Με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις με την προκλητική απόφαση της κατοχικής Τουρκίας να επεκτείνει την άδεια εισόδου στο παραλιακό μέτωπο των Βαρωσίων, στην Αμμόχωστο, το «Ποντίκι» αναδημοσιεύει το παρακάτω κείμενο, όπως είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα τον Αύγουστο του 2014:
Εδώ και τέσσερις δεκαετίες η Αμμόχωστος είναι η ανοικτή πληγή που θυμίζει την εγκληματική πολιτική της Τουρκίας και την προδοτική πολιτική της Χούντας των συνταγματαρχών απέναντι στους αδερφούς Κυπρίους.
Η ανοικτή πληγή που θυμίζει την αδυναμία της διεθνούς κοινότητας να επιβάλει το δίκαιο ή, καλύτερα, την επιλεκτική μνήμη της διεθνούς κοινότητας όσον αφορά τις προσπάθειες που πρέπει να αναληφθούν για να ικανοποιηθεί το δίκαιο ενός λαού που βρίσκεται υπό διωγμό, με τα πάτρια εδάφη του υπό την κατοχή του τουρκικού στρατού.
Η Αμμόχωστος έχει χαρακτηριστεί πόλη-φάντασμα, αφού από τις 14 Αυγούστου του 1974 οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοί της έχουν εκδιωχθεί, και από τότε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης παραμένει κλειστό και ερημωμένο, με τον κατοχικό στρατό να μην επιτρέπει την επιστροφή των νόμιμων κατοίκων του, παρά τα σχετικά ψηφίσματα και τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών.
Η δραματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η άλλοτε κραταιά πόλη της Αμμοχώστου περιγράφηκε με ιδιαίτερη παραστατικότητα και με μελανά χρώματα στην έκθεση της Επιτροπής Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου του 2008: «Από το φράκτη που αποτρέπει τους πεζούς να έχουν πρόσβαση στο Βαρώσι, τα παραλιακά ξενοδοχεία, τα διαμερίσματα και τα εστιατόρια δεν είναι τίποτε περισσότερο από σαθρούς σκελετούς από μπετόν – τεράστιες αστικές ταφόπλακες που στέκονται αποφασιστικά ενάντια στο πέρασμα του χρόνου».
Εν έτει 2014, το 37% των εδαφών της Κύπρου, που αντιπροσωπεύει το 70% της οικονομικής ζωής του νησιού, παραμένει υπό κατοχή από την Τουρκία, η οποία αρνείται να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών, παραβιάζοντας κάθε έννοια δικαίου, κάθε κανόνα της διεθνούς νομιμότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ και 40 χρόνια, αν και έχουν εκδοθεί πλείστα ψηφίσματα από τα Ηνωμένα Έθνη που απαιτούν τον σεβασμό της ανεξαρτησίας, της ενότητας και εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου, που απαιτούν την επιστροφή των προσφύγων και την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή ηγεσία τα αγνοεί συστηματικά και προκλητικά.
Αγνοούν προκλητικά ΟΗΕ και Ευρωβουλή
Η πόλη της Αμμοχώστου πριν από την τουρκική εισβολή αριθμούσε περίπου 40.000 κατοίκους και ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη του νησιού. Μέχρι την αποφράδα ημέρα της 14ης Αυγούστου του 1974, το λιμάνι της Αμμοχώστου ήταν το κύριο λιμάνι της Κύπρου και ο τουρισμός ο τομέας στον οποίο η πόλη ξεχώριζε. Είναι ενδεικτικό ότι από τα περίπου 100 ξενοδοχεία που λειτουργούσαν σε ολόκληρο το νησί, τα 45 ήταν στην Αμμόχωστο.
Η τουριστική και γενικότερα η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της πόλης είχαν ως αποτέλεσμα να αναδειχθεί η Αμμόχωστος και στη σημαντικότερη πόλη όσον αφορά την πολιτιστική ανάπτυξη, αφού αποτελούσε τον κεντρικό πολιτιστικό πόλο του νησιού, με πλείστα φεστιβάλ και εκδηλώσεις.
