Του Σίμου Ανδρονίδη
Στις αρχές της εβδομάδας, με νέα ‘ΝΑVTEX’ που εξεδόθη από την Τουρκική πλευρά, το ερευνητικό σκάφος της γείτονος που φέρει την επωνυμία ‘Oruc Reis, πλησίασε για την πραγματοποίηση σεισμογραφικών ερευνών, στα 6,5 ναυτικά μίλια από το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης (Καστελόριζο), κίνηση που θεωρούμε πως αναδεικνύει το πως εξελίσσεται η Τουρκική στρατηγική της τελευταίας περιόδου, όσον αφορά το επίδικο των θαλασσίων ζωνών και της ενδεχόμενης οριοθέτησης τους μεταξύ των δύο χωρών. Της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Η πρώτη ‘ΝΑVTEX’ που εξεδόθη από τον ναύσταθμο της Αττάλειας τον περασμένο Ιούλιο, στην οποία και ανταπάντησε η ελληνική πλευρά (παίγνιο ‘NAVTEX’), αδειοδότησε το συγκεκριμένο σκάφος στο να προβεί σε μία πρώτη διερεύνηση των προϋποθέσεων διεξαγωγής σεισμογραφικών ερευνών επί του θαλασσίου βυθού τμήματος της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Θεωρούμε πως εν προκειμένω, αναπτύσσεται μία Τούρκικη στρατηγική, γεω-πολιτικής χροιάς, η οποία ενώ το περασμένο δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου, έθεσε ως ιδιαίτερο σημείο αναφοράς την προβολή σε πραγματικό ιστορικό χρόνο, ‘δικαίου’ σχετικού με την διεκδίκηση και περαιτέρω με τον προσδιορισμό της ως ‘Τουρκικής’ (ενίσχυση ‘θέσης’), σε περίπτωση που εκκινήσουν διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), στην πλέον πρόσφατη περίπτωση, συγκεκριμενοποιείται ακόμη περισσότερο.
Πλέον, το σκάφος ‘Oruc Reis,’ πλησιάζει εγγύτερα την θαλάσσια περιοχή πλησίον του Καστελόριζου, προτάσσοντας και ταυτόχρονα προσδιορίζοντας τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το ευρύτερο νησιωτικό σύμπλεγμα σε μία διαπραγμάτευση και συμφωνία οριοθέτησης, είτε σε διμερές επίπεδο, είτε μέσω της υπογραφής συνυποσχετικού για την παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.[1]
Ως προς αυτό, κάνουμε λόγο για την έκφραση ενός ειδικού ενδιαφέροντος για το Καστελόριζο, εκεί όπου επίσης παρατηρείται μία στρατηγική στροφή της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και στρατηγικής η οποία καθίσταται ευδιάκριτη μέσω δηλώσεων Τούρκων αξιωματούχων και όχι μόνο του προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σε αυτό το πλαίσιο, το Καστελόριζο θεωρείται γεω-πολιτική ή αλλιώς, διεθνο-πολιτικά, ως εμπόδιο στην έξοδο της Τουρκίας στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, και, εντός αυτού, για την, στην πράξη αποτύπωση του Τουρκολιβυκού μνημονίου συναντίληψης και οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που υπογράφηκε μεταξύ της Τουρκικής κυβέρνησης και της Λιβυκής κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας,’ υπό τον Φαγέζ Αλ- Σάρατζ.
Αυτή η στρατηγική στροφή προσιδιάζει και προς τον άξονα διατύπωσης μίας πρωτογενούς ερμηνείας, ιδωμένης υπό το πρίσμα του μεγέθους του νησιού και της γεωγραφικής εγγύτητας του με τις απέναντι Τουρκικές ακτές. Έτσι, λόγος γίνεται από Τουρκικής πλευράς, όχι για την μειωμένη, σχετικά επήρεια του Καστελόριζου σε περίπτωση ελληνο-τουρκικής υπογραφής οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, αλλά για το μη δικαίωμα του συμπλέγματος σε υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη συνεπεία των δύο λόγων που ετέθησαν πιο πάνω (μέγεθος-εγγύτητα).
Συνεχίζοντας την ανάλυση, θα επισημάνουμε πως κατ’ αυτόν τον τρόπο, το Καστελόριζο θεωρείται ό,τι δικαιούται μόνο χωρικών υδάτων (ζήτημα που άπτεται της στενής εδαφικής κυριαρχίας της Ελλάδας) και όχι υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ,[2] στο σημείο όπου αναγνωρίζονται δραστικά και ακόμη, ‘φορτισμένα,’ οι περιώνυμες «ειδικές περιστάσεις»,[3] κατά την έκφραση του Αλέξη Ηρακλείδη, ως βάση της Τουρκικής επιχειρηματολογίας που φέρει ένα νομικό αλλά και ένα διπλωματικό-πολιτικό επίχρισμα. Το Καστελόριζο,[4] ενταγμένο σε μία στρατηγική Τουρκικής, θαλάσσιας ή ναυτικής κινητικότητας, ‘ενσαρκώνει’ την ανισορροπία, που δεν ‘πρέπει’ να νομιμοποιηθεί πλήττοντας τα ζωτικά Τουρκικά συμφέροντα. Με βάση την Τουρκική στρατηγική στροφή όσον αφορά το καθεστώς του Καστελόριζου, σχηματοποιείται η ευρύτερη γεω-πολιτική εικόνα.
