Ομάδα Κρητικών συνέλεξε υπογραφές ώστε ο βραβευμένος σκηνοθέτης να αποσύρει την έκθεση για τον «El Greco» – «Ο χρόνος που μου απομένει δεν πρέπει να σπαταληθεί έξω από τη καθαυτή δημιουργία» δήλωσε ο Γιάννης Σμαραγδής
Μια άλλου είδους “βεντέτα” έχει ξεσπάσει στο Ηράκλειο της Κρήτης ανάμεσα στο βραβευμένο σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή και κάποιους “άγνωστους”, οι οποίοι ωστόσο συνέλεξαν υπογραφές ώστε ο σκηνοθέτης να αποσύρει την έκθεση «El Greco» από την πύλη Βηθλεέμ.
Ο Γιάννης Σμαραγδής κοινοποίησε την απόφασή του να αποσύρει το υλικό από την ταινία του «El Greco» το οποίο και είχε δωρήσει στο Ηράκλειο προκειμένου να εκτίθεται μόνιμα στην πύλη Βηθλεέμ, με μια ανοιχτή επιστολή του, στην οποία επισημαίνει ότι η έκθεση θα μετακινηθεί και θα φιλοξενηθεί σε άλλη περιοχή της Κρήτης, απόφαση που θα ληφθεί από κοινού με τη σύζυγό του.
Σκληρή είναι η γλώσσα του σκηνοθέτη στην επιστολή, που κάνει λόγο για αηδία από τις κακοβουλίες, προφανώς των υπογραφόντων του αιτήματος η έκθεσή του να μετακινηθεί. Επιπλέον, ο Γιάννης Σμαραγδής, εγγράφως, δεσμεύεται να μην πραγματοποιηθούν γυρίσματα της νέας του ταινάις για το Νίκο Καζαντζάκη, στο δήμο Ηρακλείου, όπως υποδεικνύουν οι συντάκτες της επιστολής που του απέστειλαν.
Το πλήρες κείμενο της επιστολής του Γιάννη Σμαραγδή έχει ως εξής:
«Η επιστολή με τις υπογραφές άγνωστων σε μένα ανθρώπων του πολιτισμού της πόλης μας με βρήκε στην Αντίμπ της Γαλλίας, όπου έζησε αυτοεξόριστος τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, αηδιασμένος από τις κακοβουλίες και τις ανίερες επιθέσεις συγκαιρινών του ανθρώπων του πολιτισμού.
Θυμήθηκα μάλιστα πως ένας εξ´ αυτών, ο οποίος ήταν δυστυχώς Ηρακλειώτης, τον αποκαλούσε ως “τον χειρότερο συγγραφέα της Ευρώπης”… Θυμήθηκα, επίσης, πως ένας μέγιστος πρόγονός μας, ο Σωκράτης, όταν οι συμπολίτες του τον καταδίκασαν σε θάνατο, αποδέχτηκε άκριτα και αγόγγυστα την επιθυμία τους. Αυτό σκοπεύω να κάνω κι εγώ.
Άκριτα αποδέχομαι την επιθυμία τους “να τα πάρω και να φύγω” όπως το απαίτησαν, και έτσι αποσύρω από την Πύλη Βηθλεέμ ΟΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΚΛΗΤΑ ΤΗ ΔΩΡΕΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕL GRECO (η οποία ούτως ή άλλως είναι κλειστή και απαξιωμένη).
