Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ – SERGEI EISENSTEIN
(Ρίγα 1898 – Μόσχα 1948)
Μεγαλοφυής σοβιετικός σκηνοθέτης και θεωρητικός του κινηματογράφου, από τους κλασικούς της έβδομης τέχνης. Αρχίζοντας από την διακόσμηση και την θεατρική σκηνοθεσία, υπό την επίδραση του αμερικανού Γκρίφφιθ, πέρασε στον κινηματογράφο, συνδυάζοντας απαράμιλλα ήχο και εικόνα σε μια ιδιαίτερη αισθητική του μοντάζ, ταξιδεύοντας στη Γαλλία, στο Χόλιγουντ και στο Μεξικό. Οι ταινίες του εμπνευσμένες από την οκτωβριανή επανάσταση και τη ρώσικη ιστορία, χαρίζουν άφατη ψυχική συγκίνηση και επηρέασαν όλους τους μεταγενέστερούς του σκηνοθέτες.
Έργα: Ταινίες: Η απεργία (1923), Το θωρικτό Ποτέμκιν (1925), Οκτώβρης (1927), Γενική γραμμή (1929), Αισθηματική ρομάντσα (1930), Que viva Mexico (1931), Μπεχίν Μεντόβ (1935), Αλέξανδρος Νιέφσκι (1938), Ιβάν ο τρομερός (1942-1946), Βιβλία: The film sence (1942), Towards a theory of montage (1944), Film form, Essays in film theory (1949).
Βιβλιογραφία: Marie Seton, Sergei M. Eisenstein, A biography, 1953, J. Mitry, S.M. Eisenstein, 1955, M. Seton, Eisenstein, 1957, Vladimir Nizhnii, Lessons with Eisenstein, 1962, James Godwin, Eisenstein, Cinema and history, 1993, Ronald Bergan, Sergei Eisenstein, A life in conflict, 1999, Jay Leyda, Kino, A history of the russian and soviet film, 1960, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς,Βικιπαίδεια.
ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ – INGMAR BERGMAN
(Ουψάλα, 1918 – Φάρο 2007)
Μεγάλος σουηδός, συγγραφέας, σκηνοθέτης και παραγωγός του κινηματογράφου, του θεάτρου και της τηλεόρασης, τιμημένος με βραβείο Oscar το 1983. Τα θέματά του, από την ασθένεια ως την απελπισία, ανατέμνουν τις ανθρώπινες καταστάσεις μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας, προβάλλοντας την υπαρξιακή αγωνία του θανάτου, της μοναξιάς και της πίστης. Με εξήντα χρόνια δράσης και άλλες τόσες ταινίες στο ενεργητικό του, ο Μπέργκμαν αναγνωρίζεται ως ο πλέον δημιουργικός σκηνοθέτης του μοντέρνου κινηματογράφου, με την μεγαλύτερη επίδραση.
Έργα: Κρίσις (1946), Ένα πλοίο για την Ινδία (1947), Μουσική στο σκοτάδι (1948), Τρεις πράξεις αγάπης (1949), Καλοκαιρινό ιντερλούδιο (1951), Γυναικεία μυστικά (1952), Φυλακή, Δίψα, Καλοκαίρι με τη Μόνικα (1953), Μάθημα έρωτος (1954), Όνειρα (1955), Άγριες φράουλες (1957), Έβδομη σφραγίδα (1957), Η πηγή των παρθένων (1960), Η Σιωπή (1963), Περσόνα (1966), Κραυγές και ψίθυροι (1973), Σκηνές από ένα γάμο (1973), Πρόσωπο με πρόσωπο (1976), Φθινοπωρινή σονάτα (1978), Φάνη και Αλέξανδρος (1982), Μετά την επανάληψη (1984).
Βιβλιογραφία: S. Björkman – T. Manns – J. Sima, Bergman on Bergman, Interviews with Ingmar Bergman, 1973, J. McBride, Filmmakers on filmmaking, The american film institute seminars on motion pictures and television, 1983, Eph. Katz, The film Encyclopedia, 1998, Jerry Vermilye, Ingmar Bergman, His life and films, 2001, Jesse Kalin, The films of Ingmar Bergman, 2003, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ – THEO AGELOPOULOS
(Αθήνα 1935 – 24/1/2012)
Σπουδαίος έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος, κριτικός και παραγωγός του κινηματογράφου, σπούδασε νομικά σε Αθήνα και Παρίσι και κινηματογράφο στη Σορβόνη και στο Ινστιτούτο Κινηματογραφικών Σπουδών. Άρχισε την κινηματογραφική δουλειά του την εποχή της δικτατορίας με ταινίες πολιτικού περιεχομένου. Αναπτύσσοντας ένα χαρακτηριστικό ύφος με αργά επεισόδια και αφηγηματική δομή, με προεκτάσεις στην ελληνική ιστορία και μεγάλες σκηνικές συνθέσεις, κατέκτησε τον τίτλο ενός από τους μεγαλύτερους ζώντες σκηνοθέτες του κινηματογράφου, αποσπώντας μεγάλα διεθνή βραβεία.
