Την ύπαρξη ενός ξεχωριστού είδους μοσχαριών στην Κρήτη που ίσως έλκουν την καταγωγή τους από τον μινωικό ταύρο την είχαμε μάθει για πρώτη φορά μέσω του Στέλιου Τριλυράκη. Στην αγροτουριστική φάρμα “Ντουνιάς” στη Δρακώνα ο κ. Τριλυράκης είχε αυτά τα μοναδικά ζώα, τα οποία αποκαλούσε “γιδομούσκαρα”.
Σήμερα, αρκετά χρόνια μετά και μετά από επίπονη προσπάθεια πάνω από 10 ετών επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για ξεχωριστή φυλή η οποία υπάρχει σε ορεινές περιοχές της Δυτικής Κρήτης, απομεινάρια των βοοειδών που χρησιμοποιούνταν μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα στο νησί.
Ο πληθυσμός αυτός έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες ελληνικές και ξένες φυλές βοοειδών. Αποτελεί μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης και είναι αναγκαίο να ληφθούν πρωτοβουλίες για τη διάσωση και τη διατήρησή του. Οφέλη αναμένονται και για τον κτηνοτροφικό τομέα αφού μια φυλή αυτόχθονων βοοειδών μπορεί να αποτελέσει πυρήνα ανάπτυξης κτηνοτροφίας με προϊόντα βιολογικά, υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Σημειώνουμε ότι στα πλαίσια προγράμματος που υποστηρίζεται από την Περιφέρεια Κρήτης εκπονήθηκε μελέτη από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την ανάδειξη της ταυτότητας του πληθυσμού.
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θα παρουσιαστούν στην Ημερίδα ενημέρωσης που θα γίνει την Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου 2022, 10:30-12:30μμ στην κεντρική αίθουσα της Δ/νσης Αγροτικής Ανάπτυξης και Κτηνιατρικής Π.Ε. Χανίων (Αγιά Νέας Kυδωνίας).
Μιλήσαμε με τον ομότιμο καθηγητή Φυσιολογίας Παραγωγικών Ιδιοτήτων Εργαστήριο Γενικής & Ειδικής Ζωοτεχνίας κ. Ιωσήφ Μπιζέλη ο οποίος και προϊσταται της ερευνητικής ομάδας για όσα έχουν ανακαλύψει σε σχέση με την ξεχωριστή φυλή βοοειδών και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την οικονομία της Κρήτης:
- κ. Μπιζέλη, μπορούμε να μιλήσουμε πραγματικά για ξεχωριστή φυλή Κρητικών βοοειδών;
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επισήμως ως φυλή. Η πλειοψηφία των ζώων που έχουμε βρει και μελετήσει ανήκουν στον κ. Στέλιο Τριλυράκη. Εμείς έχουμε κάνει γενετικές αναλύσεις, θα ετοιμάσουμε πλήρως έναν φάκελο, θα το υποβάλλουμε στο Υπουργείο. Οπότε νομικά ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί ως φυλή. Όμως για μένα, είναι φυλή. Ξεχωρίζει.
- Τι διαφοροποιεί το συγκεκριμένο είδος βοοειδών από άλλα είδη;
Διαφοροποιείται αρχικά γενετικά από άλλα είδη. Επίσης, όλα τα ζώα έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά, αν και έχουν μείνει λιγα ζώα οπότε είναι αιμομικτικά. Διαφέρουν όμως πάρα πολύ από όλους τους άλλους πληθυσμούς. Και έχουμε συγκρινει με πληθυσμούς και φυλές και από την Ελλάδα, από τα γύρω νησιά αλλά έχουμε προχωρήσει σε συγκρίσεις και με πολλές φυλές που υπάρχουν στην Ευρώπη και στον κόσμο. Και έχουμε βρει ότι είναι ξεχωριστή. Και μάλιστα είναι ένα είδος ανθεκτικό σε ξηρασίες, σε υψηλές θερμοκρασίες κλπ. Πάλι διαφέρει λοιπόν από τις ευρωπαϊκες φυλές που ξέρουμε.
