Ο Δήμαρχος επιμένει ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως κίνδυνος από τη δημιουργία του αντλιουστάσιου δίπλα σε μία ευαίσθητα περιβαλλοντικά περιοχή με αρχαιολογικό ενδιαφέρον στην παραλία της Παχιά Άμμου στον Σταυρό τονίζοντας σε ανακοίνωση της ΔΕΥΑΧ ότι “οποιαδήποτε ανησυχία περί περιβαλλοντικής επιβάρυνσης δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά δεδομένα“. Όμως το ChatGpt τον διαψεύδει…

Όπως απαντά σε σχετική ερώτηση του ChatGpt DeepResearch:

Οι διαρροές λυμάτων από αντλιοστάσια δεν είναι σπάνιο φαινόμενο και αποτελούν μια από τις βασικές πηγές ρύπανσης σε πολλές περιοχές – ιδίως σε τουριστικές ζώνες με αυξημένες πιέσεις στο αποχετευτικό σύστημα.

Τα αντλιοστάσια λυμάτων αποτελούν κρίσιμα σημεία σε δίκτυα αποχέτευσης και, όταν δυσλειτουργούν, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ρύπανση. Κύριοι τρόποι πρόκλησης μόλυνσης περιλαμβάνουν:

• Αστοχίες εξοπλισμού (μηχανικές βλάβες): Η μηχανική βλάβη σε αντλίες ή σε υποστηρικτικό εξοπλισμό μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή λειτουργίας. Για παράδειγμα, σε περιστατικό στον Καναδά (Fort Erie, 2024), η κατάρρευση στηρίξεων και η πτώση καλωδίων μιας αντλίας προκάλεσαν αλυσιδωτή βλάβη και των δύο αντλιών, αφήνοντας τα λύματα ανεξέλεγκτα – τελικά ενεργοποιήθηκε υπερχείλιση που έριξε ανεπεξέργαστα λύματα στον ποταμό. Παρόμοια, βλάβες λόγω φθοράς ή παλαίωσης εξοπλισμού μπορούν να οδηγήσουν σε ρωγμές ή θραύσεις σωληνώσεων (καταθλιπτικών αγωγών), προκαλώντας συνεχή διαρροή λυμάτων στο περιβάλλον.

• Ηλεκτρικές βλάβες και διακοπές ρεύματος: Η απώλεια ισχύος ή ηλεκτρολογικές βλάβες ακινητοποιούν τις αντλίες, οδηγώντας σε υπερχείλιση. Σε περίπτωση στη Ρόδο (2011), γενική διακοπή ρεύματος (λόγω απεργίας) έθεσε εκτός λειτουργίας μία από τις τέσσερις αντλίες, ενώ δεν πρόλαβε να ενεργοποιηθεί η εφεδρική, με αποτέλεσμα την υπερχείλιση λυμάτων για 8-10 λεπτά. Η διακοπή λειτουργίας προκάλεσε ροή λυμάτων στην παραλία και θάλασσα, που μάλιστα άλλαξε χρώμα από την ποσότητα των λυμάτων. Αντλιοστάσια χωρίς εφεδρική τροφοδοσία ή αυτόματο σύστημα backup διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σε τέτοιες περιπτώσεις.

• Υπερβολική παροχή και υπερφόρτωση δικτύου: Σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης ή εισροής υπόγειων υδάτων, ή σε περιοχές με παράνομες συνδέσεις ομβρίων, ο όγκος λυμάτων μπορεί να ξεπεράσει τη δυναμικότητα αντλιών και σωληνώσεων. Όταν το δίκτυο υπερφορτώνεται, ενεργοποιούνται αγωγοί υπερχείλισης (όπου υπάρχουν) που διοχετεύουν ανεπεξέργαστα λύματα στο περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του αντλιοστασίου της ΕΥΔΑΠ στον Άλιμο: όταν υπερβαίνεται η χωρητικότητά του, τα λύματα ξεχειλίζουν και καταλήγουν είτε στην μαρίνα Αλίμου είτε στο ρέμα Πικροδάφνης, μολύνοντας το θαλάσσιο περιβάλλον και δημιουργώντας έντονη δυσοσμία. Τέτοιες υπερχειλίσεις συμβαίνουν συχνά σε δυνατές βροχές, πλημμυρίζοντας δρόμους με ακατέργαστα λύματα.

• Φραγές και λειτουργικά προβλήματα: Η απόρριψη ακατάλληλων αντικειμένων (π.χ. πανών, μωρομάντηλων, σκουπιδιών) στις αποχετεύσεις μπορεί να προκαλέσει μπλοκαρίσματα αντλιών. Στην Πάτμο έχει αναφερθεί ότι το ρίξιμο αντικειμένων στις τουαλέτες μπουκώνει τα μηχανήματα, οδηγώντας σε υπερχείλιση αγωγών και ρύπανση της θάλασσας, συνοδευόμενη από “πάρτι δυσοσμίας” τα καλοκαίρια, ενώ συχνά καταστρέφεται και ο εξοπλισμός. Τα φράγματα από λίπη (λίπος και έλαια που στερεοποιούνται, δημιουργώντας “fatbergs”) ή ιζήματα μπορούν επίσης να μειώσουν τη ροή και να προκαλέσουν υπερχειλίσεις.

