Διαχρονικά χαρακτηριστικά προσλαμβάνουν οι επιπτώσεις της κρίσης στην ψυχολογία των Ελλήνων. Πώς συνδέονται οι φοβίες και το άγχος με την οικονομική κατάσταση. Τι δείχνουν τα στοιχεία μεγάλης έρευνας της Metron Analysis για το Ινστιτούτο Κωνσταντίνος Καραμανλής
Αποστολή στις Βρυξέλλες: Μίκα Κοντορούση
Τα τελευταία τρία χρόνια, η οικονομική κρίση είναι το κύριο θέμα στον δημόσιο διάλογο σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Ωστόσο, ελάχιστα έχουν ειπωθεί για τις συνέπειες της κρίσης στην ψυχολογική κατάσταση των Ελλήνων, αλλά και για τα ρήγματα που επιφέρονται στην κοινωνική συνοχή.
Σε αυτό το σημείο εστιάζεται η έρευνα της Metron Anlaysis για λογαριασμό του Ινστιτούτου Κωνσταντίνος Καραμανλής και παρουσιάστηκε σε συνεργασία με το Centre European Studies και το Hanns Seidel Foundation, η οποία ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2011 και ολοκληρώνεται με το τρίτο κύμα τον Δεκέμβριο του 2012.
Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά της ψυχολογίας των Ελλήνων, που χειροτερεύει μαζί με την οικονομική τους κατάσταση.
Ένας στους τρεις αξιολογεί την παρούσα κατάσταση της ζωής του “κάτω από τη βάση” (σε μια κλίμακα από το 0-10), ωστόσο είναι θετικό ότι από τον περασμένο Μάρτιο μέχρι σήμερα, σημειώνεται ανάκαμψη.
Συγκεκριμένα από 0-4 ψηφίζει το 33%, 5 το 28% και από 6 και πάνω το 39%.
Ωστόσο, οι πολίτες δεν είναι καθόλου αισιόδοξοι για το μέλλον, καθώς σε ερώτηση για το “σκαλοπάτι” στο οποίο θα βρίσκονται 5 χρόνια μετά, εκτιμούν ότι θα βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση.
Συγκεκριμένα, το 43% θεωρεί ότι η ζωή του θα είναι χειρότερη (0-4), ενώ στη θέση 5 τοποθετείται το 15% και πάνω από 5 το 42%.
Ενδιαφέρον πάντως, παρουσιάζει ο δείκτης “Life Evaluation”, ο οποίος προκύπτει από τις δύο παραπάνω ερωτήσεις (αξιολόγηση της παρούσας ζωής και εκτίμηση ζωής σε πέντε χρόνια).
Το ποσοστό όσων νιώθουν να “υποφέρουν” εμφανίζει για πρώτη φορά μετά από καιρό, μικρή υποχώρηση, ωστόσο η αβεβαιότητα για το μέλλον οδηγεί στην μείωση και των “ευημερούντων”.
Το ισοζύγιο πάντως ευημερίας-δυστυχίας παραμένει στα ίδια αρνητικά επίπεδα με τον περασμένο Μάρτιο (-14%).
Το περιβάλλον της κρίσης
Καθολική είναι η μείωση των εισοδημάτων τον τελευταίο χρόνο, η οποία μάλιστα παραμένει σε σταθερά επίπεδα.
Συγκεκριμένα στην ερώτηση αν σε σχέση με ένα χρόνο πριν έχει μειωθεί το οικογενειακό σας εισόδημα το 89% απαντά “Ναι” (Νοέμβριος 2012) σε σχέση με το 90% (Μάρτιος 2012) και το 86% (Δεκέμβριος 2011).
Την ίδια στιγμή ένας στους δύο (48%) δηλώνει ότι έχει απώλειες εισοδήματος πάνω από 30% κάτι που εξηγεί το γιατί ένα στα τρία νοικοκυριά (33%) δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.
Συγκεκριμένα στην ερώτηση ποιο από τα ακόλουθα περιγράφει το πώς τα καταφέρνει το νοικοκυριό σας, το 26% απαντά “αρκετά εύκολα”, το 41% “τα καταφέρνουμε αλλά είναι ένας συνεχής αγώνας” και το 33% “τα καταφέρνουμε πολύ δύσκολα”.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα νοικοκυριά που ενδέχεται να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους το επόμενο διάστημα είναι ως επί το πλείστον υπερδιπλάσια του μέσου ευρωπαϊκού ποσοστού.
Αμετάβλητα παραμένουν τα διαχρονικά στοιχεία σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά στην Ελλάδα εν μέσω κρίσης.
Στο ερώτημα για το αν θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν σε μια απροσδόκητη δαπάνη 1000€, το 31% απαντά ότι η πιθανότητα θα ήταν μικρή ή καμία (Νοέμβριος 2012). Η απάντηση αυτή συγκέντρωνε 31% τον Μάρτιο του 2012 και 34% τον Δεκέμβριο του 2011.
Κυριαρχεί ο φόβος για το μέλλον
Σε υψηλά επίπεδα παραμένει το ποσοστό όσων περιμένουν επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης του νοικοκυριού τους μέσα στους επόμενους 12 μήνες.
