Ήταν ινδιάνος και τον έλεγαν Φωτεινό Μονοπάτι. Υπήρξε ο κορυφαίος αθλητής του κόσμου! Και έπεσε θύμα της μεγαλύτερης αδικίας στην ιστορία του Ολυμπιακού Κινήματος! Σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεκαετίες αργότερα η ΔΟΕ αναγνώρισε το λάθος, ζήτησε δημόσια συγγνώμη και αποκατέστησε ιστορικά το ένδοξο όνομά του, μόνο που ο ίδιος δεν ζούσε πια για να το χαρεί. Είχε φύγει με την πίκρα και το παράπονο…
Η ζωή του, από την πρώτη στιγμή μέχρι την τελευταία και σε όλες τις λεπτομέρειές της, μοιάζει με καλοδουλεμένο σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Όμως έγινε και κινηματογραφική ταινία! Το 1951 με τον τίτλο «Ο άνθρωπος από μπρούντζο» και τον Μπαρτ Λάνκαστερ στον ρόλο του αθλητή, που οι τότε επιδόσεις του σε εννιά από δέκα διαφορετικά αγωνίσματα θεωρούνται αξεπέραστες, κατ’ αναλογία φυσικά των εποχών! Γι’ αυτό και ορισμένοι επιμένουν ακόμη και σήμερα πως ο Τζιμ Θορπ ή αλλιώς Φωτεινό Μονοπάτι υπήρξε ο κορυφαίος αθλητής όλων των εποχών. Ο Ολυμπιονίκης των Ολυμπιονικών!
Διέλυσε το Χάρβαρντ και νίκησε τον Αϊζενχάουερ
Ο Τζέιμς Φράνσις Θορπ, όπως ήταν το όνομα, με το οποίο καταχωρήθηκε κατά την γέννησή του, ήρθε στον κόσμο το 1887 (κατά άλλες πηγές το 1888) στην Οκλαχόμα, σε μια περιοχή περιορισμού των ινδιάνων. Μισός Σακ & Φοξ (της φυλής Μισκουόκι) από τον πατέρα του, που είχε και ιρλανδικό αίμα, και μισός Ποταουτόμι από την μητέρα του, που είχε και γαλλικές ρίζες. Ήταν εγγονός του καθ’ όλα σεβάσμιου στον ινδιάνικο οικισμό Μαύρου Γερακιού, ο οποίος και του έδωσε το όνομα Wa-Tho-Huk, που σημαίνει Φωτεινό Μονοπάτι.
Από μικρός βίωσε απώλειες. Στα 9 του χρόνια έχασε τον αδελφό του από πνευμονία και τρία χρόνια αργότερα πέθανε και η μητέρα του. Το σχολείο μάλλον δεν του άρεσε. Προτιμούσε να τρέχει στο δάσος και λένε ότι ήταν τόσο γρήγορος, που μπορούσε να παραβγεί με έναν λαγό!
Ατίθασος χαρακτήρας, καυγάδιζε συνεχώς με τον πατέρα του και όταν έγινε 16 ετών, το έσκασε για να πάει να δουλέψει σε ένα ράντσο με άλογα, όμως επέστρεψε γρήγορα και αποφάσισε να συνεχίσει το σχολείο. Έτσι, το 1904 βρέθηκε στο κολέγιο του Καρλάιλ στην Ιντιάνα, σε ένα από τα ελάχιστα που δέχονταν ινδιάνους. Κι εκεί ανακάλυψε τις τρομερές δυνατότητές του ο προπονητής του ράγκμπι, Γκλεν Σκόμπι «Ποπ» Γουόρνερ.
Τον πήρε αμέσως στην ομάδα και σ’ ένα ματς του άσημου Καρλάιλ επί του πανίσχυρου και υπεροπτικού Χάρβαρντ, ο ψηλός, γεροδεμένος και ταχύτατος Τζιμ Θορπ σημείωσε το ένα γκολ μετά το άλλο και «καθάρισε» μόνος του την νίκη με 18-15. Ήταν η πρώτη φορά που το Καρλάιλ νικούσε το Χάρβαρντ!
Λίγο καιρό αργότερα διέλυσε και την φημισμένη ομάδα του Ουέστ Πόιντ, της παλαιότερης και κορυφαίας στρατιωτικής σχολής των ΗΠΑ. Ανάμεσα στους ηττημένους αντίπαλούς του εκείνη την ημέρα ήταν κι ένας νεαρός, ο οποίος έμελλε ως στρατηγός να ηγηθεί των Συμμαχικών Δυνάμεων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ!
Όμως, ανάμεσα σε αυτές τις επιτυχίες, ο Θορπ «μετρούσε» άλλη μια απώλεια, καθώς έχανε και τον πατέρα του από γάγγραινα.