Η έκθεση θα μετακινηθεί όπου αποφασίσουμε μαζί με τη γυναίκα μου Ελένη, εκεί δηλαδή που την αγαπούν και την διεκδικούν. Δεν θα μπω στη διαδικασία να διαπιστώσω αν πρόκειται για αυθόρμητη κίνηση πολιτών ή είναι αποτέλεσμα δημοτικών ή παραδημοτικών χαλκείων, γιατί ο χρόνος που μου απομένει δεν πρέπει να σπαταληθεί έξω από τη καθαυτή δημιουργία: Έχω ένα χρέος προς τον ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ και πρέπει να το επιτελέσω…
Αν, επίσης, οι υπογράφοντες ή κάποιοι από τις αρχές δεν επιθυμούν να γίνουν τα γυρίσματα της ταινίας ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ στην πόλη μας, και αυτό το κατανοώ: δεν θα γίνουν γυρίσματα στον Δήμο Ηρακλείου. Ωστόσο, αν χρειαστεί από τις περιστάσεις, τότε θα ομιλήσω δημόσια. Όσο για τα τεκταινόμενα, κριτής όλων μας (υποθέτω) είναι η ΑΝΩΤΕΡΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΙΔΑ, η οποία κρίνει τις πράξεις και τις συμπεριφορές όλων μας αδέκαστα από άλλο “πάτωμα” ασφαλώς…
Παραφράζοντας τον Καβάφη: Το Ηράκλειο είναι πάντα η αγαπημένη πολιτεία, με άρχοντες που στα μεγάλα και αμφίρροπα άλματα, μου στάθηκαν, και έχουν ονόματα: Σηφάκης, Καράτζης, Λεμπιδάκης, Μεταξάς, Αλεξάκης, Δανδάλης, Βασιλάκης, (κι ακόμα ένας που θα τον πω όταν πρέπει), αλλά και οι άγνωστοι Ηρακλειώτες άρχοντες αισθημάτων με τις μεγάλες όλο ΦΩΣ αγκαλιές, με δωρεάν προσφορά την αμόλευτη ΑΓΑΠΗ τους. Τους ευχαριστώ και τους ευγνωμονώ ΟΛΟΥΣ! Όσο για αυτούς που με καταδικάζουν, τους κατανοώ…»
Η επιστολή που πυροδότησε τις εξελίξεις
Στην επιστολή παρέμβασή τους πολίτες που, στην πλειοψηφία τους, ασχολούνται με το χώρο της Τέχνης μιλούν για την έκθεση για τον Γκρέκο, στην Πύλη Βηθλεέμ, θίγοντας παράλληλα ζητήματα πολιτιστικής διαχείρισης στο Ηράκλειο. Επίσης, εκφράζεται η αντίθεση στη λειτουργία της έκθεσης, ενώ αναφέρονται στον πολιτισμό στο Ηράκλειο που ασθμαίνει.
Η επιστολή έχει ως εξής:
Πριν από μερικές μέρες, επανήλθε στην τοπική επικαιρότητα ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής, με αφορμή την επιστολή που έστειλε στον Δήμο Ηρακλείου και την οποία δημοσιοποίησε στα τοπικά ΜΜΕ, κατηγορώντας τη δημοτική αρχή ότι παραμέλησε και τελικά σταμάτησε τη λειτουργία της έκθεσης με τα κοστούμια και τα σκηνικά αντικείμενα από την ταινία του, «El Greco», που εδώ και έξι χρόνια φιλοξενείται στον προμαχώνα Βηθλεέμ. Με απανωτές δημόσιες, οργισμένες δηλώσεις και επιστολές, διεκδικεί όχι μόνο να μην κλείσει η έκθεση αλλά και να αποτελέσει την εναρκτήρια αφορμή για τη δημιουργία ενός μουσείου El Greco στο Ηράκλειο. Στην τελευταία πράξη του καλοστημένου αυτού δράματος, την ώρα που γράφεται αυτή η επιστολή, η απελθούσα δημοτική παράταξη και νυν αξιωματική αντιπολίτευση στο δημοτικό συμβούλιο, καλεί τον δήμαρχο όχι μόνο να ξανανοίξει την έκθεση αλλά και να την επεκτείνει, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν και τις υψηλής ανάλυσης εκτυπώσεις έργων του Θεοτοκόπουλου που παρουσιάστηκαν πέρυσι με αφορμή το έτος Greco.
Όλη αυτή η συζήτηση, που περιστρέφεται γύρω από τη ματαιοδοξία ενός ανθρώπου, θα έπρεπε κανονικά να μας προκαλεί θυμηδία. Ωστόσο, ο πολιτισμός στην πόλη μας έχει υποφέρει πολύ από την κακοδιαχείριση, την έλλειψη οράματος και την κυριαρχία των δημοσίων σχέσεων που χαρακτήριζαν την καλλιτεχνική πολιτική της προηγούμενης δημοτικής αρχής, χάρις στις οποίες ο κ. Σμαραγδής έχει καταφέρει σήμερα να καταλαμβάνει έναν από τους λίγους κι εμβληματικούς χώρους που θα μπορούσαν να στεγάσουν πραγματική καλλιτεχνική δημιουργία ντόπιων δημιουργών. Έτσι, θεωρούμε ότι ίσως είναι καιρός, με αυτή την αφορμή, να πάρουμε κι εμείς μια καθαρή θέση για τα θέματα αυτά, ως άμεσα ενδιαφερόμενοι, όπως έχουν κάνει και πολλοί συμπολίτες μας στο παρελθόν.