Συγκεκριμένα το 67% θεωρεί ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν, το 22% ότι θα παραμείνουν το ίδιο και μόλις το 10% προβλέπει βελτίωση.
Υψηλό είναι και το ποσοστό (43%), όσων νιώθουν αβέβαιοι για το αν θα διατηρήσουν την εργασία τους, στους επόμενους 12 μήνες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η γενικευμένη απογοήτευση διαμορφώνει ένα πλαίσιο μειωμένης παραγωγικότητας, καθώς το 77% δηλώνει ότι τις τελευταίες 4 εβδομάδες έκαναν λιγότερα πράγματα από όσα θα ήθελαν, το 64% των ερωτηθέντων έκαναν τη δουλειά τους λιγότερο προσεκτικά και το 61% μείωσε το χρόνο που αφιερώνει στη δουλειά ή άλλες δραστηριότητες.
Ισχυρές παραμένουν οι τάσεις φυγής ενός μεγάλου μέρος της κοινωνίας καθώς το 27% δηλώνει ότι σκέφτεται πιο συχνά τη μετανάστευση και 21% την αλλαγή τόπου κατοικίας εντός Ελλάδας.
Οι ψυχολογικές διαστάσεις της κρίσης
Πολύ κακή είναι η κατάσταση των Ελλήνων στον τομέα της ψυχικής τους υγείας, καθώς μόλις το 25% δηλώνει ότι ότι αισθάνεται καλά, ενώ το 58% δηλώνει ότι η ψυχολογία του είναι μέτρια εώς κακή.
Μάλιστα το φαινόμενο είναι διαχρονικό, καθώς το 58% τον Νοέμβριο του 2012, ήταν 60% τον Μάρτιο του 2012 και 60% τον Δεκέμβριο του 2011.
Σύμφωνα με την έρευνα, η ψυχολογική κατάσταση συσχετίζεται άμεσα με τη δυνατότητα ανταπόκρισης στις οικονομικές υποχρεώσεις, καθώς όσοι δηλώνουν ότι τα καταφέρνουν δύσκολα σχεδόν ταυτίζονται με όσους δηλώνουν ότι έχουν μέτρια ή άσχημη ψυχολογική κατάσταση.
Άλλωστε, 8 στους δέκα νιώθουν σε ημερήσια βάση άγχος ή ανησυχία, με τους περισσότερους ανθρώπους να στρέφονται για υποστήριξη στο οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον.
Ένα ακόμα εντυπωσιακό στοιχείο, είναι ότι το 47% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι θα ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη, το 13% θα ζήσει το ίδιο καλά και το 39% καλύτερα.
Τα συμπεράσματα της έρευνας
Η αβεβαιότητα, η έλλειψη προοπτικής, οι καθημερινές δυσκολίες ανταπόκρισης σε ανάγκες, πουλλές από τις οποίες έχουν ανελαστικό χαρακτήρα, εξουθενώνουν ψυχολογικά την κοινωνία και καθιστούν τη διαβίωση μια “δυσάρεστη” υπόθεση, γεμάτη ανησυχία και άγχος.
Πλέον, όπως δείχνει και η διαχρονική μελέτη του ψυχολογικού κλίματος:
*Η κρίση έχει εγκατασταθεί μόνιμα στη χώρα και ανατροφοδοτείται. Οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό, ειδικά τους νέους ανθρώπους, που αναζητούν διαφυγή στη μετανάστευση και προσωρινή στήριξη στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον.
*Η κοινωνική κινητικότητα μεταφγράζεται με όρους οπισθοδρόμησης και όχι προοόδου. Το χάσμα των γενεών διευρύνεται.
*Η κοινωνική και πολιτική εμπιστοσύνη μειώνονται περαιτέρω και ειδικά σε εκείνα τα σττρώματα που υποφέρουν περισσότερο. Άρα αλληλοτροφοδοτούνται με την κρίση.
*Τα στοιχεία της έρευνα δείχνουν ότι ο άνθρωποι “μαθαίνουν” από την κρίση και επιβιώνουν παρά τις δυσκολίες. Εκείνο όμως που δεν μπορούν να ελέγξουν, είναι η ανησυχία για το μέλλον. Η αβεβαιότητά τους αποσταθεροποιεί περισσότερο και απο τις δυσκολίες που βιώνουν.
*Ειδικά οι χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις, που είναι πιο ευάλωτες, νιώθουν “εκτος των τειχών” και αδυνατούν να βρουν ένα δρόμο προσωπικής διεξόδου και κατ’ επέκταση κοινωνικής προσφοράς.
*Η ταυτότητα της έρευνας
Το τρίτο κύμα της Επαναλαμβανόμενης Ποσοτικής Πανελλαδικής Έρευνας έγινε με χρήση δομημένου ερωτηματολογίου με απλή τυχαία δειγματοληψία από Αρχείο του ΟΤΕ. Συμμετείχαν 1001 άτομα 18 και Άνω. Η έρευνα διεξήχθη από τις 26 έως τις 30 Νοεμβρίου 2012.