Σε αυτή την περίπτωση, με όρους εστίασης στο Καστελόριζο και της εμπρόθετης ‘απογύμνωσης’ του, η Τουρκία θέτει ως μείζον διακύβευμα αυτό που θα αποκαλέσουμε ως ‘ενιαιοποίηση’ των Μεσογειακών θαλασσίων ζωνών, με την ίδια στο επίκεντρο και με μία ακτίνα που συμπεριλαμβάνει τις ακτές της Βορείου Αφρικής (βλέπε Λιβύη), και την στρατηγικής σημασίας Κύπρο, εντάσσοντας επίσης και την Διώρυγα του Σουέζ που μπορεί να προσδώσει βάθος μεταξύ Αφρικής, Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, που είναι ουσιαστικά, οι ζώνες στις οποίες και παρεμβαίνει με διαστάσεις περιφερειακού ‘παίκτη.’
Θα προσθέσουμε πως το Καστελόριζο, εμποδίζει την επήρεια ή αλλιώς, εάν επιχειρήσουμε να μεταφράσουμε τον όρο διπλωματικά και γεω-στρατηγικά, την δυνατότητα επέκτασης που μπορεί να φέρει την Τουρκία και ενώπιον της Αιγύπτου. Το ‘Oruc Reis’ πλησιάζει όσο χρειάζεται για να καταστήσει το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης όχι εδαφική αμφισβητούμενη ζώνη, αλλά, νομικά και διπλωματικά, αμφισβητούμενο καθεστώς ως προς την υφαλοκρηπίδα-Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, με το σεισμογραφικό σκάφος να σπεύδει να πλαγιοκοπήσει εμπράκτως τον θεωρούμενο ως ελληνικό σκόπελο.
Με την εκ νέου έξοδο του ‘Oruc Reis’ να λαμβάνει χώρα εν καιρώ διαβουλεύσεων για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, η ελληνική εξωτερική πολιτική, στο μεταίχμιο μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, οφείλει να διατηρήσει ανοιχτό το ζήτημα του Καστελόριζου,[5] μη φοβούμενη ταυτόχρονα να υπερβεί την απλοϊκή και στενή οπτική του ενός θέματος προς διαπραγμάτευση και οριοθέτηση, που είναι ακριβώς η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Η λογική της αυτοθυματοποίησης και της αμυντικής στάσης, ωθούν στη στασιμότητα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, και σε τέτοια λεπτά και σύνθετα ζητήματα που άπτονται πολλών παραμέτρων, δικάζει με βάση της αρχή της ευθυδικίας, ήγουν, με βάση την περισσότερο διαλεκτική αναζήτηση δίκαιου αποτελέσματος και διαμοιρασμού μεταξύ των παράκτιων κρατών που προσφεύγουν στην δικαιοδοσία του.
[2] Σχετικά με την συμβολή των «σχετικών περιστάσεων» σε ανά περιόδους οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας μεταξύ διαφόρων κρατών, βλέπε σχετικά, Churchill R.R., & Lowe A.V., ‘The Law of the sea,’ Manchester, Juris Publishing, Manchester University Press, 1999.
[3] Βλέπε σχετικά, Ηρακλείδης Αλέξης, ‘Άσπονδοι γείτονες. Ελλάδα-Τουρκία: Η διένεξη του Αιγαίου,’ Εκδόσεις Σιδέρης Ι., Αθήνα, 2007, σελ. 230.
[4] Για την Τουρκία, το Καστελόριζο αναπαρίσταται ως μία ιδιαίτερη ‘τρύπα στη γεωγραφία,’ για να παραπέμψουμε στο γνωστό τραγούδι ‘Διδυμότειχο Blues’ των Λαυρέντη Μαχαιρίτσα- Γιώργου Νταλάρα, όντας αρκούντως μικρό για να αποκόψει την Τουρκία από τον στρατηγικό της στόχο για θαλάσσια, ήτοι Μεσογειακή, παρουσία.
[5] Με βάση την Σύμβαση του Δικαίου της Θαλάσσης, νησιά και νησιωτικές περιοχές δικαιούνται υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, με το ζητούμενο όσον αφορά το Καστελόριζο, να είναι η πιθανή επήρεια που δύναται να λάβει.