Σε ηλικία 93 ετών έφυγε από τη ζωή η Χανιώτισσα ποιήτρια και πεζογράφος αλλά και αγωνίστρια της Αντίστασης, Βικτορία Θεοδώρου
Στα 93 της χρόνια έφυγε από τη ζωή η μεγάλη Χανιώτισσα ποιήτρια και πεζογράφος, Βικτωρία Θεοδώρου.
Η Βικτωρία Θεοδώρου γεννήθηκε στα Χανιά στις 22 Δεκεμβρίου 1925 και είναι απόφοιτος του τμήματος κλασσικής φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Αν και χαρακτηριστική εκπρόσωπος της Α΄Μεταπολεμικής Γενιάς, προέκτεινε την ποίησή της πέρα από τον απόηχο της «ήττας» του ακριβού οράματος της γενιάς της, ατενίζοντας λυρικά τον αγωνιζόμενο άνθρωπο της Ιστορίας μέσα από τό δέος του και τη μοναξιά του απέναντι στο χρόνο και το σύμπαν.
Το 1942 οργανώθηκε στην τοπική οργάνωση της ΕΠΟΝ στα Χανιά ως μαθήτρια γυμνασίου, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση και συνέχισε τη δράση της στην Αθήνα ως φοιτήτρια, με αποτέλεσμα να εξοριστεί στις αρχές του 1948 διαδοχικά στη Χίο, το Τρίκερι και την Μακρόνησο.
Τον Δεκέμβρη του 1952 αφέθηκε ελεύθερη ως «αδειούχος εξόριστη» μετά από ενέργειες του συμπατριώτη της, Χαρίδημου Σπανουδάκη, με τον οποίο παντρεύτηκε αργότερα (1955), και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο, τις οποίες είχε αναγκαστικά διακόψει. Το 1956 απέκτησε τις δίδυμες κόρες της Μαρία και Ειρήνη.
Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1957 με ποιήματά της που δημοσιεύτηκαν στην «Επιθεώρηση Τέχνης». Έκτοτε δημοσίευσε 12 ποιητικές συλλογές και 6 πεζά.
Στο δοκίμιό του «Ελάσσονες τόνοι σε μείζονες κλίμακες στην ποίηση της Βικτώριας Θεοδώρου» (εκδ. Κεδρισός, Χανιά 2010) ο καθηγητής νεοελληνικής λογοτεχνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου Θεοδόσης Πυλαρινός αναφέρει χαρακτηριστικά:
Η ποίηση της Β. Θεοδώρου, εξακολουθητικά πηγαία, αψιμυθίαστη, αρτεσιανή αλλά και ταπεινόφρων, με τον καιρό ωριμάζει αντί να φθίνει· πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, κατόρθωσε να μην εμπλακεί στα δίχτυα του επικαιρικού και, επίσης, να μην επηρεαστεί κοντόφθαλμα από πολιτικές τοποθετήσεις.
Αντιστάθηκε, με άλλα λόγια, απόλυτα συνεπής στην ποίησή της, στις σειρήνες της προβολής και της εύκολης αποδοχής, πληρώνοντας το τίμημα της ψυχρής και αδιάφορης αντιμετώπισης του έργου της από αντίθετους και ομοϊδεάτες.
Όταν, ωστόσο, έπαψαν ή μάλλον μετριάστηκαν οι μετεμφυλιακές διαφορές και διαφοροποιήσεις, η ποίησή της, βαθιά ανθρωπιστική και εξ ενστίκτου αντιστασιακή, δυναμικά ή διακριτικά σε ό,τι η διαίσθησή της δεν μπορούσε να δεχτεί, κέρδισε έδαφος.
Εξάλλου, όσα πολύ προφητικά διεμήνυσε ποιητικά και κυρίως ανθρώπινα –προφητεία ποιητή με παρατηρητικότητα ζωγράφου– τα επιβεβαίωσε η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα με τις συγκλίσεις και συνθέσεις που ακολούθησαν στα τελευταία τριάντα χρόνια. Κυρίως όμως βίωσε τη γήινη προσωρινότητα, κατανόησε βαθιά πως «αύρες είμαστε, αγέρας / στα φύλλα κατοικούμε / γι’ αυτό φθινόπωρο να ’σαι προσεκτική».
Κι έτσι μπόρεσε να υμνήσει και να αποθεώσει την απλότητα, να συλλάβει το βαθύ νόημα της ομορφιάς και να διακρίνει με τρόπο θαυμαστό τους ομόκεντρους κύκλους που διανοίγονται και διαγράφονται επ’ άπειρον γύρω από το πρώτο σημείο, τη μικρή αρχική στιγμή της ζωής του εφήμερου ανθρώπου. Και προ παντός: «Θλίψη καμιά», και «ας μείναμε στα περίχωρα», μακριά από τον έπαινο του δήμου και των σοφιστών και τα ανεκτίμητα τα εύγε…
Σ’ ΑΠΟΧΤΗΣΑ
Σ’είδα απ’ τ’αμπέλια ν’ ανεβαίνεις
τα κλήματα περίπαθα μπλεγμένα στις αχτίνες σου –
σ’είδα από τα νερά τα κύματα να σε φθονούνε,
από της φυλακής το παραθύρι σου φώναξα το χαίρε,
από τους ώμους του έρωτα κι ανάμεσα από τα φιλιά,
πάνω από τους καπνούς της μάχης.
