Ανταποκρινόμενο σε ένα μήνυμα μέσω κινητού της κυβέρνησης, το πλήθος είχε συγκεντρωθεί για αυτό που οι αξιωματούχοι ονομάζουν “κάλεσμα δημοκρατίας” – μια δημόσια απόρριψη της απόπειρας πραξικοπήματος της περασμένης εβδομάδας και μια επίδειξη της υποστήριξης στο τουρκικό πολιτικό σύστημα. Πολλοί ήταν εκεί για έναν πολιτικό ειδικότερα. “Αγαπάμε τον πρόεδρό μας τόσο πολύ”, δήλωσε ο Ερσίν Κορκμάζ, ένας 29χρονος δημόσιος υπάλληλος ο οποίος ήταν ντυμένος με μια τουρκική σημαία και συνοδευόταν από τις δύο μικρές κόρες του. “Είναι ο καλύτερος ηγέτης μας από την εποχή του Μωάμεθ του Πορθητή πρόσθεσε, αναφερόμενος στον Οθωμανό σουλτάνο ο οποίος κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη το 1453.
Η ανθεκτική δημοτικότητα του Ερντογάν μπερδεύει κάποιους δυτικούς αναλυτές, οι οποίοι τον γνωρίζουν κυρίως για τις ολοένα και πιο αυταρχικές ενέργειές του. Τις τελευταίες ημέρες, οι δυτικοί ηγέτες έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για την εκκαθάριση που ξεκίνησε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος. Από το Σάββατο έχουν τεθεί υπό κράτηση ή συλληφθεί περίπου 35.000 αξιωματικοί, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, δικαστές, εισαγγελείς, καθηγητές και πανεπιστημιακοί πρυτάνεις, καθώς ο Ερντογάν επιχειρεί να απομονώσει οποιονδήποτε η κυβέρνησή του αντιλαμβάνεται ως απειλή. Αλλά τα πλήθη έξω από το δημαρχείο τον θεωρούν κυρίως σωτήρα. “Μερικοί άνθρωποι τον αποκαλούν δικτάτορα, αλλά όσοι από εμάς είδαμε τους προηγούμενους ηγέτες γνωρίζουμε ότι δεν είναι”, δήλωσε ο Αντέμ Τσανκάγια, ένας 42χρονος σοφέρ. “Και αυτός είναι ο λόγος που τον ψηφίζουν. Μέχρι την τελευταία μας πνοή, θα είμαστε εδώ για τον Ερντογάν”.
Οι υποστηρικτές του προέδρου αναφέρουν συχνά τρεις βασικούς λόγους για τη δημοτικότητά του και αυτήν του κόμματός του, του AKP. Ο πρώτος είναι κοινωνικός: Ο Ερντογάν θεωρείται ότι είναι ένας άνθρωπος του λαού, ένας εκπρόσωπος της κατώτερης τάξης και των φτωχότερων από τη μεσαία τάξη, ο οποίος αισθάνθηκε ότι αγνοήθηκε από τους προκατόχους του. “Το ζήτημα είναι ότι πριν από τον Ερντογάν οι πρόεδροι δεν εκτιμούσαν τους ανθρώπους”, δήλωσε ένας άνθρωπος ονόματι Ισμαήλ, ανεμίζοντας μια σημαία του ΑΚΡ. “Αλλά ο Ερντογάν νοιάζεται για αυτούς. Αυτό είναι το βασικό. Τον βλέπουμε ως έναν από εμάς”.
Σύμφωνα με την Ασλί Αϊντιντασμπάς, αναλύτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, “ολόκληρη η αφήγηση του ΑΚΡ αφορά το ότι η περιφέρεια θα αναλάβει τον έλεγχο της χώρας από τις ελίτ που είχαν κάνει κατάχρηση της κρατικής εξουσίας και οι υποστηρικτές του βλέπουν στον Ερντογάν την προσωποποίηση αυτής της αφήγησης. Στο παρελθόν όλοι οι κρατικοί θεσμοί θεωρούνταν ότι στρέφονται ενάντια στους ανθρώπους. Τώρα, όμως, αυτοί οι θεσμοί είναι τα θεσμικά τους όργανα”.
Στη συνέχεια υπάρχει η θρησκευτική πτυχή. Η ισλαμιστική πτυχή του ΑΚΡ αντιπροσωπεύει τα θρησκευτικά συντηρητικά τμήματα της τουρκικής κοινωνίας, που αισθάνονται ότι παραγκωνίστηκαν από όταν ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, εκκοσμίκευσε το τουρκικό κράτος το 1920. “Πριν τον Ερντογάν, οι άνθρωποι ήταν διεφθαρμένοι”, δήλωσε ο Κόρκμαζ, ένας δημόσιος υπάλληλος τυλιγμένος με μια σημαία. “Δόξα τω Θεώ αποκαταστήσαμε τα πράγματα για τη νέα γενιά”.