Ξεκινώντας από το υποτιθέμενο μείζον θέμα της έκθεσης λοιπόν, που σύμφωνα με τα λεγόμενα των υπερασπιστών της αποτελεί όχι μόνο κάποιου είδους σημαντική συνεισφορά στον πολιτισμό του Ηρακλείου αλλά και μία ποιοτική εκπαιδευτική δραστηριότητα, κατά τη γνώμη μας δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από μία μόνιμη διαφήμιση της εν λόγω ταινίας, τοποθετημένη σε δημόσιο μνημείο, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και δημοτική χορηγία. Παρά τον υπερφίαλο τίτλο της, «Ο Greco επιστρέφει στην πατρίδα του», τα εκθέματα που μπορεί να δει ο επισκέπτης, πέρα από τα κουστούμια της ταινίας, είναι ασήμαντα μικροαντικείμενα, φωτογραφίες από τα γυρίσματα και αντίγραφα πινάκων προβληματικά και ιστορικά ανακριβή, όπως άλλωστε είχε σπεύσει να καταδείξει, αμέσως μετά την κυκλοφορία της ταινίας, και ο μελετητής του έργου του Θεοτοκόπουλου, ιστορικός τέχνης κος. Νίκος Χατζηνικολάου. Τα εκθέματα αυτά δεν έχουν καμία αξία πέραν της πρώτης χρήσης τους, δηλαδή ως σκηνικά αντικείμενα ή διαφημιστικό υλικό, και οποιαδήποτε απόπειρα σύνδεσης ή και ταύτισης τους με το έργο ενός από τους σημαντικότερους δημιουργούς όλων των εποχών, του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, όχι μόνο προσβάλλει βάναυσα την μνήμη του αλλά και αποκαλύπτει σε κάθε ενδιαφερόμενο επισκέπτη την κωμικοτραγική κατάσταση που διέπει τα πολιτιστικά πράγματα του Δήμου.
Γιατί, ενώ η έκθεση του κου. Σμαραγδή απολάμβανε, πέρα από το καθόλου ευκαταφρόνητο αρχικό κονδύλι για το στήσιμό της, την απαραίτητη φύλαξη, καθαρισμό και συντήρηση, η κατ’ ευφημισμόν Δημοτική Πινακοθήκη της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου υπολειτουργεί, με ελλιπές προσωπικό, ώρες επίσκεψης που δε φτάνουν καν το ωράριο καταστημάτων και με ενοίκιο απαγορευτικό για τους ενδιαφερόμενους νέους καλλιτέχνες και επιμελητές. Η κάποτε φιλόξενη πύλη του Αγίου Γεωργίου τελεί υπό εγκατάλειψη και μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί αξιοπρεπώς μονάχα τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν τα ταβάνια δε στάζουν. Η πόλη ακόμα δεν διαθέτει έναν αξιόλογο, σύγχρονο εκθεσιακό χώρο, και κυρίως δεν έχει ζητήσει τη συνδρομή αρμόδιων ειδικών, επιμελητών και ιστορικών τέχνης, ώστε να καθοριστεί ένα στοιχειώδες πλάνο για την ανάπτυξη και την υποστήριξη των εικαστικών τεχνών, χωρίς κίνητρα πολιτικής ή κοινωνικής συναλλαγής.
Γιατί, τα πρώτα δείγματα από την λειτουργία του πολυέξοδου και πολυδιαφημισμένου πολιτιστικού/συνεδριακού κέντρου είναι επίσης απογοητευτικά: δυσθεώρητα ενοίκια, ακατάλληλες αίθουσες και ανύπαρκτος προγραμματισμός σχηματίζουν την πρώτη εντύπωση ενός εργολαβικού σκανδάλου που περιέργως εξακολουθεί να μένει ουσιαστικά ανεξερεύνητο από τη δικαιοσύνη. Την ίδια ώρα, ο Θεατρικός Σταθμός, χωρίς την παραμικρή ανακαίνιση για δεκαετίες, έχει καταστεί πια ακατάλληλος για τις ανάγκες μιας σύγχρονης παράστασης. Οι πολλές και αξιόλογες ομάδες θεάτρου και χορού, ερασιτεχνικές και επαγγελματικές, που δραστηριοποιούνται στον δήμο μας ακόμα αναζητούν κάτι που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο για μια πόλη τέτοιου μεγέθους: ένα σύγχρονο, καλαίσθητο και λειτουργικό θέατρο, προσιτό σε όλους και όλες και ανοιχτό όλο το χρόνο.
