Οι Γερµανοί µετά τη κατάληψη του Νησιού, δεν µπορούν να συγχωρήσουν τη συµµετοχή του Κρητικού λαού σε µια τόσο οδυνηρή γι’ αυτούς αντίσταση. Αρχίζει µία νέα περίοδος µε αιµατηρές θυσίες και σκληρά αντίποινα σε βάρος του.
Στρατόπεδα συγκέντρωσης, οµαδικές εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωριών, φόνοι ανεξάρτητα από ηλικία, συµπληρώνουν το έργο των βοµβαρδισµών.
Η γερµανική κατοχή παίρνει τέλος στις 9 Μαΐου 1945, µε την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης των Γερµανοιταλικών δυνάµεων στους εκπροσώπους των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Αγγλίας.
Το τίµηµα σε αίµα που πληρώνει η Κρήτη από την εισβολή και κατοχή των Γερµανών είναι 6.593 άνδρες, 1.113 γυναίκες και 869 παιδιά.
Στον αγώνα ενεργό ρόλο έχουν και οι γυναίκες.
Τα καθήκοντα της νοικοκυράς αλλάζουν προσανατολισµό. Προσαρµόζονται στο πνεύµα της εποχής και µε προθυµία υπακούουν στο σάλπισµα. Σε ορισµένες περιπτώσεις παίρνουν τα όπλα και βρίσκονται δίπλα στους άνδρες τους. Άλλες περιθάλπουν στα σπίτια τους µε κίνδυνο της ζωής τους αντάρτες ή περιπλανώµενους συµµάχους, που βρίσκονται ακόµα στην Κρήτη. Δουλεύουν ως ασυρματίστριες, γίνονται αντάρτισσες, όπως αυτές οι γυναίκες που εντάχθηκαν στο αντάρτικο σώμα του Βασίλη Πατεράκη στο χωριό Βαφες Αποκορώνου ή εκείνες που πολέμησαν στη μάχη της Καντάνου. Καταδικάζονται σε θάνατο και στέλνονται στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Φτιάχνουν και στέλνουν µε τα παιδιά τους παξιµάδι, τρόφιµα και άλλα είδη στους αντάρτες που κρύβονται σε σπηλιές ή εγκαταλελειµµένα κτηνοτροφικά καταλύµατα. Προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως νοσοκόµες σε τραυµατισµένους µαχητές, δίνοντας έτσι νέες διαστάσεις στον αγώνα και την αντίσταση της Κρήτης.
Στις 25 Μαΐου 1941 μέσα στον πυρετό της Μάχης γίνεται η πρώτη ομαδική εκτέλεση 50 ατόμων στα χωριά Περιβόλια και Μισσίρια του Ρεθύμνου. Δέκα επτά άτομα απ αυτά ήταν γυναίκες. Μεταξύ τους η Κατερίνα Δελή με τις κόρες τηςΑγγελική και Αναστασία.
Η Ελένη Αστρινού Αγγελάκη από το Γερακάρι χάνει το σύζυγο και τα παιδιά της που πέφτουν από τις σφαίρες των Ναζί. Χάνει δύο αδερφούς, πέντε πρώτα ανήψια, τέσσερα πρώτα ξαδέρφια και επτά δεύτερα ανήψια. Δεν ξέρω σε ποια χώρα του κόσμου μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια φαινόμενα απαξίωσης της ζωής, φρίκης και αφανιστικής μανίας.
Στο Μάλεμε οι αδελφές Αγάπη, Σοφία και Ειρήνη Παρασκάκη πέφτουν μαζί θύματα της Χιτλερικής θηριωδίας και αντεκδίκησης.
Η Μαρία Γλυμιδάκη-Μανωλαράκη από τη Χρυσαυγή Κισάμου αντιμετωπίζει μια κρίσιμη σκηνή όπου ο μικρότερος αδερφός της βρίσκεται σε μια εξοντωτική πάλη με Γερμανό αλεξιπτωτιστή. Χωρίς να χάσει καιρό επιτίθεται στο Γερμανό, του παίρνει το όπλο, τον χτυπά και τον αφήνει αναίσθητο. Συλλαμβάνεται όμως και καταδικάζεται μαζί με τον αδερφό της από το Γερμανικό στρατοδικείο Χανίων σε θάνατο.
