Kι ενώ η ιδιωτικοποίηση των αποθεματικών της ΕΥΔΑΠ προχωρά εν μέσω πανδημίας, θυμίζουμε ένα περιστατικό από το παρελθόν, από το 1932, όταν στην τότε χρεωκοπημένη Ελλάδα, και με την ανεργία να σημειώνει αρνητικό ρεκόρ, με τις συνθήκες ζωής να είναι πολύ δύσκολες και τον κόσμο να τα βγάζει δύσκολα πέρα, οι αμερικάνικες τότε εταιρείες ULEN και POWER που ήταν υπεύθυνες για την υδροδότηση και την ηλεκτροδότηση των Αθηνών, αύξησαν τα τιμολόγια τους.
Οι πρώτοι που εναντιώθηκαν στις αυξήσεις ήταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στις εταιρείες που απάντησαν με μπαράζ απεργιών.
Οι μετακινήσεις στην Αθήνα πάγωσαν. Οι αγορές ξέμειναν από προμήθειες και οι κινητοποιήσεις γενικεύτηκαν.
Δείτε στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου» το μπαράζ απεργιών και τις κινητοποιήσεις του 1932 που σήμερα, πάνω από 88 χρόνια μετά, είναι επίκαιρες…
Ένα ιστορικό
Το 1925 το ελληνικό κράτος υπογράφει αποικιοκρατικού τύπου σύμβαση με την αμερικανική εταιρία ULEN και την Τράπεζα Αθηνών για την κατασκευή έργων ύδρευσης στην πρωτεύουσα. Η συμφωνία προέβλεπε την ίδρυση της «Ανωνύμου Ελληνικής Εταιρίας Υδάτων των πόλεων Αθήνας – Πειραιά και Περιχώρων» με μετόχους την ULEN (50%) και την Τράπεζα Αθηνών (50%).
Μεταξύ άλλων, η σύμβαση αυτή οριοθετούσε ότι το τιμολόγιο του νερού θα καθοριζόταν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζει εισπράξεις και προσόδους επαρκείς για την πληρωμή των εξόδων λειτουργίας και συντήρησης των υδραυλικών έργων. Αν αυτό δεν επιτυγχανόταν σε διάστημα ενός έτους, η κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να αυξήσει το τιμολόγια άμεσα, ώστε να συμπληρωθεί το αναγκαίο ποσό.
Τα βασικά έργα υδροδότησης της Αθήνας ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1926 και ολοκληρώθηκαν το 1929. Σύμφωνα με τον καθηγητή Παύλο Παπανότη, «η δαπάνη κάθε οικογένειας για την παροχή νερού ανερχόταν σε 1.500 δραχμές ετησίως, έναντι των 150 δραχμών που ήταν η έως τότε συνδρομή». Επιπρόσθετα, «για την τοποθέτηση υδρομετρητή οι υδρολήπτες επιβαρύνονταν με το ποσό των 600 – 700 δραχμών, ενώ απαγορευόταν η επιδιόρθωση βλαβών από ιδιώτες υδραυλικούς».
Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέσο μεροκάματο ενός εργάτη της δεκαετίας του ’20 ήταν περίπου 10-15 δραχμές και ο μισθός ενός καθηγητή πανεπιστημίου το 1922 ήταν 2.000 δραχμές.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα κάλυπτε την υδροδότηση μονάχα του 1/3 του συνολικού πληθυσμού της Αθήνας. Το μεγαλύτερο κομμάτι των κατοίκων της πρωτεύουσας υδροδοτούνταν από πηγάδια και γεωτρήσεις με νερό που στις περισσότερες των περιπτώσεων ήταν υφάλμυρο και δεν πινόταν, ενώ πολύ αργότερα, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και του 1990, το αποχετευτικό σύστημα της πρωτεύουσας επεκτάθηκε ως τα αθηναϊκά προάστια.
Η ιδιωτικοποίηση του νερού στα μέσα της δεκαετίας του 1920 δεν ήταν η μοναδική περίπτωση μαζικής επέκτασης ιδιωτικών κεφαλαίων στην Αθήνα. Υπήρξε αντίστοιχη συμφωνία αποκλειστικής παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας με την εταιρία Power and Traction Finance Company Ltd, η οποία απέκτησε και το προνόμιο των μεταφορών και συγκοινωνιών της πρωτεύουσας, αλλά και συμφωνία με γερμανικές ιδιωτικές εταιρίες για τις τηλεπικοινωνίες.