• Ελλιπής συντήρηση και ανθρώπινο σφάλμα: Αντλιοστάσια που δεν συντηρούνται τακτικά ή δεν διαθέτουν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης διατρέχουν κίνδυνο αργοπορημένης αντιμετώπισης προβλημάτων. Στη Μ. Βρετανία (Υορκσάιρ, 2018), η εταιρεία ύδρευσης γνώριζε ότι η εφεδρική αντλία ήταν εκτός λειτουργίας λόγω εμπλοκής, αλλά δεν την επισκεύασε έγκαιρα. Όταν η κύρια αντλία παρουσίασε πρόβλημα (αεροφράγμα) και σταμάτησε να λειτουργεί ομαλά, δεν υπήρχε καμία διαθέσιμη αντλία – με αποτέλεσμα τα λύματα να αρχίσουν να χύνονται σε ποταμό μέσω του αγωγού υπερχείλισης. Το περιστατικό αυτό ανέδειξε πως η παράλειψη έγκαιρης επισκευής και η μη ανταπόκριση στους συναγερμούς του συστήματος τηλεμετρίας (alarm) οδήγησαν σε ρύπανση και πρόστιμο προς την εταιρεία.

Και στα Χανιά:

• Στην περιοχή του Κουμ Καπί (Ιούλιος 2024) καφέ λύματα με την χαρακτηριστική όψη αλλά και την ακόμα πιο χαρακτηριστική οσμή, έρεαν προς την θάλασσα,  στο τέλος της οδού Νικηφόρου Φωκα. Σύμφωνα με επιτόπιο έλεγχο που έκανε η αρμόδια λιμενική Αρχή στο σημείο διαπιστώθηκε ότι  πρόκειται για διαρροή λυμάτων. Η ΔΕΥΑΧ διαπίστωσε ότι ο αγωγός ήταν φραγμένος. Άμεσα προχώρησαν οι εργασίες απόφραξης από το ειδικό συνεργείο της επιχείρησης, ωστόσο η διαρροή συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα.
• Στην περιοχή της Νέας Χώρας (Μάιος 2025) από υπόνομο άρχισαν να “ξεπηδούν” πίδακες” νερού και μάλιστα, βρόμικου νερού και να απλώνονται κατά μήκος του δρόμου. Ο μισός, και κάτι παραπάνω δρόμος, γέμισε από λύματα.

Περιβαλλοντικές & Υγειονομικές Επιπτώσεις

Οι υπερχειλίσεις ή διαρροές λυμάτων από αντλιοστάσια έχουν ποικίλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε έδαφος, νερά και οικοσυστήματα, καθώς και κινδύνους για τη δημόσια υγεία:

• Ρύπανση υδάτων (θαλάσσιων & επιφανειακών): Η ανεπεξέργαστη εκροή λυμάτων σε θάλασσες, ποτάμια ή λίμνες προκαλεί ευτροφισμό και μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. Τα λύματα είναι πλούσια σε οργανική ύλη και θρεπτικά (άζωτο, φώσφορο) που τροφοδοτούν την υπέρμετρη ανάπτυξη φυτοπλαγκτού – συχνά εμφανίζονται επιβλαβείς ανθίσεις άλγης (algal blooms) και φαινόμενα υποξίας (έλλειψης οξυγόνου στο νερό). Αυτό οδηγεί σε υποβάθμιση οικοτόπων και θανάτους υδρόβιων οργανισμών (π.χ. μαζικοί θάνατοι ψαριών). Επιπλέον, στις εκβολές λυμάτων εμφανίζονται συχνά επιπλέοντα απορρίμματα και στερεά (χαρτιά, πλαστικά κ.λπ.), υποβαθμίζοντας αισθητικά και περιβαλλοντικά την περιοχή. Στη Ρόδο έχει καταγραφεί αλλαγή του χρώματος της θάλασσας λόγω μεγάλης ποσότητας λυμάτων, ενώ σε περιστατικό του 2018 στην Αγγλία με συνεχή υπερχείλιση, μετρήθηκαν υψηλές τιμές αμμωνίας στο νερό – ένδειξη έντονης ρύπανσης που είναι τοξική για την υδρόβια ζωή.