Με χάρη όμως που δίνεται από το Χίτλερ μετατρέπεται η ποινή της σε ισόβια κάθειρξη, για να αρχίσει ο γολγοθάς του μαρτυρίου της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Φυλακίζεται μαζί με τον αδερφό της στο στρατόπεδο ομήρων του Ζέμουν κοντά στο Βελιγράδι. Το 1943 μεταφέρεται στο στρατόπεδο κολαστήριο του Αουσβιτς στην Πολωνία. Εκεί χάνει το όνομά της γιατί σφραγίζεται με τον αριθμό 82211 στο αριστερό της χέρι, που θα διατηρήσει ως το θάνατό της .Από το Αουσβιτς μεταφέρεται στο στρατόπεδο Ράβενσμπρουκ, όπου την υποχρώνουν να εργάζεται σε πολεμικό εργοστάσιο μαζί με τιςαδερφές Μοσχογιαννάκη από το Ηράκλειο. Με την είδηση ότι φεύγουν οι Γερμανοί, οι όμηροι καταφέρνουν και φεύγουν από το στρατόπεδο, για να πάρουν το δρόμο της επιστροφής με τα πόδια οι τρεις Κρητικοπούλες που κράτησε τρεις και μισό μήνες.
Τέσσερις ηλικιωμένες γυναίκες έκαψαν ζωντανές οι Γερμανοί στο χωριό Αγιος Γεώργιος στην περιοχή των Κεραμειών Χανίων το Νοέμβρη του 1944. Το Κρητικό μαρτυρολόγιο συμπληρώνεται επίσης από πολλές γυναίκες που έμεναν σε διάφορα χωριά του Νομού Χανίων.
Τερψιχόρη Χρυσουλάκη-Βλάχου
Ηταν από τη Σητεία. Αγωνίστηκε προσφέροντας τις υπηρεσίες της στον ασύρματο που λειτουργούσε σ όλο σχεδόν το διάστημα της κατοχής στη μονή Τοπλού. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο από τους Γερμανούς. Εκτελείται στην Αγιά Χανίων τον Ιούνιο του 1944. Αντιμετωπίζει το θάνατο με μια αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Η όμορφη αυτή κρητικοπούλα γράφει στον τοίχο του κελιού της “Είμαι 18 χρονών. Με καταδίκασαν σε θάνατο. Περιμένω από στιγμή σε στιγμή το εκτελεστικό απόσπασμα. Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η Κρήτη
Ελένη Μαρκετάκη
Για την ίδια αιτία και με την ίδια κατηγορία εκτελείται μετά την καταδίκη της, η συμπολίτισσα και συναγωνίστρια τηςΧρυσουλάκη-Βλάχου, Ελένη Μαρκετάκη. Μετά την ομοβροντία των όπλων, οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος στην Αγιά επιστρέφουν στη μονάδα τους, κρατώντας τα λάφυρα της επιχείρησης, που είναι τα γοβάκια των δυο κοριτσιών που εκτελέστηκαν. Η Μαρκετάκη ήταν τότε 30 χρονών.
Αλλά παράδειγμα ανωτερότητας και ψυχικού μεγαλείου που κρατά ψηλά το γόητρο και την τιμή της πατρίδας μας, αποτελεί και η γριά μητέρα της Μαρκετάκη. Οταν μετά την εκτέλεση της κόρης της οι Γερμανοί λεηλατούν ληστρικά το σπίτι της και αφαιρούν από τη μητέρα της ακόμα και τη βέρα και τα γυαλιά της, εκείνη στρέφεται στο διερμηνέα και του λέει: “Πες παιδί μου στον αξιωματικό να μου δώσει τα γυαλιά μου να του ψήσω ένα καφέ για να κάνει ένα συγχωρεμό στο κορίτσι μου.