«Τι είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες;»
Κι ενώ όλα έδειχναν ότι ένας μεγάλος παίκτης του ράγκμπι είχε εμφανιστεί, ήρθε ένα τυχαίο γεγονός να αλλάξει όλη την ιστορία. Καθημερινά έβλεπε τους συμφοιτητές του που την μια πηδούσαν μακριά, την άλλη έτρεχαν για το ποιός θα τερματίσει πρώτος, την παρ’ άλλη πετούσαν σφαίρες και ακόντια και μια φορά τους είδε να προσπαθούν να περάσουν ένα ύψος 1 μέτρου και 80 εκατοστών. «Μπορώ να δοκιμάσω κι εγώ;» ρώτησε με αφέλεια. Πήρε φόρα και πέρασε τον πήχη με την άνεση, που άλλοι περνούν το χαλάκι της πόρτας.
Πριν καταλάβει τι είχε γίνει, άκουσε από μακριά τον Γκλεν Σκόμπι να φωνάζει. Αισθάνθηκε πως κάτι κακό είχε κάνει, όμως την ίδια στιγμή έβλεπε τους συμφοιτητές του να τον αγκαλιάζουν και να τον συγχαίρουν. Κοιτούσε σαν χαμένος, μέχρι που έφτασε τρέχοντας ο προπονητής του, τον φίλησε και του είπε: «Αγόρι μου, μόλις κατέρριψες το ρεκόρ του σχολείου»!
Από εκείνη την ημέρα ο Τζιμ Θορπ άρχισε να ασχολείται συστηματικά με τον στίβο, σχεδόν με όλα τα αγωνίσματα. Οι επιδόσεις του ήταν εξαιρετικές, αλλά του έλειπε η τεχνική, γι’ αυτό και οι γυμναστές τον έστρεψαν στο Πένταθλο και το Δέκαθλο. Ο ίδιος ενθουσιάστηκε με όλη αυτήν την πληθώρα των αγωνισμάτων, άρχισε να προπονείται σκληρά και κάπου εκεί ήταν που άκουσε για πρώτη φορά τους συναθλητές του να μιλούν για Ολυμπιακούς Αγώνες. Και πάλι γεμάτος αφέλεια, πήγε και τους ρώτησε: «Τι είναι αυτό;»…
Μόλις 1,5 χρόνο αργότερα, το 1912, όχι απλώς θα μάθαινε τι είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά θα έμπαινε στο Ολυμπιακό Στάδιο της Στοκχόλμης και θα σάρωνε τα πάντα στο πέρασμά του. Και θα έβλεπε δύο φορές τον Βασιλιά της Σουηδίας να του περνά στο στήθος το χρυσό μετάλλιο, και για το Πένταθλο και για το Δέκαθλο! Μάλιστα στα 110μ. με εμπόδια είχε κάνει και παγκόσμιο ρεκόρ!
Σε όλα τα αγωνίσματα του Πεντάθλου και μέσα σε μία ημέρα, είχε νικήσει τον σπουδαίο Νορβηγό Φέρντιναντ Μπι. Στα τέσσερα μάλιστα από αυτά (μήκος, 200μ., δίσκος, 1.500μ.) είχε έρθει πρώτος απ’ όλους! Και σε όλα τα αγωνίσματα του Δεκάθλου, με εξαίρεση μόνο το ακόντιο, είχε αφήσει πίσω του τον φοβερό Σουηδό Ούγκο Βισλάντερ, μεγάλο φαβορί και κάτοχο του παγκοσμίου ρεκόρ με 7.244 βαθμούς. Στο τέλος έσπασε το «φράγμα» των 8.000 βαθμών και ολοκλήρωσε με 8.412! Συνέτριψε δηλαδή κατά 1.168 βαθμούς το προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ!
Ο θρύλος είχε γεννηθεί! Ο Τζιμ Θορπ θεωρήθηκε η μεγάλη μορφή των 5ων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και η υποδοχή που του επιφυλάχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχε προηγούμενο. Χιλιάδες είχαν βγει στους δρόμους για να τον αποθεώσουν κι αυτός, φορώντας τα δύο χρυσά μετάλλια στο στήθος, θα αναρωτηθεί στις δηλώσεις του: «Είναι υπέροχο όλο αυτό, αλλά πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω πότε απέκτησα τόσους πολλούς φίλους…».
Ένα σκάνδαλο των 47 δολαρίων
Αυτό που δεν έβλεπε εκείνη την ημέρα ο Τζιμ Θορπ είναι ότι είχε αποκτήσει και εχθρούς! Ενόχλησε η ινδιάνικη καταγωγή του και μόλις 7 μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1913, έσκασε η «βόμβα»! Πρώτη η εφημερίδα «Γουόρτσεστερ Τέλεγκραμ» και αμέσως μετά η «Πρόβιντενς Τάιμς» έγραψαν πως το 1909 και το 1910 ο Τζιμ Θορπ είχε αγωνιστεί σε αγώνα μπέιζμπολ με την ομάδα της Βόρειας Καρολίνας, λαμβάνοντας ως αμοιβή 47 δολάρια!