Η Ελλάδα της χρεοκοπίας του 1893 ως και το 1950 γίνεται ο παράδεισος των ιδιωτικών επενδύσεων. Οικοδομούνται οι, έως τότε, ανύπαρκτες υποδομές μιας διαρκώς αναπτυσσόμενης πρωτεύουσας, με τις διεθνείς συμπράξεις αμερικανικών, βρετανικών, γαλλικών και γερμανικών, κυρίως, συμφερόντων να επιτυγχάνουν εξαιρετικούς όρους εξαγοράς της αποκλειστικής δυνατότητας εκμετάλλευσης βασικών κοινωνικών αγαθών όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα και το νερό.
Αντίστοιχες περιπτώσεις με αυτήν της ULEN στην Αθήνα υπήρξαν και σε άλλες ελληνικές πόλεις, μιας και η χώρα δεν διέθετε ποτέ εθνικό σύστημα ύδρευσης, αλλά βασιζόταν στους δήμους και τις κοινότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Λάρισας, όπου από τα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες μελέτες για την ύδρευση και τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης. Το 1910 ιδρύεται η «Ηλεκτρική και Υδρευτική Εταιρία ο Πηνειός» αλλά επειδή δεν διαθέτει τα απαιτούμενα κεφάλαια για τα έργα, πουλά τα προνόμια της αποκλειστικής εκμετάλλευσης νερού και ηλεκτροδότησης της πόλης στην γαλλική εταιρία Omnium Francais d’ Electricite.
"google ad"
Η εταιρία δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της και οδηγεί τους κατοίκους της Λάρισας σε κινητοποιήσεις, με αποτέλεσμα την έκπτωση της Omnium και την ίδρυση της «Εταιρίας Ύδρευσης και Ηλεκτροφωτισμού Λάρισας» (Ε.Υ.Η.Λ). Αν και η εν λόγω εταιρία δεν είχε τα κεφάλαια να προχωρήσει στα απαραίτητα έργα, ο κίνδυνος από τις αρρώστιες που θερίζουν τους κατοίκους της πόλης (κυρίως ο κοιλιακός τύφος) θα τους κάνουν να λύσουν, τελικά, μόνοι τους το πρόβλημα. Τον Οκτώβριο του 1926 ξεκινούν οι ίδιοι τα έργα ύδρευσης της πόλης τους, μετά την ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για σύσταση συνεταιρισμού καταναλωτών και τρία χρόνια αργότερα ο Ελευθέριος Βενιζέλος τούς απονέμει τα εύσημα καθώς πατάει το κουμπί για την υδροδότηση όλων των σπιτιών και των καταστημάτων της πόλης. Τις δαπάνες για την κατασκευή των έργων υδροδότησης, που έφτασαν το ιλιγγιώδες ποσό των 20 εκατομμυρίων δραχμών, το κάλυψαν εξ ολοκλήρου οι κάτοικοι. Το ελληνικό κράτος δεν έβαλε δραχμή.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε δηλώσεις του σε Αθηναίους δημοσιογράφους, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είπε: «Να γράψετε παρακαλώ στις εφημερίδες σας ότι τα έργα ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού της Λαρίσης ετελέσθησαν δια μόνον των οικονομικών δυνάμεων του τόπου επί τη βάση ενός ιδιότυπου νόμου την έκδοσιν του οποίου προκάλεσαν ο Δήμος Λαρίσης και να καλέσητε τους Δημάρχους όλων των πόλεων της Ελλάδος να λάβουν υπόδειγμα εις την εκτέλεσιν δημοτικών έργων, την Λάρισαν».
Τα επόμενα χρόνια η ΕΥΗΛ υπερδιπλασίασε το νερό ανά κάτοικο και η Λάρισα απέκτησε την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση σε νερό και ρεύμα στην επαρχιακή Ελλάδα. Η πρωτοβουλία των κατοίκων της Λάρισας πριν από 80 σχεδόν χρόνια, αποτελεί πρότυπο για το πώς θα πρέπει να διαχειρίζονται οι τοπικές κοινωνίες τις υποθέσεις που αφορούν ακρογωνιαία αγαθά ανθρώπινης διαβίωσης, όπως είναι το νερό και η ηλεκτρική ενέργεια.