Τερψιχόρη Αδαμάκη-Χατζοπούλου
Είναι Σητειακής καταγωγής επίσης και κατηγορείται για τη συμμετοχή της και τις πληροφορίες που μεταδίδει με τον ασύρματο από το μοναστήρι Τοπλού στους συμμάχους στη Μέση Ανατολή. Συλλαμβάνεται πρώτα από τους Ιταλούς. Μετά από εξάμηνη φυλάκιση της στις φυλακές της Νεάπολης, αφήνεται ελεύθερη. Τη συλλαμβάνουν όμως και πάλι οι Γερμανοί. Μετά από πολλά βασανιστήρια στον Αγιο Νικόλαο, μεταφέρεται στις φυλακές Αγιάς, όπου μεταξύ των άλλων την υποχρεώνουν να παρακολουθεί τις τακτικές εκτελέσεις των πατριωτών. Επειδή δεν προκύπτουν ενοχοποιητικά σε βάρος της στοιχεία, το Στρατοδικείο Χανίων της επιβάλλει μετά από τις παραπάνω περιπέτειες κατ οίκο περιορισμό. Μετά την απελευθέρωση οι Αγγλοι την τιμούν με χρυσό μετάλλειο ανδρείας.
Κατίνα Ελευθεράκη-Παπαδάκη
Με την κατηγορία της απόκρυψης του συμμαχικού ασύρματου στα περίχωρα της μονής Τοπλού συλλαμβάνεται και ηΚατίνα Ελευθεράκη-Παπαδάκη, κάτοικος Σητείας. Επειδή όμως η Ελένη Μαρκετάκη παίρνει πάνω της όλη την ευθύνη για τη λειτουργία και απόκρυψη του ασύρματου προκειμένου να την απαλλάξει από την εκτέλεση ως μικρότερη κοπέλα, το Στρατοδικείο Χανίων δεν την έκρινε ένοχη θανάτου. Δεν απέφυγε όμως τα σκληρά βασανιστήρια.
Συλλαμβάνεται το Μάη του 1943. Στην αρχή φυλακίζεται και κακοποιείται στον Αγιο Νικόλαο. Μεταφέρεται μετά στις φυλακές Αγιάς. Για πενήντα μέρες φυλακίζεται στις φυλακές Βάνιτσε του Βελιγραδίου. Από το Σεπτέμβρη του 1944 ως τον Απρίλη του 1945, βρίσκεται στο φοβερό στρατόπεδο του Ουράνεμπουργκ στο Βερολίνο. Απελευθερώνεται από το στρατόπεδο του Αμβούργου με τη μεσολάβηση των Αμερικανών.
Βιργινία Γαλανουδάκη-Κανέλλου
Ήταν από τον Αγιο Νικόλαο και διέθετε μια γοητευτική ομορφιά. Πρόκειται για τη “μπέλλα Βιρτζίνια” όπως την αποκαλούσαν οι Ιταλοί. Βοήθησε δυναμικά την αντίσταση. Με ειδική άδεια και με το πρόσχημα ότι πραγματοποιεί εράνους “υπέρ των πτωχώνΣ συγκεντρώνει χρήματα τα οποία διαθέτει στην αντίσταση. Ως εθελόντρια αδελφή του Ερυθρού Σταυρού αποφυλακίζει πολλούς κρατούμενους με πλαστά ιατρικά πιστοποιητικά και ακτινογραφίες.
Κάποτε και με ειδική και πάλι άδεια επισκέπτεται τους πολιτικούς κρατούμενους στο μοναστήρι της Κρουσταλλένιας στο Λασίθι φορτωμένη με τρόφιμα και γλυκά. Ενα πακέτο όμως με τσιγάρα στο οποίο υπάρχει ένα γράμμα χωρίς να το ξέρει την προδίδει. Συλλαμβάνεται και στην εξονυχιστική ανάκριση που της γίνεται, αναλαμβάνει την ευθύνη. Επειδή δεν προκύπτουν επιβαρυντικά στοιχεία σε βάρος της, δικάζεται σε τρίμηνη φυλάκιση με αναστολή.
Για επιβαλλόμενους ιστορικούς λόγους θα προχωρήσουμε και σε λίγο μεταγενέστερους χρόνους που σημαδεύονται από τη δράση των γυναικών της Κρήτης.
