Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Στις 15 Οκτωβρίου 1944 μια φοβερή έκρηξη συγκλόνισε την Κρήτη και κατέστρεψε ένα από τα πιο σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα στο νησί!
Αποχωρώντας ηττημένοι βιαστικά οι κατακτητές, παγίδευσαν με εκρηκτικά τον μοναδικής ιστορικής άξιας λαβύρινθο της Μεσαράς, που κατά τους ειδικούς ήταν ο λαβύρινθος του μυθικού Μινώταυρου!
Στις σκοτεινές δαιδαλώδεις στοές του, κρύβονταν τόνοι πυρομαχικών που αποτελούσαν μέρος του τεράστιου οπλοστασίου του στρατηγού Ερβιν Ρομελ, στην εκστρατεία του στην βόρειο Αφρική, που δεν έπρεπε να πέσουν στα χέρια των συμμάχων.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1941 οι Γερμανοί ανακαλύπτουν τον λαβύρινθο, που ήταν ένα τεράστιο φυσικό καταφύγιο κοντά στο αεροδρόμιο Τυμπακίου, απ όπου τα πολεμοφόδια πήγαιναν στην στρατιά της «αλεπούς της ερήμου» στην Λιβύη.
Με αγγαρείες εκατοντάδων ανδρών από τα γειτονικά χωριά, κατασκεύασαν χωματόδρομο με καλντερίμι από το χωριό Καστέλι μέχρι την είσοδο του σπηλαίου.
Μέσα στο σπήλαιο δημιουργούνται διάδρομοι, αίθουσες, εγκαθίστανται σιδηροδρομικές γραμμές και οι ναζί, μεταφέρουν με αυτοκίνητα και αποθηκεύουν χιλιάδες οβίδες, νάρκες, πυρομαχικά πάνω από 300 τόνους και εφόδια διοικητικής μέριμνας, με τα οποία ανεφοδίαζαν το στρατό του Ρομελ στη Μέση Ανατολή.
Ο λαβύρινθος γίνεται έτσι η μεγαλύτερη αποθήκη πολεμικού υλικού της Γερμανίας.
Το σχέδιο των Γερμανών
Το 1941 οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις, χρησιμοποίησαν τις πρώτες αίθουσες του λατομείου για αποθήκη πυρομαχικών και μάλιστα για να πετύχουν εύκολη πρόσβαση στην είσοδό του, που δεσπόζει πάνω στο λόφο όλης της γύρω περιοχής, διάνοιγαν δρόμο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.
Για τη διάνοιξη του δρόμου επιστράτευσαν- με απειλή εκτέλεσης- χωρικούς και σήμερα ο δρόμος, αν και εγκαταλελειμμένος από καιρό, βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση και επιτρέπει την πρόσβαση μέχρι την είσοδο του σπηλαίου με αυτοκίνητο.
Οι Γερμανοί, για να προφυλάγουν την είσοδο από βομβαρδιστικές επιθέσεις, έχτισαν μπροστά του τσιμέντινο τούνελ-γαλαρία, μήκους 17μ., το οποίο προστάτευε από κάποια πιθανή έκρηξη τις αποθηκευμένες εκρηκτικές ύλες.
Για την αποθήκευση και τη μεταφορά από και προς το λατομείο των εκρηκτικών χρησιμοποιούσαν μικρά βαγονέτα πάνω σε σιδερένιες ράγες.
Για το φωτισμό των γαλαριών είχαν εγκαταστήσει στον πρώτο θάλαμο γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, απ’ όπου ξεκινούσαν σύρματα ηλεκτροφωτισμού και λάμπες τοποθετημένες στην οροφή των γαλαριών.
Σημειώνουμε εδώ ότι οι Γερμανοί είχαν χτίσει στα πλευρικά τοιχώματα των γαλαριών τοιχία μέχρι την οροφή και είχαν παγιδεύσει μεγάλες βόμβες ανάμεσα στις χτισμένες πέτρες, έτσι η κατακρήμνιση των πρώτων γαλαριών του λατομείου ήταν μεγάλη.
Φεύγοντας από την Κρήτη το φθινόπωρο του 1944 οι κατακτητές, με ηλεκτρική πυροδότηση ανατίναξαν από μακριά τις παγιδευμένες γαλαρίες και γίνεται έτσι μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις που γνώρισε η χώρα.
Η Κρήτη απ’ άκρου εις άκρον σπάραξε. Ογκόλιθοι 10-15 τόνων τινάχτηκαν ως 10 χιλιόμετρα μακριά και ο λόφος εξαφανίστηκε θυμίζοντας σεληνιακό τοπίο.