Η Αμμόχωστος μπήκε στο στόχαστρο των Τούρκων κατά τη δεύτερη φάση της εισβολής. Η πρώτη φάση σημειώθηκε στις 20 Ιουλίου 1974, όταν περισσότεροι από 40.000 Τούρκοι στρατιώτες, υπό την υποστήριξη της τουρκικής αεροπορίας και του ναυτικού, εισέβαλαν στις βόρειες ακτές της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων ολοκληρώθηκε σχεδόν ένα μήνα μετά, στις 14 Αυγούστου 1974, με την εισβολή στην Αμμόχωστο. Μέσα σε δύο μόνο ημέρες, οι Τούρκοι κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της πεδιάδας της Μεσαορίας, την Αμμόχωστο, την Καρπασία και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής Μόρφου.
Η επέλαση των Τούρκων είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 4.000 νεκρούς και 1.619 αγνοουμένους ενώ περισσότεροι από 200.000 κάτοικοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους την πατρίδα.
Οι Τούρκοι κατέκτησαν το 65% της καλλιεργήσιμης έκτασης, το 70% του ορυκτού πλούτου, το 70% της βιομηχανίας, το 80% των τουριστικών εγκαταστάσεων.
Η Αμμόχωστος, μετά την κατάληψή της από τα τουρκικά στρατεύματα, λεηλατήθηκε, σφραγίστηκε και μέχρι σήμερα η πρόσβαση είναι απαγορευμένη. Τον χαρακτηρισμό «πόλη-φάντασμα» έδωσε ο Σουηδός δημοσιογράφος Jan-Olof Bengston, ο οποίος επισκέφθηκε το λιμάνι της Αμμοχώστου και, αγναντεύοντας τη σφραγισμένη πόλη, έγραψε: «Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος γέμισε ρωγμές και στα πεζοδρόμια βλάστησαν θάμνοι. Σήμερα –Σεπτέμβριος 1977–, τα τραπεζάκια όπου σερβίρεται το πρόγευμα είναι εκεί, η μπουγάδα απλωμένη στα σχοινιά και οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες αναμμένοι. Το Βαρώσι είναι μια πόλη-φάντασμα».
Τα ψηφίσματα του ΟΗΕ
Από τότε, το αίτημα για την επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της παραμένει ένα από τα κεντρικά ζητήματα της Κύπρου. Ένα θέμα που προκλητικά αγνοούν οι Τούρκοι, παρά τις αποφάσεις του ΟΗΕ, με αποτέλεσμα, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Δήμος Αμμοχώστου στην ιστοσελίδα του: «η πόλη άδεια, οι δρόμοι γεμάτοι με αγριόχορτα, θάμνους και δέντρα, ετοιμόρροπα σπίτια να χάσκουν παντού, αρουραίοι, φίδια και αρπακτικά να κατοικούν στα ερειπωμένα σπίτια».
Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σε δύο πολύ σημαντικά ψηφίσματά του για το Κυπριακό, περιέλαβε ρητές πρόνοιες για το ζήτημα της πόλης της Αμμοχώστου, ψηφίσματα που η Τουρκία έχει γράψει στα παλαιότερα των υποδημάτων της.
Το πρώτο ψήφισμα, το 550, εκδόθηκε το 1984 και καταδικάζει ως απαράδεκτες τις απόπειρες εποικισμού οποιουδήποτε τμήματος των Βαρωσίων από άτομα διαφορετικά από τους νομίμους κατοίκους του και ζητεί τη μεταβίβαση της περίκλειστης περιοχής στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών.
Το δεύτερο ψήφισμα, το 789, εκδόθηκε το 1992 και προτείνει ως Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης να τεθούν τα Βαρώσια υπό τον έλεγχο της Ειρηνευτικής Δύναμης, με στόχο την εφαρμογή του ψηφίσματος 550 του 1984.
Δύο χρόνια μετά την έκδοση του δεύτερου ψηφίσματος, ο τότε γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι απέδωσε ξεκάθαρα ευθύνες στην Τουρκία για τη μη εφαρμογή του ψηφίσματος 789, επισημαίνοντας ότι η μη πρόοδος στο θέμα αποδίδεται ρητά στην έλλειψη πολιτικής βούλησης από την τουρκοκυπριακή πλευρά.