Στ’ αλήθεια ευτύχησα γιατί δεν έγινα
δούλος κι αφέντης κανενός,
σ’απόχτησα ξέροντας πως ανήκεις
σ’όλα τα μάτια που σε βλέπουν.
ΠΩΣ ΠΑΓΙΔΕΥΤΗΚΑ
Πώς παγιδεύτηκα σ’ αυτό το σκοτεινό νεφέλωμα
σ’ αυτά τα δίχτυα που κλωσούν
καινούρια άστρα κι αναλώνονται
στης άναρχης δημιουργίας τις φλόγες;
Εδώ θ’αφανιστώ και θ’αφομοιωθώ
χωρίς τουλάχιστο το λαμπρό θάνατο
που ’χουν τα ουράνια σώματα.
Ο πόνος μ’ έφερε, ο πόνος θα μου δώσει τέλος;
Αόρατες δυνάμεις μ’ οδηγούνε όπου δεν θέλω
και με πάνε αντίθετα, πάντα αντίθετα,
η αγάπη μού δίνεται άκαιρη όταν δεν τη ζητώ,
μια καταπίεση ακόμα
κι όλο μακραίνω στην παγίδα ωστόσο μέσα.
Από τη συλλογή Ουρανία, Κέδρος 1978
Εργογραφία
Ποίηση
- Ποιήματα Εγκώμιο (1957)
- Κατώφλι και παράθυρο (1962)
- Βορεινό Προάστειο (1966)
- Το λαγούτο (1971)
- Η εκδρομή (1973)
- Ουρανία (1978)
- Άρειος Ύπνος (1983)
- Η νυχτωδία των συνόρων (1986)
- Μειλίγματα (1990)
- Χρονικό (1994)
- Ευνοημένοι (1998)
- Καταλόγι για τον μάστορα (2008)
- Βικτώρια Θεοδώρου, Ποιήματα (2010) , συγκεντρωτική έκδοση των 12 ποιητικών συλλογών (Γαβριηλίδης)
Πεζά
- Στρατόπεδα γυναικών (1975)
- Ο Τράϊκο (1982)
- Γαμήλιο δώρο (1995)
- Οι δεσποινίδες της οδού Λαμψάκου (2005)
- Πελαγινή (2010)
- Δραπέτις (2011)
Μεταφράσεις
Το μεταφραστικό έργο της Βικτωρίας Θεοδώρου περιλαμβάνει ανθολογίες γαλλόφωνης και σλαβόφωνης ποίησης, όπως:
– Εκλογή από τα δημοτικά τραγούδια της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας του Τόμε Σάζντωφ (Δίφρος, 1979),
– Τα άλογα τηςνεράιδας του Ντούσκο Νανέφσκι (Κέδρος, 1981), Ποιητές της γαλλόφωνης Ελβετίας (Νεφέλη, 1999),
– Ανθολογία του Αίμου (έκδοση Φίλων του περιοδικού ΑΝΤΙ, 2007) κ.ά.
Βιβλιογραφία
- “Ελάσσονες τόνοι σε μείζονες κλίμακες στην ποίηση της Βικτώριας Θεοδώρου” του Θεοδόση Πυλαρινού, (μελέτη/δοκίμιο) εκδόσεις Κεδρισός, Χανιά 2010, ISBN 978-960-98144-1-6.
- Αφιέρωμα, Μανδραγόρας, τχ. 34 (Οκτ. 2005), σ. 91-117
- Συνέντευξη στον Βασίλη Καλαμάρα (Ελευθεροτυπία, 21 Ιουλ. 2011) [1][2]
- Βικτώρια Θεοδώρου, Βιβλιονέτ (6/10/2015)
Κινηματογραφικό πορτραίτο
Το 2008 ο σκηνοθέτης Κώστας Νταντινάκης δημιούργησε την ταινία “Τα κύματα που με δίδαξαν το ανυπότακτο”, ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους (διάρκεια 80 λεπτά) για τη ζωή και το έργο της Βικτώριας Θεοδώρου το οποίο παρουσιάστηκε στο 11ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Μάρτιος 2009.
Συλληπητήριο μήνυμα απέστειλε ο φιλόλογος και πρόεδρος της ΙΛΑΕΚ, Κώστας Μουντζούρης:
«Τα Ελληνικά Γράμματα έγιναν φτωχότερα. Τα Χανιά, η πόλη και ο Νομός, στα οποία η Βικτωρία γεννήθηκε, μεγάλωσε και ως Επονίτισσα αγωνίστηκε, έχασαν έναν πολύ δικό τους άνθρωπο.
Το έργο της είναι παρακαταθήκη για όλους μας. Τα Χανιά και η Κρήτη στο σύνολό της αποχαιρετούν τον σπουδαίο αυτόν Άνθρωπο.
Καλό ταξίδι, αγαπημένη μας Βικτωρία.
Κώστας Μουτζούρης»
Τα βιογραφικό στοιχεία από wikipedia