Τέλος, υπάρχει η οικονομία. Υπό τον Ερντογάν, η κατάσταση του λαού έχει βελτιωθεί. Από όταν κατέκτησε την εξουσία το 2003, η κυβέρνησή του έχει κάνει σημαντικές βελτιώσεις στις κρατικές υποδομές, χτίζοντας πολλές γέφυρες, δρόμους και γραμμές του μετρό και βελτιώνοντας το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Ο Τσανκάγια, ο σοφέρ, πιστώνει στον Ερντογάν την βελτίωση της θεραπείας της μητέρας του στα κρατικά νοσοκομεία. Βασανίζεται με νεφρική νόσο και δεν είχε λάβει την κατάλληλη θεραπεία πριν από την εκλογή του Ερντογάν, αλλά μετά τις μεταρρυθμίσεις του, λέει ο Τσανκάγια, της έδωσαν τρεις συνεδρίες αιμοκάθαρσης την εβδομάδα χωρίς χρέωση. “Μπορούμε να δούμε σημαντικές οικονομικές αλλαγές από τη στιγμή που ο Ερντογάν έγινε πρόεδρος”, είπε, ενώ μια μπάντα χάλκινων πνευστών άρχισε να παίζει στο συλλαλητήριο. “Στην υγειονομική περίθαλψη, τις μεταφορές, τη φροντίδα των ηλικιωμένων και κυρίως στον πληθωρισμό. Οι άνθρωποι αισθάνονται πιο σημαντικοί”.
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν μπορούν να “καταπιούν” τον αυταρχισμό του, εν μέρει επειδή αισθάνονται ότι είναι δικαιολογημένος, υποστηρίζει ο Σονέρ Καγαπτάι, συγγραφέας του “Η άνοδος της Τουρκίας”. Χρησιμοποιώντας αυτό που αποκαλεί ένα “αυταρχικό στρατηγικό αουτσάιντερ”, ο Ερντογάν παρουσιάζει την καταστολή της αντιπολίτευσης ως νόμιμη αντίδραση στις απειλές για να τον απομακρύνει από την εξουσία. “Κάθε φορά που υπάρχει αντιπολίτευση στον Ερντογάν, παρουσιάζεται ως μια συνωμοσία για να τον ανατρέψουν”, λέει ο Καγαπτάι. “Και έτσι καθίσταται δικαιολογημένη στα μάτια των οπαδών του”.
Στο συλλαλητήριο, ένας υποστηρικτής του Ερντογάν φαίνεται να προσωποποιεί αυτή την αντίληψη. Αδιαφορώντας για την καταστολή του Ερντογάν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο Ισμαήλ, δήλωσε: “Οι δημοσιογράφοι για τους οποίους μιλάνε, είναι προδότες. Στο όνομα της δημοσιογραφίας, κάνουν ένα σωρό άλλα πράγματα. Υπάρχει ένα είδος δημοσιογράφου που βοηθά τη χώρα του και υπάρχουν και άλλοι δημοσιογράφοι που είναι προδότες”.
Τα τελευταία χρόνια, ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του μαστίζονται από καταγγελίες περί διαφθοράς. Αλλά και πάλι οι υποστηρικτές του ήταν διατεθειμένοι να κάνουν τα στραβά μάτια, λόγω των ευρύτερων οφελών της κυβέρνησής του. “Αυτό που αισθάνεται η βάση του ΑΚΡ είναι ήταν ότι ‘μπορεί να λαμβάνουν χρήματα, αλλά εγώ έχω βελτιώσει τη ζωή μου'”, λέει η Αϊντιντασμάς. “Υπάρχει ένα πολιτιστικό στοιχείο που είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουν οι ξένοι. Εκπροσωπεί την σουνιτική Τουρκία και μια ταυτότητα που είχε παραγκωνιστεί από την εξουσία για πολλά χρόνια”.
Θα μπορούσε ο Ερντογάν να χάσει τη δημοτικότητά του σε σύντομο χρονικό διάστημα; Πολλοί το θεωρούν εξαιρετικά δύσκολο, εκτός και αν η οικονομία ξαφνικά βυθιστεί ή το απαθές κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας βρει καλύτερη ηγεσία. Ο Καγαπτάι υποστηρίζει ότι οι διαιρέσεις τώρα θα διευρυνθούν, μεταξύ της μισής χώρας που ψηφίζει AKP και της μισής που δεν ψηφίζει. Ενώ ένας ευρύς συνασπισμός Τούρκων αντιτίθεται στην πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος, η συνεχής εκκαθάριση θα προκαλέσει στην Τουρκία ακόμη περισσότερη πόλωση. “Αυτοί στους οποίους άρεσε ο Ερντογάν και εκείνοι οι οποίοι δεν τους άρεσε θα χωριστούν σε εκείνους που τον λατρεύουν και εκείνους που τον μισούν”.
