Φωτός και βίντεο από ψηλά του παραιτημένου βιομηχανικού μνημείου της ΑΒΕΑ που κάποια στιγμή πρέπει να αξιοποιηθεί

Η Chania Aerial Creations αυτή τη φορά ασχολήθηκε με το παλιό εργοστάσιο της ΑΒΕΑ. Οι φωτογραφίες και το βίντεο που δημοσιοποίησαν μας ανάγκασαν να θυμηθούμε την ιστορία αυτού του βιομηχανικού μνημείου που έχει συνδεθεί με την ιστορία του τόπου μας και να αναρωτηθούμε, αν είναι πλέον η ευκαιρία τώρα, με μία κυβέρνηση που έχει ευαισθησία σε ζητήματα πολιτισμού, να αξιοποιηθεί αυτός ο χώρος εις όφελος των πολιτών.

Η ιστορία της ΑΒΕΑ ξεκίνησε το 1889.

Τότε, ο γάλλος χημικός Ιούλιος Δέης (Jules Deiss), μετά από ευρεσιτεχνία του στο Ίδρυμα Παστέρ του Παρισίου, ίδρυσε την εταιρεία και το εργοστάσιο στην περιοχή της Νέας Χώρας έξω από τα τείχη της πόλης και δίπλα στο Εβραϊκό νεκροταφείο. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει εργοστάσιο με ίδιους σκοπούς στην Τυνησία. Το εργοστάσιο σε πρώτο στάδιο παρήγαγε πυρηνέλαιο και επεξεργαζότανε τον ελαιοπυρήνα. Το πυρηνέλαιο μάλιστα εξαγόταν στη Γαλλία, με σκοπό την παραγωγή σαπουνιού τύπου Μασσαλίας.

Τα Χανιά αποτελούσαν ένα πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη τέτοιου είδους βιομηχανιών. Ήδη λειτουργούσαν αρκετές βιοτεχνίες παραγωγής ντόπιου σαπουνιού και η πλούσια ελαιοπαραγωγή της Κρήτης μαζί με μια σχετική σταθερότητα που προσέφερε η Σύμβαση της Χαλέπας στην Ημιαυτόνομη Κρητική Πολιτεία, δημιούργησε ένα κλίμα για ανάπτυξη νέων πρωτοβουλιών. Τα Χανιά, αποκτούν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα υπό την παρουσία των στόλων των «Προστάτιδων Δυνάμεων». Αποτέλεσαν πόλο έλξης για δεκάδες υπήκοους ευρωπαϊκών κρατών οι οποίοι και δημιουργούν την παροικία τους ασχολούμενοι κυρίως με το εμπόριο και τη βιομηχανία.

Αλλαγή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς είχαμε το 1894 αφού αγοράζεται από την εταιρία Sahel Tunisien. Τότε, για την εξυπηρέτηση των λειτουργιών του μιας και αποτελούσε τη μεγαλύτερη βιομηχανία της πόλης, γίνεται το πρώτο ρήγμα στα τείχη στην περιοχή της πύλης του San Salvatore το έτος 1899. Η άδεια οικοδόμησης δόθηκε από το «Γενικόν Διοικητικόν Συμβούλιον Κρήτης»

Το 1917 η εταιρεία πέρασε στα χέρια των Χανιωτών επιχειρηματιών Π. Μαρκαντωνάκη, Κ. Ναξάκη, Κ. Μανουσάκη και Γ. Κασιμάτη. Η επωνυμία της εταιρείας καταχωρήθηκε σ’ αυτήν που έμελλε να μείνει γνωστή ως Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία «ΑΝΑΤΟΛΗ», δηλαδή ΑΒΕΑ. Το καταστατικό υπογράφεται από την προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη στις 16 Ιανουαρίου 1917 και οι δραστηριότητές της επεκτείνονται στην εμπορία και επεξεργασία ελαιολάδων και στην παραγωγή σαπουνιών.

Το 1935 το εργοστάσιο ανακατασκευάζεται και λειτουργεί με επιτυχία μέχρι τον πόλεμο. Οι αλλεπάλληλοι βομβαρδισμοί κατέστρεψαν μεγάλο κομμάτι των υποδομών του. Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν μεταπολεμικά και η λειτουργία του συνέχισε. Νέα αλλαγή καθεστώτος ιδιοκτησίας το 1951 αφού μετατρέπεται σε συνεταιριστική – μέχρι σήμερα – και εκπροσωπείται από τους παραγωγούς του Νομού Χανίων.

Τώρα πια, στο έτος 2010, το εργοστάσιο βρίσκεται παραιτημένο στη μοίρα του. Παρά τις προτάσεις που έγιναν για αναστήλωση των σημαντικότερων εγκαταστάσεων και τη δημιουργία ενός βιομηχανικού μουσείου για την πόλη ή για τη χρήση του χώρου προς πολιτιστικές δραστηριότητες, κομμάτι του κατεδαφίστηκε και κτίστηκαν σχολεία. Στη συνέχεια, τα κτίρια που απέμειναν ήλθαν στην κατοχή της εταιρείας «Κρητικά Ακίνητα Α.Ε.» της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων. Η επιθυμία της ήταν να γκρεμιστούν και να κτιστεί ξενοδοχειακό συγκρότημα. Ο συντελεστής δόμησης στην περιοχή δεν επέτρεπε κάτι τέτοιο κι οπότε οι εγκαταστάσεις πουλήθηκαν στην κυπριακών συμφερόντων εταιρεία “Leptos”.