Η τακτική της διασποράς ψευδών ειδήσεων είναι παλιά, τα μέσα αλλάζουν.
Πριν από τα social media ήταν τα email.
Πριν από τα email, η τηλεόραση.
Και ακόμη πιο πριν, τα τηλέφωνα.
Κι αν θέλουμε να γυρίσουμε ακόμη πιο πίσω στον χρόνο, πριν από όλα αυτά, ήταν η εποχή του παραδοσιακού Τύπου, της έντυπης δημοσιογραφίας.
Ακόμα και η φήμη του Αβραάμ Λίνκολν είχε «κηλιδωθεί» από ένα φυλλάδιο γεμάτο ψεύδη, πίσω στα 1864.
Η τακτική της διασποράς ψευδών ειδήσεων είναι παλιά, τα μέσα αλλάζουν.
Με αφορμή τη «μάχη» που δόθηκε στα social media κατά την προεκλογική περίοδο των πρόσφατων αμερικανικών εκλογών, το timeline.com επιχειρεί μία σύντομη αναδρομή στην ιστορία των ψεύτικων «ειδήσεων».
1946. Το τηλέφωνο χτυπά και μία φωνή ακούγεται να λέει: «Είμαι φίλος, αλλά δεν μπορώ να σου πω ποιός είμαι. Ήξερες ότι ο Jerry Voorhis είναι κομμουνιστής;»
Ο Jerry Voorhis δεν ήταν φυσικά, κομμουνιστής, ήταν αντίπαλος του Ρίτσαρντ Νίξον για την έδρα της Καλιφόρνια στο Κογκρέσο.
Απλά, η ομάδα του Νίξον αυτή την «εικόνα» ήθελε να καλλιεργήσει.
Πλήρωναν 9 δολάρια μεροκάματο σε όποιον προσφερόταν να σηκώνει το τηλέφωνο, να απαγγέλλει το «ποίημα» και να το κλείνει.
Αυτό ήταν ένα πρώιμο δείγμα του τρόπου με τον οποίον χρησιμοποιήθηκε το τηλέφωνο στη διασπορά ψευδών ειδήσεων σε προεκλογική περίοδο, αλλά και προάγγελος των μετέπειτα δημοσκοπήσεων τύπου push polling.
1972. Ο 19χρονος Roger Stone, επαγγελματίας του ψεύδους (το δημοσίευμα τον αποκαλεί «professional bullshit artist») εργαζόταν στην προεκλογική εκστρατεία του Νίξον.
Μεταξύ άλλων, ο Stone διέσπειρε την «είδηση» ότι ο Ρεπουμπλικάνος αντίπαλος του Νίξον, Paul McCloskey, χρηματοδοτήθηκε από τη Νεολαία της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας. Όταν ο Stone διέρρευσε την ιστορία, ο McCloskey «τελείωσε» και ο Νίξον πήρε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων.
Ο βετεράνος Stone προσέφερε τις σκοτεινές υπηρεσίες του και στην προεκλογική καμπάνια του Τραμπ.
1992. Το διαδίκτυο ήταν καινούργιο -μετρούσε λιγότερο από έναν χρόνο «ζωής»-, αλλά αυτό δεν εμπόδισε στο ελάχιστο το νέο μέσο, από το να διαδώσει ότι, ο Μπιλ Κλίντον είχε ένα κρυφό παιδί…
Οι αμερικανικές εκλογές ήταν κοντά.
Και ενώ τα αξιόπιστα Μέσα Ενημέρωσης αγνόησαν την ιστορία ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων, η ταμπλόιντ σούπερ – μάρκετ Globe πλήρωσε την υποτιθέμενη μητέρα του παιδιού για μια συνέντευξη.
Την επομένη χρονιά, ο διαβόητης δεξιός δισεκατομμυριούχος Richard Mellon Scaife άρχισε να χρηματοδοτεί το «Arkansas Project», το οποίο, όπως αποδείχθηκε, ερευνούσε ιστορίες για δήθεν εμπλοκή του Μπιλ Κλίντον σε πορνεία, ναρκωτικά, αλλά και τυχόν εξωσυζυγικές σχέσεις (Οκ, το τελευταίο είχε βάση).
Η «πρωτοβουλία» αυτή ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της «τεράστιας συνωμοσίας της δεξιάς», όπως την είχε ειρωνικά χαρακτηρίσει η Χίλαρι Κλίντον.