• Ρύπανση εδάφους και υπόγειων υδάτων: Σε διαρροές πάνω από έδαφος, το χώμα κορένεται με μικροοργανισμούς και χημικά απόβλητα. Αυτή η μόλυνση του εδάφους μπορεί να παραμείνει και μετά την επιφανειακή καθαριότητα, με παθογόνα να επιβιώνουν στο υπέδαφος. Όπως προειδοποιούν οι αρχές, όταν στεγνώσει το έδαφος ύστερα από πλημμύρα λυμάτων, μικρόβια και ιοί παραμένουν και απειλούν την ανθρώπινη υγεία. Επιπλέον, υγρά λύματα μπορούν να διηθηθούν προς τα υπόγεια νερά, μεταφέροντας νιτρικά, φωσφορικά και παθογόνους οργανισμούς. Αυτό ενδέχεται να μολύνει υδροφορείς ή πηγάδια, καθιστώντας το νερό μη ασφαλές για χρήση. Η αποκατάσταση μολυσμένου εδάφους/υδροφόρου ορίζοντα είναι δύσκολη και δαπανηρή, απαιτώντας αντλήσεις, απολύμανση ή και απομάκρυνση μολυσμένου χώματος.

• Επιπτώσεις σε οικοσυστήματα: Τα παράκτια και υδάτινα οικοσυστήματα δέχονται άμεσο πλήγμα. Η εισροή οργανικών φορτίων οδηγεί σε απότομη κατανάλωση οξυγόνου από βακτήρια που αποδομούν τη ρύπανση, προκαλώντας ασφυκτικές συνθήκες για ψάρια, μαλάκια και άλλους οργανισμούς. Παράλληλα, οι τοξικοί παράγοντες (π.χ. αμμωνία, θειούχες ενώσεις) βλάπτουν άμεσα την υδρόβια ζωή. Μακροπρόθεσμα, η υποβάθμιση ενδιαιτημάτων (π.χ. λιμνοθάλασσες, ύφαλοι) μπορεί να μειώσει τη βιοποικιλότητα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πάνω από το 50% των ειδών που θεωρούνται απειλούμενα εξαρτώνται από υδάτινα οικοσυστήματα, τα οποία κινδυνεύουν από τέτοιου είδους ρύπανση. Επίσης, η χρόνια ρύπανση (έστω και χαμηλής έντασης αλλά επαναλαμβανόμενη) μπορεί να συσσωρεύσει ρύπους στους οργανισμούς (π.χ. βαρέα μέταλλα εάν υπάρχουν στα λύματα) και να διαταράξει τροφικά πλέγματα.

• Κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία: Τα ανεπεξέργαστα λύματα περιέχουν πλήθος παθογόνων μικροοργανισμών – ιούς, βακτήρια, πρωτόζωα και παράσιτα. Η έκθεση σε μολυσμένο νερό ή λάσπη λυμάτων μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές ασθένειες, δερματικές μολύνσεις, ακόμη και σοβαρές λοιμώξεις. Ενδεικτικά, στα λύματα εντοπίζονται μικρόβια που προκαλούν χολέρα, δυσεντερία, ηπατίτιδα και άλλες δυνητικά απειλητικές για τη ζωή ασθένειες. Όταν σε μια περιοχή εκβάλλουν λύματα (π.χ. σε μια παραλία ή μαρίνα), η κολύμβηση καθίσταται επικίνδυνη και οι αρχές συχνά απαγορεύουν την πρόσβαση μέχρι να εξαλειφθεί ο κίνδυνος. Επιπλέον, η δυσοσμία που αναδύεται (λόγω αερίων όπως το υδρόθειο – H₂S) δεν είναι μόνο όχληση αλλά, σε κλειστούς χώρους ή υψηλές συγκεντρώσεις, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους ή αναπνευστικά προβλήματα στους ανθρώπους.

Τεκμηριωμένες Περιπτώσεις Ρύπανσης (Ελλάδα & Διεθνώς)

Παρακάτω παρουσιάζονται χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπου αντλιοστάσια λυμάτων προκάλεσαν περιβαλλοντική μόλυνση, με πληροφορίες για την τοποθεσία, την ημερομηνία, το είδος της βλάβης/αιτίας και τις συνέπειες:

Συμπερασματικά, τα αντλιοστάσια λυμάτων μπορούν να μετατραπούν από σωτήριες υποδομές σε εστίες ρύπανσης όταν επέλθουν βλάβες ή πλημμελής λειτουργία. Η προληπτική συντήρηση, η ύπαρξη εφεδρειών (αντλίες και γεννήτριες), τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και η υπεύθυνη χρήση του αποχετευτικού δικτύου (π.χ. να μην απορρίπτονται ακατάλληλα αντικείμενα) είναι κρίσιμα μέτρα για την αποφυγή τέτοιων περιστατικών. Οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις – από ελληνικά νησιά μέχρι μεγάλες πόλεις του εξωτερικού – καταδεικνύουν ότι η αστοχία σε ένα αντλιοστάσιο μπορεί να έχει σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες, από ρύπανση υδάτων και οικοσυστημάτων έως κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Οι αρμόδιες υπηρεσίες οφείλουν να μεριμνούν για την καλή λειτουργία των αντλιοστασίων και να επεμβαίνουν άμεσα σε περίπτωση διαρροής, ώστε να περιορίζεται στο ελάχιστο η περιβαλλοντική ζημιά.