Ευαγγελία Κλάδου
Γεννημένη στ Ανώγεια Μυλοποτάμου τη βρίσκει η γερμανοϊταλική κατοχή δασκάλα στην Κρήτη. Οργανώνεται από τα πρώτα μέλη στην εθνική αντίσταση και αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο δραστήρια και δυναμικά στελέχη μέσα στις γραμμές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Βγαίνει αργότερα στα βουνά και παίρνει τον τίτλο της καπετάνισσας. Η θρυλική δασκάλα και καπετάνισσα επεσε μαχόμενη με το όπλο στο χέρι στις 6/12/1949, στη σπηλιά στ’ Ανυφαντοχάλαρα, από κυβερνητικό και παρακρατικό απόσπασμα. Τέτοιο ήταν το μίσος που έτρεφαν στη γνήσια επαναστάτρια, λαϊκή αγωνίστρια, στο στέλεχος του ΚΚΕ, ώστε οι ΜΑΥδες και οι παρακρατικοί τής κόψανε το κεφάλι και το περιφέρανε στα γύρω χωριά.
Μαρία Λιουδάκη
Γεννήθηκε στη Λατσίδα Μεραμβέλλου. Είναι η φωτισμένη και χαρισματική δασκάλα, η οποία διευρύνει τον κύκλο των ενδιαφερόντων της και αναδεικνύεται σε μια σπουδαία λαογράφο και πρωτοπόρο οραματίστρια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της εποχής της. Αναδεικνύεται παράλληλα και σε μια αγωνίστρια της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Παίρνει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα του λαού για να πέσει αργότερα θύμα του πολιτικού φανατισμού της εποχής. Η ελεύθερη φωνή της πνίγεται και η ακτινοβολία της προσωπικότητας της ανά το πανελλήνιο σβήνει. Συλλαμβάνεται ενώ υπηρετεί στην Ιεράπετρα και εκτελείται το 1947 στο Ηράκλειο.
Μαρία Δρανδάκη
Γεννήθηκε στην Ιεράπετρα. Παίρνει μέρος στην εθνική αντίσταση. Αναλαμβάνει μαζί με τη Μαρία Λιουδάκη και άλλες γυναίκες την οργάνωση του γυναικείου τμήματος της ΕΑΜ της Ιεράπετρας. Γίνεται μέλος της οργάνωσης “Εθνική Αλληλεγγύη. Συνοδοιπόρος και στενός συνεργάτης της Μαρίας Λιουδάκη, ανεβαίνουν μαζί το Γολγοθά του μαρτυρίου τους. Εκτελέστηκε μαζί με τη Λιουδάκη το 1947.
Στις 5/6/1948 δύο Ηρακλειώτισσες η Βαγγελιώ Αρμενάκη και η Βαγγελιώ Φωτιάδου μέλη της ΕΠΟΝ της εποχής συλλαμβάνονται χωρίς σοβαρό λόγο. Πέφτουν θύματα της ιδεολογίας τους την οποία δε θέλουν να απαρνηθούν και εκτελούνται στο γήπεδο του ΟΦΗ τον Απρίλιο του 1948.
Από τις ριπές του μίσους και της βίας θερίστηκαν επίσης η Ξενούλα Γράσσου ετών 19 και η Ευθυμία Καζαντζάκη ετών 65 από το Πάνω Χωριό Ιεράπετρας. Ετσι στην Κρήτη σε μια απομακρυσμένη σχετικά εποχή, ένα άλλου είδους Ζάλογγο κι ένας άλλος χορός στήνεται στο χοροστάσι της αξιοπρέπειας και της τιμής, της ανωτερότητας και του ψυχικού μεγαλείου.
Ολα όμως αυτά δεν μας δημιουργούν μια ανεκπλήρωτη προς τη γυναίκα της Κρήτης υποχρέωση, να δημιουργήσουμε δηλαδή ένα μνημείο αφιερωμένο στην αγωνίστρια Κρητικιά που ο αγώνας της δεν έχει δυστυχώς αποτυπωθεί πουθενά μέχρι σήμερα;
Με πληροφορίες από preveli.org, patris.gr