Γράφει ο Γιώργος Σπυριδάκης *
Το όρος Γιούχτας με υψόμετρο 811μ. βρίσκεται περίπου 15χλμ. από το Ηράκλειο. Η κορυφογραμμή, του σχηματίζει κεφάλι ηλικιωμένου άνδρα που κοιτάζει τον κρητικό ουρανό. Η εικόνα αυτή, είναι το πρώτο πράγμα που αντίκριζαν οι Μινωίτες, καθώς προσέγγιζαν την Κρήτη και έτσι δεν άργησαν να πιστέψουν πως εκεί, ήταν θαμμένο το κεφάλι του πατέρα των θεών, του Δία.
Ο μύθος αυτός συνεχίστηκε και στα ρωμαϊκά χρόνια, όπου, το όρος από Ιυττος μετονομάστηκε σε Jupiter (Ζεύς) όνομα από το οποίο προήλθε το σημερινό Γιούχτας.
Στο σημαντικό αυτό όρος, οι Μινωίτες έχτισαν δυο ιερά, το ένα στη θέση Ανεμοσπηλιά σε υψόμετρο 440μ. στην βόρεια πλαγιά και το δεύτερο στην ψηλότερη κορυφή του βουνού (ιερό κορυφής).
Το ιερό της Ανεμοσπηλιάς ανακαλύφθηκε το 1979 από τους Γ. Και Ε.Σακελλαράκη και χρονολογείται από την εποχή των πρώτων ανακτόρων (17αι. π.Χ.).
Στο ιερό αυτό βρέθηκε πλήθος τελετουργικών σκευών καθώς και οι πρώτες ενδείξεις για Μινωϊκές ανθρωποθυσίες.
Το ιερό καταστράφηκε από σεισμό και καταπλάκωσε δύο άνδρες και μία γυναίκα, μαζί τους βρέθηκε και ένας ανδρικός σκελετός πάνω σε τραπεζοειδή βωμό τα τράυματα του οποίου δείχνουν ανθρωποθυσία.
Ακόμη υπάρχουν δυο σπήλαια στα οποία βρέθηκαν λατρευτικά αντικείμενα, το Χωστό Νερό και ο Σπήλιος του Στραβομύτη, τα οποία προσεγγίζονται απο τις Αρχάνες.
Ο μινωικός πολιτισμός καταστράφηκε και η λατρεία του δωδεκάθεου ξεπεράστηκε, ο Γιούχτας όμως παρέμεινε ιερό βουνό, αυτή τη φορά των Χριστιανών.
Ακολουθώντας τους Μινωίτες, οι χριστιανοί, μετέτρεψαν ένα σπήλαιο λίγο πιο κάτω από το ιερό της Ανεμοσπηλιάς, προσεγγίζοντας από το χωριό Βασιλειές, σε ναό του Αγίου Αντωνίου και στην κορυφή του όρους, έχτισαν το 1443 ένα μοναστήρι από το οποίο, έχει απομείνει ο τετραμαρτυρος ναός της μεταμόρφωσης του Χριστού, της Αγίας Ζώνης, των Αγίων Απόστολων και των Αγίων Ανάργυρων.
Κάθε χρόνο στη γιορτή της μεταμόρφωσης του Χριστού στις 6 Αυγούστου, δεκάδες πιστοί από τις γύρο περιοχές, ακολουθούν τα χνάρια των μινωιτων και ανεβαίνουν πεζοί στο ναό από τα διάφορα μονοπάτια.
* επι πτυχίω φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δ.Π.Θ.