Το εγχειρίδιο.. ενός δημοσιογράφου

Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος, Ερευνητής, Αναλυτής AEJ/IFJ

Θέλετε να γράφετε σωστά και αντικειμενικά;

Να βγείτε στο δρόμο και να πάρετε μαθήματα…

Ο λαός και όχι το σχολείο, είναι η πηγή για κάθε ερευνητή – αναλυτή – δημοσιογράφο και ιστορικό.

Ο παραπάνω όρος δηλώνει πως ο ερευνητής στην έρευνά του οφείλει να βλέπει τα γεγονότα και να τα αποδίδει όπως ακριβώς είναι στην πραγματικότητα χωρίς ψιμύθια και φτιασίδια. Ως για το περιεχό­μενο τα θέματα που επιλέγονται είναι από τη ζωή και τον κοινό άνθρω­πο. Η εποχή και το κοινωνικό περιβάλλον πρέπει να αναπαριστώνται με ακρίβεια, πληρότητα και αληθοφανή βεβαιότητα. Αντί να βλέπει με υποκειμενική πλευρά τα γεγονότα να προτιμά την αντικειμενική αναπα­ρά­σταση χωρίς να την αλλοιώνει.

Οι καθημερινές πράξεις και ασχολίες των ανθρώπων, τα προβλήματά τους, η κοινωνική εξαθλίωση, η εκμετάλλευση, η δυστυχία είναι τα θέματα που πρέπει να απασχολούν τους ερευνητές – δημοσιογράφους, οι οποίοι θεωρώντας ότι η αποστολή τους είναι η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, βρίσκουν ευκαιρία να ασκούν κοινωνική κριτική, πολλές φορές με αρνητικό πρόσημο.

Όσοι δημοσιογράφοι – ερευνητές αναλυτές – αναλυτές περιορίζουν τις έρευνες τους μόνο σε καταγεγραμμένα γεγονότα. Δυστυχώς αποτυγχάνουν. Περιορίζοντας τις απόψεις τους, σε ένα μικρό περιβάλλον πηγών, που πολλές φορές προέχονταν από στημένα κέντρα αποπροσανατολισμού.

… οι δημοσιογράφοι είναι σαν τα σκυλιά, οπουδήποτε κάτι κινείται, αρχίζουν να γαβγίζουν… Α. ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ 1788 – 1860 

Δεν ξέρω γιατί γράφω τα λόγια αυτά. Ειλικρινά δεν ξέρω. Αφήνω ελεύθερη τη σκέψη μου κι όπου με πάει. Μάλλον γράφω για να μοιραστώ μαζί σας τους προβληματισμούς μου.

Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς ξεκίνησα να γράφω. Πάντα έγγραφα αλλά τα τελευταία χρόνια γράφω συστηματικά. Γράφω όχι μόνο για μένα αλλά για όλους εκείνους που θέλουν να διαβάζουν κείμενα – αναλύσεις – έρευνες με αντικειμενικό πρόσημο.

Κάθομαι και διαβάζω – διαβάζω για ένα πόνημα σχετικά με τον εμφύλιο. Έχω συγκεντρώσει από διάφορες πηγές στοιχεία που θα τα ενσωματώσω στο καινούργιο μου πόνημα, μιας και η ηρωίδα μου είναι μια εξόριστη (Τρίκερι). Μιλάω για τους πολιτικούς κρατουμένους που στάλθηκαν σε στρατόπεδα αναμόρφωσης.

Το πρόβλημα για όσους τολμούν να γράφουν, είναι γεγονός ότι όταν όλα είναι έτοιμα στο μυαλό τους, δεν βγαίνει τίποτα. Γιατί συμβαίνει αυτό; η συγγραφή είναι μοναχισμός. Πρέπει να αποξενωθείς από όλα για να καταφέρεις να γράψεις. Μιλώ για εκείνους τους συγγραφείς που πραγματικά κατεβαίνουν στους δρόμους, τις πλατείες, τα χωριά, τα όρη, τους τόπους εξορίας, τους τόπους όπου είναι θαμ­μένοι ανώνυμοι (άνθρωποι χωρίς χαρτιά). Στα ατέλειωτα μνημεία των αγωνιστών, στις μοιρασμένες πόλεις (Λευκωσία), στα τραγούδια των πρώτων μεταναστών, στα εργατικά κολαστήρια του Βελγίου και της Γερμανίας, στις τοπικές βεντέτες (Κρήτη – Μάνη), αναζητώντας την αλήθεια, πολλές φορές με κίνδυνο της προσωπικής τους ζωής.

… το κανόνι σκότωσε το φεουδαρχισμό. Το μελάνι θα σκοτώσει τη σύγχρονη κοινωνία… ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ

Οι ορίζοντες του μυαλού ενός δημοσιογράφου είναι πολλοί. Τα στερεότυπα, οι παγιωμένες πεποιθήσεις, ο φανατισμός και η έλλειψη αντικειμενικότητας αποτελούν πολλές φορές τη ρίζα των μεγαλύτερων δημοσιογραφικών ναυαγίων. Το άνοιγμα των οριζόντων, είναι ένα ταξίδι προς την ελευθερία, το οποίο όμως βρίσκει τους μεγαλύτερους πολέμιους στα συστήματα εξουσίας, θρησκευτικά, πολιτικά και κοινωνικά.