Και τα δύο αυτά σημαντικότατα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας αποσυνδέουν ουσιαστικά το ζήτημα της κλειστής πόλης της Αμμοχώστου από την επίλυση του Κυπριακού και δίνουν προτεραιότητα στην επιστροφή της πόλης στους νόμιμους κατοίκους της κάτω από τη Διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών.
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκφράσει επίσης το έντονο ενδιαφέρον του για την Αμμόχωστο και έχει υπογραμμίσει σε αρκετές περιπτώσεις την ανάγκη η Τουρκία να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Η πρώτη προσέγγιση στο θέμα έγινε με την έκθεση της Επιτροπής Αναφορών το 2008, στην οποία προτρέπει για την εφαρμογή του Ψηφίσματος 550 του ΟΗΕ χωρίς καθυστέρηση και ζητεί από την Τουρκία να αποσύρει τις κατοχικές στρατιωτικές δυνάμεις της από την Κυπριακή Δημοκρατία, που αποτελεί επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκινώντας με την επιστροφή του περιφραγμένου τμήματος της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της.
Τον Φεβρουάριο του 2012, εκδόθηκε ψήφισμα το οποίο καταδεικνύει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και συμπαράσταση στο ζήτημα της Αμμοχώστου ως ένα ζήτημα προτεραιότητας το οποίο θα διευκόλυνε τις προσπάθειες για μια συνολική επίλυση του κυπριακού προβλήματος.
Τον Μάρτιο του 2012 στο ψήφισμα για την Έκθεση Προόδου για την Τουρκία, καλείται επίσης η κατοχική δύναμη να μεταφέρει τον έλεγχο της Αμμοχώστου στα Ηνωμένα Έθνη.
- 37% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας, που αντιπροσωπεύουν το 70% της οικονομικής ζωής, βρίσκεται υπό την κατοχή του τουρκικού στρατού
- 1.474 άνθρωποι, στρατιωτικοί και άμαχοι, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, είτε συνελήφθησαν από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και Αυγούστου του 1974 είτε εξαφανίστηκαν πολύ μετά τη λήξη των εχθροπραξιών σε περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού.
- 340 αγνοούμενοι έχουν ταυτοποιηθεί και τα λείψανά τους επιστράφηκαν στις οικογένειες για ταφή
- 170.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν παρά τη θέλησή τους από τα σπίτια και τις περιουσίες τους.
- 443 άτομα παραμένουν πίσω από την «πράσινη γραμμή», από τα οποία 338 είναι Ελληνοκύπριοι και 105 Μαρωνίτες. Τα άτομα αυτά είναι γνωστά ως οι «εγκλωβισμένοι»
- 160.000 είναι ο αριθμός των εποίκων που ξεπερνούν αριθμητικά τους γηγενείς Τουρκοκυπρίους σε αναλογία 2 προς 1.
- 82,5% των ιδιωτικής ιδιοκτησίας εκτάσεων στην κατεχόμενη Κύπρο ανήκει σε Ελληνοκυπρίους
- 1,5 εκατομμύριο δολάρια έλαβε ως αποζημίωση από την Τουρκία η Τιτίνα Λοϊζίδου για τη στέρηση χρήσης και απόλαυσης της περιουσίας της στα Κατεχόμενα.
- 50 εκατομμύρια ευρώ οφείλει να δώσει η Τουρκία που έχει καταδικαστεί τελεσίδικα σε 33 υποθέσεις για απώλεια χρήσης περιουσίας.
Προς «νέο σχέδιο Ανάν»
Φέτος συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004 και το ιστορικό «Όχι», με ποσοστό 75,83%, του Κυπριακού λαού στο σχέδιο του τότε γ.γ. του ΟΗΕ Κόφι Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού, και οι εξελίξεις για ένα νέο σχέδιο «Ανάν» έχουν δρομολογηθεί.