Βρισκόμαστε στην εποχή όπου οι κανόνες της ΔΟΕ ήταν απόλυτοι πάνω σε αυτό το θέμα και δεν δέχονταν ίχνος επαγγελματισμού στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι αθλητές που αγωνίζονταν θα έπρεπε να είναι αυστηρά ερασιτέχνες. Βέβαια, ειδικά στις ΗΠΑ, πολλοί αθλητές των κολεγίων αγωνίζονταν τα καλοκαίρια επ’ αμοιβή σε διάφορα ομαδικά αθλήματα, όμως το έκαναν εντέχνως με ψευδώνυμο. Ο Τζιμ Θορπ δεν τα γνώριζε αυτά και είχε δεχθεί εκείνα τα 47 δολάρια με το κανονικό όνομά του!
Το σκάνδαλο που ξέσπασε ήταν μεγάλο. Και ο γραμματέας της Ερασιτεχνικής Αθλητικής Ένωσης των ΗΠΑ, Τζέιμς Έντουαρντ Σάλιβαν, αποφάσισε να το κυνηγήσει ως το τέλος. Ο Θορπ του έστειλε επιστολή, στην οποία παραδεχόταν πως είχε πάρει εκείνα τα 47 δολάρια, τόνιζε όμως πως το ποσό ήταν ασήμαντο για να θεωρηθεί επαγγελματίας και πως ο ίδιος αγνοούσε την απαγόρευση, πολύ περισσότερο από την στιγμή που και άλλοι συμφοιτητές του Ολυμπιονίκες είχαν κάνει κάτι ανάλογο, αλλά με ψευδώνυμο. Στο τέλος δήλωνε πρόθυμος να επιστρέψει τα 47 δολάρια!
Ο Σάλιβαν όμως ήταν ανένδοτος. Και οδήγησε το θέμα στην ΔΟΕ. Αν και οι κανονισμοί προέβλεπαν τότε πως οποιεσδήποτε ενστάσεις θα έπρεπε να κατατεθούν εντός 30 ημερών από την λήξη των Αγώνων και είχε περάσει σχεδόν ένας χρόνος, η ΔΟΕ δέχθηκε την καταγγελία. Η Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ υποστήριξε τον Τζιμ Θορπ και ο ίδιος έστειλε νέα επιστολή προς την ΔΟΕ, με την οποία ζητούσε δημόσια συγγνώμη, τόνιζε πως ως ινδιανόπουλο δεν γνώριζε τότε ότι απαγορευόταν κάτι τέτοιο και πρόσθετε πως όλους αυτούς τους μήνες, σε πολλά γράμματα που λαμβάνει από θαυμαστές του, βρίσκει μέσα και χρήματα και πως όλα τα έχει επιστρέψει πίσω στον αποστολέα τους.
Η τελική ετυμηγορία της ΔΟΕ υπήρξε καταπέλτης: Ο Τζιμ Θορπ δεν ήταν ερασιτέχνης! Και αποφάσισε να του πάρει πίσω τα δύο χρυσά μετάλλια! Αυτά θα πήγαιναν στους Βισλάντερ και Μπι, που είχαν έρθει 2οι σε Δέκαθλο και Πένταθλο, αντίστοιχα! Όμως και οι δύο τα αρνήθηκαν, δηλώνοντας δημόσια πως τα μετάλλια ανήκουν στον καλύτερο αθλητή του κόσμου! Έτσι, για όλα τα επόμενα χρόνια τα δύο χρυσά μετάλλια του Τζιμ Θορπ θα παραμείνουν κλειδωμένα σε ένα ντουλάπι των γραφείων της ΔΟΕ.
Από ήρωας κομπάρσος!
Η πτώση του Τζιμ Θορπ υπήρξε κατακόρυφη. Βέβαια, δέχθηκε «βροχή» προτάσεων από επαγγελματικές ομάδες του μπέιζμπολ και του ράγκμπι και βρέθηκε να αγωνίζεται κάποια στιγμή ακόμη και στους Τζάιαντς της Νέας Υόρκης, όμως οι αμοιβές του δεν ήταν υψηλές. Είχε ανάγκη από χρήματα και αυτό οι σύλλογοι το εκμεταλλεύθηκαν για να τον βάζουν να υπογράφει συμβόλαια με ελάχιστες αποδοχές. Έτσι, πολύ σύντομα ο άνθρωπος που τιμωρήθηκε για επαγγελματισμό βρέθηκε να αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα!
