσης. Η αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ συνέδεσε το αποτέλεσμα της παρατήρησης και με το ίδιο το γεγονός της παρατήρησης. Επομένως οδήγησε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να υπάρξει οριστική πρόβλεψη στο χώρο του φυσικού γίγνεσθαι. Η κβαντική θεωρία του Μπωρ έδειξε ότι το ηλεκτρόνιο μπορεί να εμφανίζεται, είτε ως σωματίδιο, είτε ως κύμα, χωρίς να είναι τέτοιο, αλλά κάτι που προϋποθέτει και τα δύο.
Σύμφωνα με άλλες παραδοχές στο χώρο της πυρηνικής φυσικής η ενέργεια δεν είναι μόνο κινητική, αλλά ταυτίζεται με τη μάζα και αυξάνεται με την κίνηση. Και εκτός από την ύλη πιστοποιήθηκε και η ύπαρξη αντιύλης. Στο χώρο της αστρονομίας διατυπώθηκε η θεωρία της συνεχιζόμενης “γέννησης” ύλης και αστρικών σωμάτων στο κοσμικό σύμπαν. Τέλος, πρόσφατα, ανακοινώθηκε ότι οι επιστήμονες πέτυχαν ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, πράγμα που όταν επαληθευθεί θα σημάνει πια τη χαριστική βολή για την αρχή της αιτιότητας.
Όλες αυτές οι ανακαλύψεις στις περιοχές της μικροφυσικής και της μακροφυσικής, αφήνουν βέβαια ένα ουσιαστικό περιθώριο για την εφαρμογή των αρχών της κλασικής φυσικής, στην πρακτική μας ζωή. Κλονίζουν όμως ανεπανόρθωτα τις γνωστές αντιλήψεις για τη μηχανιστική νομοτέλεια και βεβαιότητα του κόσμου, την αντικειμενική ύπαρξη, τη σίγουρη διάκριση αλήθειας και πλάνης.
“Το σύμπαν δεν είναι ένα σύνολο ανεξάρτητων μικροσκοπικών σωματιδίων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά ένα σύνολο συντελούμενων μεταβολών, όπου μοναδική πραγματικότητα είναι οι μεταβολές, ενώ συγχρόνως είναι αδύνατο να γίνει μια συνεπής περιγραφή αυτού που μεταβάλλεται” (Alastair Rae, Quantum Physics: Illusion or Reality?).