Έργα: Η εκπομπή (1968), Αναπαράσταση (1970), Μέρες του ’36 (1972), Ο θίασος (1974-1975), Οι κυνηγοί (1977), Ο Μεγαλέξανδρος (1980), Χωριό ένα, κάτοικος ένας (1981), Αθήνα, Επιστροφή στην Ακρόπολη (1983), Ταξίδι στα Κύθηρα (1984), Ο μελισσοκόμος (1986), Τοπίο στην ομίχλη (1988), Το μετέωρο βήμα του πελαργού (1991), Το βλέμμα του Οδυσσέα (1995), Μια αιωνιότητα και μια μέρα (1998), Το λιβάδι που δακρύζει (2004), Η σκόνη του χρόνου (2009).
Βιβλιογραφία: Βασ. Ραφαηλίδης, Το ομιχλώδες τοπίο της ιστορίας, 1989, Horton Andrew, The film of Theo Angelopoulos, A cinema of contempation, 1997, Κων. Θεμελής, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, 1998, Derek Malcolm, Theo Angelopoulos, The travelling players, 2000, D. Thomson, The New Biographical Dictionary of Film, 2002.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΙΓΚΟΡ
** ** **
Μια σκιαγραφία της ιστορίας της τέχνης πρέπει φυσικά να αρχίσει από την προϊστορία. Στην παλαιολιθική εποχή που κυριαρχείται από τη μαγεία, διαπιστώνεται μια νατουραλιστική τεχνοτροπία, αναπαραγωγή και διατήρηση της φυσικής ζωής. Αντίθετα στη νεολιθική εποχή, με την επικράτηση του ανιμισμού, παρατηρείται ένα γεωμετρικό στυλιζάρισμα, σα να βγαίνει ο καλλιτέχνης έξω από την εμπειρική πραγματικότητα. Ο προϊστορικός καλλιτέχνης φαίνεται πως είναι μάγος ή ιερέας, η τέχνη είναι επάγγελμα ή οικιακό επιτήδευμα και εξαρτάται από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες και τα βιώματα των ανθρώπων.
Στους πολιτισμούς της αρχαίας Ανατολής διακρίνομε στατικά και δυναμικά στοιχεία, καθώς προχωρούμε από την απλή κατανάλωση στην παραγωγή. Η καλλιτεχνική παραγωγή οργανώνεται, επικρατεί αρχικά το στερεότυπο και αργότερα εμφανίζεται ο νατουραλισμός. Στη μινωϊκή Κρήτη η τέχνη παρουσιάζει μια λαμπρή εικόνα πολύχρωμης ζωής, μια καλλλιτεχνική ελευθερία, μια νέα αντίληψη, που μοιάζει σύγχρονη.
Στην αρχαία Ελλάδα η ομηρική ποίηση υψώνει την τέχνη στην κορυφή της δημιουργίας. Η αρχαϊκή νοοτροπία αναπτύσσεται στις αυλές των τυράννων και η κλασική τέχνη ακμάζει στη δημοκρατία. Η τραγωδία παρουσιάζει τις εσωτερικές συγκρούσεις του συλλογικού και του ατομικού, του ήρωα και της μοίρας, της μοναρχίας και του λαού. Με το σοφιστικό κίνημα αρχίζει μια εποχή διαφωτισμού, μια απελευθέρωση της τέχνης, μια επέκταση σ’ όλα τα θέματα της ζωής. Και στην ελληνιστική περίοδο το κέντρο βάρους της καλλιτεχνικής ανάπτυξης μετατοπίζεται προς την Ανατολή. Μια διασταύρωση ρευμάτων και πολιτισμών, ένας συμβιβασμός στοιχείων και τάξεων, μια σύνθεση και ένας εκλεκτικισμός παρατηρείται.