Τα δεδομένα σε σχέση με το 2004 έχουν αλλάξει δραματικά, αφού η Κύπρος βρίσκεται στη δίνη οικονομικής κρίσης ενώ στο τιμόνι της διακυβέρνησης βρίσκεται ένας εκ των πιο φανατικών υποστηρικτών του σχεδίου Ανάν, ο Νίκος Αναστασιάδης.
Οι συνομιλίες μεταξύ του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και του ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ντερβίς Έρογλου έχουν ξεκινήσει επισήμως από τα μέσα Φεβρουαρίου, με την υπογραφή κοινής διακήρυξης επτά σημείων στην οποία επισημαίνεται ότι οι δύο ηγέτες θα επιδιώξουν να φτάσουν σε λύση το συντομότερο δυνατό, λύση που θα τεθεί στην κρίση των πολιτών με δύο χωριστά δημοψηφίσματα τα οποία θα πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα.
Σύμφωνα με την κοινή διακήρυξη, η λύση θα βασίζεται σε δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα ενώ η ενωμένη Κύπρος, ως μέλος του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα έχει μία και μόνη διεθνή νομική προσωπικότητα, μία και μόνη κυριαρχία καθώς και ενιαία κυπριακή ιθαγένεια. Εμπειρογνώμονες επισημαίνουν, πάντως, ότι πίσω από τις γραμμές διακρίνεται ένα «νέο σχέδιο Ανάν»,
αφού επί της ουσίας προωθείται μια λύση συνομοσπονδίας με δύο κράτη τα οποία θα ασκούν πλήρως όλες τις εξουσίες τους, μακριά από επεμβάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Η γενναία ξεναγός
Η Τιτίνα Λοϊζίδου ήταν η γυναίκα που ύψωσε το ανάστημά της και κατάφερε να καταδικάσει την Τουρκία προσφεύγοντας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και προκαλώντας επί της ουσίας το μοναδικό μέχρι σήμερα πλήγμα στην Τουρκία για την κατοχή της Κύπρου.
Η άγνωστη μέχρι τότε ξεναγός από την Κερύνεια κατέθεσε προσφυγή κατά της Τουρκίας ζητώντας αποζημίωση, επισημαίνοντας την παράνομη εισβολή και κατοχή τμήματος του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στην προσφυγή προβάλλονταν δύο λόγοι για τους οποίους η Τουρκία θα έπρεπε να αποζημιώσει την Τιτίνα Λοϊζίδου, και συγκεκριμένα:
– η Τουρκία και ο τουρκικός κατοχικός στρατός την παρεμποδίζουν με τη βία των όπλων να επισκεφθεί την περιουσία της και το σπίτι της, που βρίσκεται στην κατεχόμενη Κερύνεια. Συνεπώς, υφίσταται ζημία, η οποία θεμελιώνει το δικαίωμά της να ζητήσει αποζημίωση από την Τουρκία,
– τίθεται θέμα αποζημίωσης για ηθική βλάβη, δηλαδή την ψυχική ταλαιπωρία και δοκιμασία που υφίσταται, λόγω τής με βία παρεμπόδισής της να απολαμβάνει το δικαίωμα ιδιοκτησίας και πιο συγκεκριμένα το δικαίωμα χρήσης του σπιτιού και της περιουσίας της.
Η προσφυγή κατατέθηκε το 1989 και εννέα χρόνια μετά η Τιτίνα Λοϊζίδου δικαιώθηκε. Σύμφωνα με το σκεπτικό του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Τουρκία παραβιάζει το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Σύμβασης με τη συνεχιζόμενη άρνησή της να επιτρέψει στη Λοϊζίδου την πρόσβαση στην περιουσία της και με την ισχυριζόμενη απαλλοτρίωσή της χωρίς αποζημίωση. Το δικαστήριο διέταξε την Τουρκία να καταβάλει αποζημίωση και η άρνησή της να συμμορφωθεί με την απόφαση είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση ψηφισμάτων από το Συμβούλιο των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η Τουρκία κατέβαλε τελικά αποζημίωση ύψους 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων το 2003 και ενώ εκκρεμούσαν οι αποφάσεις σχετικά με την αίτηση ένταξή της στην Ε.Ε.