1996. Στο τέλος της πρώτης θητείας του Μπιλ Κλίντον και ενώ η εκστρατεία για την επανεκλογή του ήταν σε εξέλιξη, νέες φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν.
Η ιστορία αφορούσε τον βοηθό του Κλίντον, Vince Foster, ο οποίος έπασχε από κατάθλιψη και έδωσε τέλος στη ζωή του το 1993.
Σύμφωνα με τη νέα συνωμοσία, τον Foster σκότωσαν οι Κλίντον -οι οποίοι συγκάλυψαν τον φόνο.
Καθώς οι Ρεπουμπλικανοί διερευνούσαν το σκάνδαλο Whitewater, οι θεωρίες συνωμοσίας πήραν ακόμη μεγαλύτερη έκταση.
Έφτασαν μέχρι του σημείου ότι, η Χίλαρι είχε δεσμό με τον Foster και τον σκότωσε για να καλύψει το σκάνδαλο.
2000. Οι φήμες ταλαιπώρησαν και τον Ρεπουμπλικανό John McCain.
Μία εξ αυτών τον έφερνε να έχει νόθο παιδί. Ένα σκοτεινό «μυστικό» που τελικά, βοήθησε τον Τζορτζ Μπους υιό, να εξασφαλίσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων το 2000.
Η εκστρατεία παραπληροφόρησης διεξήχθη με email και φυλλάδια που έδειχναν φωτογραφία της οικογένειας McCain με την κόρη τους.
Αλλά, αυτό ήταν μόνο η αρχή. Σύμφωνα με άλλες φήμες, ο McCain κοιμόταν με πόρνες και μετέδωσε στη σύζυγό του αφροδίσιο νόσημα. Επίσης, ήταν διανοητικά ασταθής λόγω της κράτησής του στον πόλεμο του Βιετνάμ, όπου είχε υποβληθεί σε πλύση εγκεφάλου προκειμένου να… σαμποτάρει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Μία από τις πολλές μεθόδους που επιστρατεύθηκαν για την εξάπλωση των φημών ήταν και το push polling, όπου οι ερωτήσεις που υποβάλλονταν ήταν εντέχνως γεμάτες ψεύδη.
2008. Ούτε ο Μπαράκ Ομπάμα, ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ τη γλίτωσε.
Το 2008 τα social media δεν έκαναν σπουδαία δουλειά στη διασπορά ψευδών ειδήσεων: Το twitter είχε μόλις 1 εκατ. επισκέπτες την εβδομάδα και το facebook έναν πενιχρό αριθμό 90 εκατ. χρηστών.
Μία φωτογραφία του Ομπάμα με τουρμπάνι που κυκλοφόρησε στα social media, υπονοώντας ότι ο Αμερικανός πρόεδρος είναι κρυφο-μουσολμάνος, ήταν από το γάμο του μουσουλμάνου ετεροθαλούς αδελφού του.
Οι φωτογραφίες ήρθαν ξανά στην «επικαιρότητα» το 2012, πυροδοτώντας εκ νέου σενάρια σε σχέση με την καταγωγή του.
2012. Όταν ο Ομπάμα διεκδικούσε δεύτερη θητεία, τα social media είχαν γίνει mainstream.
Ήταν η εποχή που ο Ντόναλντ Τραμπ τα χρησιμοποιούσε καλώντας τον Ομπάμα να δείξει δημόσια το πιστοποιητικό γέννησης του.
Αυτή ήταν μόνο μια μικρή γεύση του τί επρόκειτο να ακολουθήσει.
Του πώς ο Τραμπ θα χρησιμοποιούσε τα social media ως εργαλείο διάδοσης πλαστών ειδήσεων, στρατηγική η οποία τον έστειλε τελικά, στον Λευκό Οίκο.
Το 2016, οι ψεύτικες ειδήσεις που κυκλοφόρησε ο Τραμπ εστάλησαν απευθείας από τον ίδιον στους περισσότερους από 16 εκατ. followers του.
Ούτε ανώνυμα τηλεφωνήματα, ούτε κατασκευασμένα στοιχεία με τον παλιό τρόπο.
Υπό πολλές έννοιες, οι τελευταίες αμερικανικές εκλογές ήταν μια συλλογή των μεγαλύτερων επιτυχιών όλων των ψεύτικων ειδήσεων που έχουν διαδοθεί ποτέ…