- Πώς ξεκίνησε η έρευνα σχετικά με το ξεχωριστό αυτό είδος βοδιού;
Τόσο στην Ελλάδα και σε όλες τις χώρες τις βαλκανικές, τα ζώα αυτά υπήρχαν για να δουλεύουνε, για να οργώνουν τη γη. Σε κάθε περιοχή δημιουργήθηκαν τοπικοί πληθυσμού που εξελίχθηκαν σε φυλές. Τα τελευταία 40-50 χρόνια γίνονται συνέχεια διασταυρώσεις, έρχονται ξένα ζώα. Έχουν χαθεί . Εδώ λοιπόν έμεινε ένας πληθυσμός, τον διέσωσε ο κ. Μανουσάκης. Βρέθηκε αυτός ο πληθυσμός και απευθύνθηκε η κόρη του σε ένα πανευρωπαϊκό συνέδριο, ήρθε ένας Ελβετός επιστημονας, μετά πήγαμε εμείς από τον οργανισμό “Αμάλθεια“, και πήγαμε και είδαμε και έτσι ξεκίνησε η όλη ιστορία. Δουλεύουμε τα τελευταία 10 χρονια πάνω σε αυτό το ζήτημα. Εργαζόμαστε με το Πανεπιστήμιο του Μονάχου γιατί αυτό έχει τα δεδομένα για όλες τις φυλές του κόσμου.
- Μπορεί να υπάρξει μία σύνδεση του συγκεκριμενου τύπου βοοειδών με αυτό που υπήρξε στη μινωική περίοδο;
Για να γίνει η σύγκριση πρέπει να βρεθούν αρχαιολογικά ευρήματα και να συγκριθεί το DNA. Προφανώς θα έχει μεγαλύτερη σχέση με αυτά τα ζώα σε σχέση με την αγελάδα την ασπρόμαυρη που δίνει γάλα. Το θέμα είναι ότι τα βοοειδή της Κρήτης που χρησιμοποιούσαν για τους αγώνες είχαν πολύ μεγάλα κέρατα ενώ αυτή είναι μία φυλή βραχυκερατική, έχει κοντό κέρας. Υπήρχαν βέβαια βραχυκερατικά ζώα και στην αρχαιότητα. Άμα πάτε σε άλλες χώρες υπάρχουν ζώα που έχουν τόσα μεγάλα κέρατα όπως αυτά που απεικονίζονται στις μινωικές τοιχογραφίες. Μπορώ να σας δείξω φωτογραφία μία φυλής στην Πορτογαλία που έχει κέρατα όπως τα μινωικά βόδια. Δε σημαίνει αυτό κάτι. Δεν σημαίνει ότι είναι απόγονος των Μινωικών. Τα κέρατα είναι ένα χαρακτηριστικό που προκύπτει από ένα με δύο γονίδια και μπορεί πολύ εύκολα να δοθεί ή να συνυπάρξει.
- Υπάρχει περίπτωση να έχει διαφοροποιηθεί γενετικά μέσα σε μόλις μερικές χιλιάδες χρόνια;
Σας λέω ότι από την αρχαιότητα υπήρχαν βοοειδή και με κοντά κέρατα και με μακρυά. Και η φυλή δε χαρακτηριζεται μόνο από ένα χαρακτηριστικο, από το χρώμα του δέρματος, των ματιών ή τα κέρατα. Είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών που ορίζει μια φυλή.
