Η έριδα μεταξύ Ηρακλείου και Χανίων για το ποια είναι η πραγματική πρωτεύουσα της Κρήτης μπορεί να έχει κοπάσει, όμως κάθε μεριά έχει τα επιχειρήματά της. Από το Ηράκλειο προβάλλουν το επιχείρημα ότι το Ηράκλειο ήταν η πρωτεύουσα επί αιώνες ενώ από τα Χανιά σημειώνουν τη μεγάλη συνεισφορά των Χανίων στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Κρήτης, το γεγονός ότι το 1897, μετά την ανακήρυξη της αυτονομίας του νησιού, οι Τούρκοι αποχώρησαν και τα Χανιά έγιναν πρωτεύουσα της Κρητικής Πολιτείας και έδρα του Υπάτου Αρμοστή ενώ κατά την ηρωική Μάχη της Κρήτης, το Μάιο του 1941, η περιοχή των Χανίων ήταν θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων και στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής οι Χανιώτες διακρίθηκαν για τη συμμετοχή τους στην αντίσταση. Σημειώνουν επίσης ότι τα Χανιά έχασαν την πρωτεύουσα του νησιού επι δικτατορίας, το 1971, όπου αποφασίσθηκε η μεταφορά της έδρας στο Ηράκλειο.
Όμως, υπάρχει ένα σημείο που όλες οι πλευρές συμφωνούν. Η σημασία της Σούδας στη μετατροπή των Χανίων σε πρωτεύουσα της Κρήτης.
Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Κώστας Μπογδανίδης, τα Χανιά πήραν το 1851 την έδρα της Κρήτης αφού ο τότε Τούρκος πασάς ήθελε ένα πιο σίγουρο και ασφαλές λιμάνι. Τα Χανιά έγιναν πρωτεύουσα της Κρήτης από τους Τούρκους ελέω Σούδας που ήταν και είναι ένα πραγματικά ασφαλές λιμάνι-σήμερα είναι μάλλον στην ιδιότυπη ‘κατοχή’ του ΝΑΤΟ.
Γράφει ο Ηρακλειώτης δημοσιογράφος:
Μέχρι το 1830 η Κρήτη ήταν στην τουρκική κατοχή. Η Κρήτη ήταν Εγιαλέτι με πρωτεύουσα τον Χάνδακα όπου είχε και την έδρα του ο τοπικός διοικητής(σερασκέρης). Το 1830 με το πρωτόκολλο του Λονδίνου παραχωρήθηκε στον αντιβασιλιά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Παρέμεινε στα χέρια των Αιγυπτίων μέχρι το 1841 οπότε και με τη Συνθήκη του Λονδίνου οι ‘μεγάλοι’ ξανάδωσαν στην Υψηλή Πύλη την Κρήτη.
Ο Σουλτάνος Αμντούλ Μετζίτ διόρισε γενικό διοικητή της Κρήτης τον Μουσταφά Πασά ο οποίος το 1850 τον υποδέχτηκε στο νησί. Αυτό το ταξίδι ήταν καθοριστικό διότι τότε ο Σουλτάνος αντίκρισε για πρώτη φορά τη Σούδα και τον περίφημο κόλπο της. Ήταν ένα φυσικός όρμος που κέντρισε το ενδιαφέρον του Σουλτάνου που θέλησε να φτιάξει ένα ναύσταθμο για να παίξει τον ενδιάμεσο σταθμό μεταξύ των ευρωπαϊκών και αφρικανικών κτήσεων της Τουρκίας. Ή ότι είχε μείνει στην πάλαι ποτέ ισχυρή Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η οποία και κατέρρεε. Έβλεπε και είχε εχθρούς παντού. Τότε ελήφθη και η απόφαση να γίνει ο ναύσταθμος στη Σούδα και να πάει η πρωτεύουσα στα Χανιά για να είναι δίπλα στη βάση, όπου ήδη άρχισαν να συγκεντρώνονται τα ξένα πλοία.
Η απόφαση ελήφθη μάλιστα στην Υψηλή Πύλη σε συνεδρίαση που έγινε υπό την προεδρία του Σουλτάνου παρουσία και των υπουργών Μουσταφά Ρεσήτ και Φουάτ Πασά με στόχο να εκτελεσθεί πριν κηρυχθεί ο Κριμαϊκός Πόλεμος. Ο συνταχθείς μασματάς είναι ένα ιστορικό έγγραφο το οποίο δημοσίευσε ο Γ.Οικονομίδης, διευθυντής του Μεταφραστικού Γραφείου Ηρακλείου. Στο έγγραφο αυτό δικαιολογείται η μεταφορά της έδρας στα Χανιά επισημαίνοντας ότι «μόνον η έλλειψις καταλλήλου λιμένος υπαγόρευσε την σκληράν ανάγκην μεταφοράς της έδρας»!
Στο μεσοδιάστημα ο Μουσταφά Πασάς εκλήθη στην Πόλη και έγινε…Μεγάλος Βεζύρης. Τίτλος τιμής που ουσιαστικά τον αποστράτευσε και του έκλεισε μια για πάντα την πόρτα της Κρήτης στην οποία έμεινε πολλά χρόνια-γι’αυτό τον ονόμασαν Μουσταφά Ναηλή Πασάς ο Γκηριτλής, δηλαδή Κρητικός. Στη θέση του ήρθε ο Σαλήχ Βαμίμ Πασάς ο οποίος και εξετέλεσε οριστικά την απόφαση για μεταφορά της έδρας από το Ηράκλειο στα Χανιά.
Με πληροφορίες από cretalive.gr