Ο μεγαλύτερος εχθρός κάθε συστήματος είναι οι ελεύθεροι σκεπτόμενοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι δεν μπορούν να μαντρωθούν, να φανατιστούν και να ακολουθήσουν με παρωπίδες την οποιαδήποτε εξουσία. Η λογική και ανεξάρτητη σκέψη, η σύνεση και η ελευθερία επιλογής είναι τα μεγαλύτερα όπλα ενός δημοσιογράφου και δεν αξίζει να χαριστούν αυτές οι δυνάμεις σε καμία εξουσία για να τις χρησιμο­ποιήσει εναντίον των πολιτών.

… για να είσαι πειστικός πρέπει να είσαι πιστευτός. Για να είσαι πιστευτός πρέπει να είσαι αξιόπιστος. Για να είσαι αξιόπιστος πρέπει να είσαι αληθινός… EDWARD R. MURROW 1908-1965, ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ

Τι μπορούμε να κάνουμε όμως να διαφυλάξουμε ανοικτούς τους ορίζοντες μας; Οι τρόποι είναι απλοί αλλά ταυτόχρονα και δύσκολοι στην εφαρμογή και αυτός είναι ο λόγος που οι δημοσιογράφοι με διευρυμένους ορίζοντες αποτελούν πάντα τη συντριπτική μειοψηφία των συναδέλφων. Αλλά συνθέτουν ταυτόχρονα το εργαστήριο της ζύμωσης μιας μεγάλης ιδεολογικής αλλαγής.

Η ενημέρωση είναι το ιδανικό περίβλημα μιας κοινωνίας. Ο κόσμος μας είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται μέρα με τη μέρα, λεπτό προς λεπτό. Τα γεγονότα τρέχουν με ταχύτατο ρυθμό, και πρέπει να έχουμε επίγνωση των αλλαγών στις οποίες υπόκειται και αυτό αφορά αποκλειστικά τους δημοσιογράφους.

Η διαδικασία της ενημέρωσης δεν έχει τέλος. Η ηλικία δεν παίζει πλέον κανένα ρόλο. Σεμινάρια, Διαδίκτυο, Ανοικτό Πανεπιστήμιο, συνέδρια αποτελούν μόνο λίγους από τους τρόπους που μπορείτε να ενημερώνεστε διαρκώς για καινούργια πράγματα.

Η ιστορία δεν γράφεται έτσι απλά, με μια δήλωση. Για να περάσει ένα γεγονός, χρειάζεται να καλυφθούν πολλές προϋποθέσεις. Ποιος από όλους γράφει την ιστορία; Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η ιστορία γράφεται από τους νικητές και κυρίως από τις επίσημες αρχές.

Η αντικειμενικότητα της ιστορικής καταγραφής είναι ένα ερώτη­μα που βασανίζει τους ελεύθερους δημοσιογράφους.

…είναι απογοητευμένος, νευριασμένος και κουρασμένος…
Είσαι σε τέλεια διάθεση για δημοσιογραφία…
Από την στιγμή που μια εφημερίδα αγγίζει μια ιστορία τα γεγονότα χάνονται για πάντα, ακόμα και για τους πρωταγωνιστές της… WARREN ELLIS 1968, ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Υπάρχουν αντικειμενικοί ιστορικοί; Υπάρχει τελικά αντικειμενική ιστορία; Όχι βέβαια. Όπως δεν υπάρχουν και δημοσιογράφοι.

Πώς θα μπορείς να δημιουργείς, να ανακαλύπτεις την αλήθεια εάν σπαταλάς τον χρόνο σου σε ανούσια πράγματα. Διάβαζε και γράφε. Η δουλειά του δημοσιογράφου δεν είναι απλά να αραδιάζει λέξεις σε σελίδες, αλλά να μεταφέρει τις ιδέες που βρίσκονται μέσα στο κεφάλι του. Αντικειμενικά και να μην επισκιάζουν την ίδια την ιστορία σου.

…το παράθυρο στον κόσμο μπορεί κάποιες φορές να καλυφθεί από μια εφημερίδα. Ονομάζω «Δημοσιογραφία» αυτό που αύριο θα ενδιαφέρει λιγότερο απ’ ότι σήμερα… JERZY LEC 1906-1966, ΠΟΛΩΝΟΣ ΓΝΩΜΙΚΟΓΡΑΦΟΣ

Η προπαγάνδα είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητα, μασκαρεμένη έντεχνα, σε κάθε περίσταση η έκφανση της ξεγελά και τον πλέον καχύποπτο. Φορώντας δεκάδες προσωπεία, συχνά φαίνεται να υφίσταται ως αναγκαίο κακό ή και αθώα πλάνη.

Η προπαγάνδα υπάρχει παντού, από την καθημερινή επικοινωνία μεταξύ μας, τα ΜΜΕ, τις διαφημίσεις, τα κουτσομπολιά, το εμπόριο.

Εργαλείο της και χειριστής της είναι οι πολλοί δυστυχώς δημοσιο­γράφοι που ακολουθούν πιστά τις εντολές της οικονομικής – μιντιοκρα­τίας που ελέγχει πολιτικά τα ΜΜΕ…