- Τα βοοειδή καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες. Στην Κρήτη που είναι ένας σχετικά ξερός τόπος σε σχέση με τις βόρειες χώρες, πώς αναπτύχθηκε είδος βοοειδών;
Ακριβώς αυτά τα βοοειδή αν προσέξετε είναι μικρόσωμα. Είναι μικρόσωμα γιατί υπάρχει περιορισμός τροφής. Τα χρησιμοποιούσαν για ζώα εργασίας, για να οργώνουν, να κουβαλάνε. Στην Κρήτη παλιότερα υπήρχε ένας μεγαλύτερος τύπος, η αγελάδα Μεσαράς, η οποία προφανώς εξαφανίστηκε γιατί στον κάμπο ήταν πολύ πιο εύκολο σε πεδινές εκτάσεις να έρθουν ξένα ζώα, πιο μεγαλόσωμα. Στα ορεινά επειδή οι συνθήκες είναι πιο δύσκολες επιβιώνουν τα πιο μικρόσωμα. Υπενθυμίζω ότι στην Τήλο έχουν βρεθεί υπολείμματα από μικρόσωμους – νάνους ελέφαντες.
"google ad"
- Υπάρχουν και φυλές αιγών που υπάρχουν αποκλειστικά στην Κρήτη;
Για τις αίγες δεν έχει γίνει καμία μελέτη. Όλες οι αίγες της Ελλάδας θεωρείται ότι ανήκουν στην εγχώρια αίγα. Όμως τώρα κάνουμε κάτι ανάλογο όπως κάναμε με τα βοειδή, κάνουμε και για τα πρόβατα και για τις αίγες. Θα βρεθώ στην Κρήτη αυτές τις ημέρες. Στην Κρήτη αναφέρονται για τα πρόβατα 4 φυλές. Είναι το Σφακιανό, για το οποίο μάλιστα υπάρχει και συνεταιρισμός. Υπάρχουν επίσης των Αστερουσίων, των Ανωγείων, της Σητείας που αναφέρεται από πολύ παλιά. Προσπαθούμε γενετικά – έχουμε πλέον τα εργαλεία μέσω του DNA – να διακρίνουμε τα ζώα σε ποια φυλή ανήκουν. Μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα και να μη στηριζόμαστε μόνο στα εξωτερικά χαρακτηριστικά όπως τα κέρατα και το μαλλί.
- Αυτό σε ένα επόμενο στάδιο πώς μπορεί να ωφελήσει τον τοπικό κτηνοτρόφο; Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία ειδική κατηγορία κρέατος που να έχει σφραγίδα κρητικο;
Βεβαίως. Διεθνώς η τάση είναι τα προϊόντα να συνδέονται με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είτε του τόπου είτε της φυλής, είτε με τον τρόπο τροφής των ζώων. Και μάλιστα ακριβώς επειδή αυτά τα ζώα διαφέρουν πολύ από τα άλλα έχουν και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Μπορεί το κρέας, το γάλα τους να έχει διαφορετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, όπως και γεύση. Ακόμα και χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με θετικές επιπτώσεις στην υγεία. Το κρέας τους μπορεί να είναι πιο υγιεινό σε σχέση με το κρέας συμβατικής φυλής που τρέφεται σε στάβλο με καλαμπόκι. Αυτά τα ζώα επειδή είναι προσαρμοσμένα στο ορεινό ανάγλυφο της Κρήτης θα μπορούσαν να αποτελέσουν πυλώνα ανάπτυξης μίας κτηνοτροφία που θα μπορεί να δίνει προϊόντα υψηλής αξίας, βιολογικής, και υψηλής προστιθέμενης αξίας. Και μάλιστα στην Κρήτη που έχει και τον τουρισμό θα μπορούσαν πολύ εύκολα να αποκτήσουν αυτή την υψηλή αξία.
- Έχει γίνει κάποια τέτοια ανάλυση σχετικά με την ποιότητα κρέατος;
Δεν έχει γίνει, όχι. Θα ήταν κρίμα να κάνουμε κάτι τέτοιο τώρα με τον πληθυσμό των ζώων να είναι τόσο μικρός. Όταν αναπτυχθεί ο πληθυσμός με έναν σχεδιασμό θα γίνουν και αυτά. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να σώσουμε τον πληθυσμό ο οποιος δέκα χρόνια είναι στάσιμος.