Η κατάστασή του επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο το 1929 με το οικονομικό κραχ και την μεγάλη ύφεση. Για να ζήσει την γυναίκα του και τα παιδιά του, άρχισε να κάνει δουλειές του ποδαριού… Αχθοφόρος, οικοδόμος, νυχτοφύλακας, πορτιέρης σε κακόφημα μπαρ, ακόμη και κομπάρσος σε καουμπόικες ταινίες έγινε, όπου υποδυόταν αυτό που ήταν, τον ινδιάνο δηλαδή!
Όταν τον παράτησε η γυναίκα του, έπεσε σε κατάθλιψη και γρήγορα αναζήτησε διέξοδο στο αλκοόλ. Παντρεύτηκε πάλι, ξαναχώρισε και ξαναπαντρεύτηκε (συνολικά έκανε 8 παιδιά), μέχρι που μια ημέρα σαν σήμερα, στις 28 Μαρτίου 1953, πέθανε πάμφτωχος στο σπίτι του από ανακοπή καρδιάς σε ηλικία 65 ετών.
Η τρίτη σύζυγός του, Πατρίσια Άσκιου, είχε αρχίσει από το 1950 να απευθύνει εκκλήσεις για βοήθεια. «Δεν έχει τίποτα άλλο, παρά μόνο το όνομά του και τις αναμνήσεις του» είχε πει, όταν άρχισαν τα γυρίσματα της ταινίας με θέμα την ζωή του. Αλλά ούτε και τότε πήρε κάποια οικονομική αμοιβή. Με τον θάνατό του, ο κυβερνήτης της Οκλαχόμα αρνήθηκε να υποδεχθεί την σορό του και να αναγείρει μνημείο προς τιμήν του και τότε εμφανίστηκε η μικρή πόλη Τσανγκ της Πενσιλβάνια, που ενδιαφέρθηκε να τον θάψουν εκεί, προφανώς για να προσελκύσει τουρίστες. Έτσι, η δημοτική αρχή αγόρασε τα λείψανά του, άλλαξε το όνομα της πόλης σε Τζιμ Θορπ και έστησε μνημείο. Λεπτομέρεια: Ο Τζιμ Θορπ δεν είχε επισκεφτεί ποτέ στην ζωή του την συγκεκριμένη περιοχή!
Η συγγνώμη της ΔΟΕ και η δικαίωση του Τζιμ Θορπ
Το 1982 η ΔΟΕ πήρε μια καθοριστική απόφαση, καθώς ανακοίνωσε ότι στην Σεούλ το 1988 θα δεχόταν επαγγελματίες τενίστες στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η απόφαση αυτή άνοιξε εκ νέου την συζήτηση περί επαγγελματισμού και μοιραία επανέφερε στο προσκήνιο την ξεχασμένη υπόθεση του Τζιμ Θορπ.
Τότε ο πρόεδρος της ΔΟΕ, Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ, έκρινε πως, 70 χρόνια μετά, έπρεπε να αποκατασταθεί η ιστορική αδικία. Στις 13 Οκτωβρίου 1982 και σε μια πρωτοφανή κίνηση για τα δεδομένα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ανακοινώθηκε πως το όνομα του Τζιμ Θορπ επανέρχεται στους πίνακες με τους Ολυμπιονίκες. Και στις 18 Ιανουαρίου 1983 ο Σάμαρανκ κάλεσε τα παιδιά του Γκέιλ και Μπιλ, και τους παρέδωσε τα δύο χρυσά μετάλλια του πατέρα τους.
Από τότε ως νικητές του Δεκάθλου στην Στοκχόλμη αναφέρονται μαζί ο Θορπ και ο Βισλάντερ και του Πεντάθλου μαζί ο Θορπ και ο Μπι, αν και αναγράφονται ξεχωριστές επιδόσεις.
«Είναι μερικοί άνθρωποι που γεννιούνται προικισμένοι. Αν θελήσω να ανατρέξω την μνήμη μου πίσω σε μια τέτοια περίπτωση, τότε σίγουρα θα πάω στον Τζιμ Θορπ. Μπορούσε να κάνει τα πάντα καλύτερα από κάθε άλλον», είχε δηλώσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ενθυμούμενος την ημέρα εκείνη που τον είχε αντιμετωπίσει και είχε χάσει.
Ίσως όμως το καλύτερο «μετάλλιο» που πήρε ο Θορπ στην καριέρα του να ήταν αυτό το απλό που του είχε πει το 1912 ο Βασιλιάς της Σουηδίας Γουσταύος ο 5ος, την στιγμή που του περνούσε στο στήθος το χρυσό μετάλλιο του Δεκάθλου: «Εσείς κύριε, είστε ο μεγαλύτερος αθλητής του κόσμου»! Άλλωστε, αυτή ακριβώς η φράση είναι χαραγμένη στο μνημείο του, στην πόλη Τζιμ Θορπ της Πενσιλβάνια.