Τα πάντα ανασκολοπίστηκαν.
Η ανατίναξη αυτή δεν περιγράφεται.
Η Κρήτη βούιξε σαν θεριό ως τα σπλάχνα της.
Ο Νίκος Χουρδακης, ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του Μηχανικού, ήταν από τους πρώτους που μπήκε στον λαβύρινθο μετά την απελευθέρωση.
Για τα όσα είδε και έζησε γράφει.
«Ο θάνατος παραμόνευε παντού»
Στο συνεργείο υπήρχε μια πειθαρχία αυστηρή!
Όχι μάλλον ήταν ένας αυτοσεβασμός μεταξύ των στρατιωτών και των εργατών που είχε αναπτυχθεί.
Είχαμε αδελφοποιηθεί γιατί μας είχε ενώσει το έργο και ο κίνδυνος. η αρχή στο ναρκοπόλεμο ότι το πρώτο λάθος είναι και το τελευταίο μας έκανε προσεκτικότερους όλους.
Είχαμε στ’ αλήθεια δεθεί.
Με χίλια βάσανα ανακαλύψαμε την είσοδό του.
Στο δάπεδό υπήρχαν βαθιές ρωγμές που έφταναν κάτω ως τα θεμέλια της γης. Με την τρομερή ανατίναξη η οροφή έπεσε και κατέφραξε τις πόρτες.
Το φρακάρισμα του εστέρεψε τις στοές από οξυγόνο.
Δημιουργήθηκαν μεγάλες πιέσεις προς όλες τις κατευθύνσεις.
Ρωγμές παντού.
Πολλά πυρομαχικά δεν εξερράγησαν, όμως κατεστράφησαν και έγιναν άχρηστα.
Κρατήθηκε για λίγο ανοιχτός ο λαβύρινθος.
Αλλά πάλι οι περίεργοι χωρικοί πήγαιναν και μάζευαν τις οβίδες και τους κάλυκες είτε για να πάρουν σεντίτιδα για λίπασμα ή για ψάρεμα είτε να μαζέψουν τους μπαφύλους για να τους κάνουν ανθοδοχεία.
Πολλοί σκοτώθηκαν πάλι εδώ.
Γι αυτό η είσοδος κλείστηκε οριστικά κρύβοντας μέσα στις γκρεμισμένες του στοές και κατακόμβες τα μυστικά αιώνων μαζί με τα κόκκαλα των χιλιάδων δούλων.
Ο Λαβύρινθος και ο Μινώταυρος
Η σπηλαιολόγος Άννα Πετρόχειλου το 1985 εξερεύνησε και χαρτογράφησε το σπήλαιο.
«Διαπίστωσε με τη δική της θεωρία , ότι ήταν φυσικό σπήλαιο, που διαμορφώθηκε τεχνητά σε αίθουσες από κάποια εποχή της αρχαιότητας.
«Είναι το μόνο σ΄ όλο τον κόσμο σπήλαιο, που διαθέτει λαξευμένες αίθουσες-κατά διαστήματα-με διάφορα σχήματα και μεγέθη, με λαξευμένα έδρανα. Κλιμακωτά ή απλά, τραπέζια, βωμούς ανάκλιντρα κ.λπ.
Διαθέτει-κατά διαστήματα λαξευμένους τοίχους και κολώνες υποστύλωσης.
Όλα, εκτελεσμένα με μοναδική καλλιτεχνική απόδοση και ακρίβεια, στις οριζόντιες και κατακόρυφες επιφάνειες τους, αξιοθαύμαστη για τη σύγχρονη εποχή».
Το σπήλαιο κατά την Πετρόχειλου εκτείνεται από Νότο προς Βορά.
Το μήκος των διαδρόμων του, που διαγράφουν ελικοειδή κύκλο με πολλές διακλαδώσεις ανέρχεται σε 2.470 μέτρα. Η ως σήμερα γνωστή έκταση του σπηλαίου καλύπτει 8.900 τμ.
Η άποψη της Εφορείας της Σπηλαιολογίας είναι:
Το σπήλαιο είναι τεχνικό, πιθανώς Ρωμαϊκής Εποχής, που τους τελευταίους 6 αιώνες θεωρήθηκε, ότι είναι ο μυθικός λαβύρινθος.
Από τη βόρεια πλευρά του ίδιου λόφου υπάρχει το « Λαβυρινθάκι», το οποίο έχει την ίδια αρχιτεκτονική δομή και πρέπει να είναι της ίδιας εποχής με τον Λαβύρινθο.
Ο δρόμος για το Λαβυρινθάκι είναι άσφαλτος και το σπήλαιο είναι ανοιχτό για κάθε επισκέπτη.