Θεωρούμε ότι ήδη έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και έχουν ειπωθεί πολλά λόγια για πράγματα άνευ ουσιαστικής πολιτιστικής αξίας, ενώ ο πραγματικός πολιτισμός της πόλης μας είναι ζωντανός, διαυγής, και περιμένει τις κατάλληλες ευκαιρίες για να αναπτυχθεί. Με αυτό ως γνώμονα, περιμένουμε από τη νέα δημοτική αρχή να πράξει τα αυτονόητα: να δημιουργήσει χώρους κατάλληλους για τη φιλοξενία τόσο των δημιουργιών των καλλιτεχνικά ανήσυχων συμπολιτών μας, όσο και για τη φιλοξενία απαιτητικότερων παραστάσεων και εκθέσεων εγνωσμένης αξίας από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Να ζητήσει επισήμως τη συνδρομή ειδικών, συστήνοντας την ανάλογη επιτροπή και δημιουργώντας πολιτιστικό πρόγραμμα σε βάθος χρόνου, με συγκεκριμένες στοχεύσεις και ταυτότητα, ώστε ο μεγαλύτερος δήμος της Κρήτης να αποκτήσει επιτέλους εκδηλώσεις ανάλογες του μεγέθους του. Να οργανώσει μια ιστορικά και μουσειολογικά τεκμηριωμένη, σοβαρή έκθεση με τα πολλά έργα μεγάλης αξίας που ανήκουν στη συλλογή του, και να αναδείξει όχι μόνο τα αμέτρητα αρχαιολογικά του μνημεία, αλλά και τα νεώτερα, παρέχοντας την απαραίτητη συνδρομή για την αποκατάσταση και αξιοποίησή τους. Να διώξει τέλος την επαρχιώτικη αντίληψη των προσωπικών εξυπηρετήσεων, ξεπερνώντας τις νοοτροπίες του παρελθόντος που μέχρι τώρα καθήλωναν το Ηράκλειο στη μετριότητα, και να επιβάλει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία σε κάθε τι που άπτεται της πολιτιστικής διαχείρισης της πόλης μας.
Όταν θα έχουν γίνει τα παραπάνω, ίσως να έχουμε πια την πολυτέλεια να χαριτολογούμε γύρω από ασήμαντες εκθέσεις σκηνικών και κουστουμιών. Μέχρι τότε, κάθε προσπάθεια αναβάθμισης τέτοιων μικροτήτων σε μείζονα θέματα πολιτισμού θα μας βρίσκει κάθετα αντίθετους.
Μετά τιμής
Χρύσα Βαθιανάκη (εικαστικός)
Αντώνης Βασιλάκης (ηθοποιός)
Ουρανία Γιαλιτάκη (εικαστικός)
Οδυσσέας Γραμματικάκης (μουσικός)
Μαρίνα Δεληγιαννάκη (μουσικός)
Ιωάννα Δρακάκη (γραφίστρια)
Thanasis Lomef Zacharopoulos (φωτογράφος)
Χαρά Καράλη (χορογράφος, δασκάλα χορού)
Κώστας Καρνίκης (εικονογράφος, γραφίστας)
Μικαέλα Κεφαλογιάννη (χορεύτρια, ηθοποιός)
Ελευθερία Κόμη (ηθοποιός, χορεύτρια)
Γεώργιος Κοτσιφάκης (χορευτής)
Κωνσταντίνος Κρανιδιώτης (χορευτής)
Διαμάντη Κριτσωτάκη (μεσόφωνος)
Μανώλης Kριτσωτάκης (κινηματογραφικός παραγωγός)
Γιώργος Λαγουδιανάκης (εικαστικός)
Ειρήνη Μακεδώνα – Παγκοπούλου (αρχιτέκτονας, παραγωγός)
Στέλλα Μαλλιαράκη (μουσειολόγος)
Μαρία Μπενετάκη (εικαστικός)
Μαρία Μυλωνάκη (νηπιαγωγός, συγγραφέας)
Μαρία Ξημεράκη (εικαστικός)
Γιώργος Παπαδακάκης (φωτογράφος, γραφίστας)
Σίσσυ Παπαδογιάννη (πολιτιστική συντάκτρια)
Αντώνης Περαντωνάκης (εκπαιδευτικός, ερασιτέχνης σκηνοθέτης-ηθοποιός)
Γιώργος Πιντζόπουλος (διευθυντής νηπιαγωγείου, εμψυχωτής)
Ελευθερία Πυτικάκη (εικαστικός)
Μηνάς Ρασούλης (οικονομολόγος)
Ροζαλί Σινοπούλου (μεταφράστρια)
Μαρίνα Σπανάκη (σκηνοθέτρια, ηθοποιός)
Δανάη Σύρρου (εικαστικός)
Ελένη Τζαγκαράκη (εικαστικός)
Νίκος Τζωρτζάκης (αρχιτέκτονας)
Ηλέκτρα Τρουλλινού (ιδιωτική υπάλληλος)
Νίκος Τσαγκαράκης (κριτικός-ιστορικός κινηματογράφου)
Κωνσταντίνος Τσακιρέλης (χορογράφος)
Γιωργής Τσαμπουράκης (ηθοποιός)
Αντώνης Τσιρικούδης (εκπαιδευτικός, συγγραφέας)
Μανώλης Φοινικιανάκης (κινηματογραφιστής)
Mathew Halpin (εικαστικός, σκηνογράφος)
Εύη Χατζάκη (χορεύτρια)