Του Γεράσιμου Λιβιτσάνου
Σκυθρωπά πρόσωπα, λιτές δηλώσεις, συναισθηματικές εκδηλώσεις. Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η εικόνα των εκπροσώπων τις κυβέρνησης μετά την πολύνεκρη τραγωδία στα Τέμπη. Αντίστοιχη δηλαδή με αυτή της κοινής γνώμης που συνεχίζει να παρακολουθεί συγκλονισμένη τα τεκταινόμενα.
Δεν μπορεί κανείς ισχυριστεί ότι γνωρίζει τι υπήρχε «μέσα στο μυαλό» του κάθε κυβερνητικού στελέχους ξεχωριστά, ούτε να κάνει τον «ελεγκτή συναισθημάτων». Όμως η παρατήρηση των γεγονότων οδηγεί σε μία θλιβερή, ίσως και εξοργιστική διαπίστωση: Από τις πρώτες ώρες της τραγωδίας μπήκε παράλληλα σε λειτουργία ένας πολύ-επίπεδος επικοινωνιακός μηχανισμός «διαχείρισης κρίσεων». Με σαφή μάλιστα προεκλογικό προσανατολισμό.
Η λειτουργία αυτή εντοπίστηκε από τους πολίτες. Ιδίως από όσους είναι πιο εξοικειωμένοι, όπως αυτούς που «μετέχουν» τακτικά στα social media. Είναι επίσης ευδιάκριτος από οποιονδήποτε δημοσιογράφο γνωρίζει τα στοιχειώδη της επικοινωνίας και αποτελεί ένα είδος υποχρέωσης αυτό να καταγραφεί.
Τα «επικοινωνιακά ίχνη» αναδεικνύουν την ύπαρξη κεντρικού σχεδιασμού με καθορισμένους στόχους. Κάτι που προϋποθέτει μια κυνική – κάποιοι θα έλεγαν «επαγγελματική»- ανάλυση της κατάστασης και ανάλογη δράση στην συνέχεια.
Το μέγεθος της τραγωδίας μοιάζει να οδήγησε την κυβέρνηση στα «βασικά». Δηλαδή στις τακτικές που μπορεί να εντοπίσει κανείς σε οποιοδήποτε εταιρικό «manual» επικοινωνιακής διαχείρισης κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα στην λεγόμενη «στρατηγική ελαχιστοποίησης της ευθύνης» (Evading Responsibility).
Αυτή σε γενικές γραμμές προβλέπει τρία στοιχεία, τα οποία όλα περιλήφθηκαν στο διάγγελμα του πρωθυπουργού με συγκεκριμένες φράσεις: Την αναγνώριση της αδυναμίας ελέγχου των καταστάσεων («διαχρονικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των σιδηροδρομικών έργων»), την παραπομπή σε ένα ατυχές γεγονός («το δράμα οφείλεται, δυστυχώς, κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος») και την έκφραση πρόθεσης για αντιμετώπιση της κρίσης και των αιτίων («η πολιτεία θα σταθεί δίπλα στις οικογένειες των θυμάτων», «θα δουλέψουμε ώστε αυτό το «ποτέ ξανά» που άκουσα στη Λάρισα να μην μείνει λόγος κενός»).
Η υποστήριξη μιας τέτοια τακτικής προϋποθέτει, εκτός από το εκπεμπόμενο μήνυμα, δύο ακόμη «πυλώνες»: Τον συστηματικό έλεγχο των πληροφοριακών ροών (γεγονότων, στοιχείων, εικόνων κ.λ.π) και την γρήγορη διαμόρφωση ενός αφηγήματος προκειμένου αυτό να «περάσει» άμεσα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Αμφότερα επιτελέστηκαν.
Η εικόνα του αυστηρά αποκλεισμένου χώρου όπου επιχειρούσαν τα διασωστικά συνεργεία (δίχως να υποστηρίζει κανείς ότι δεν έπρεπε να υπάρχει κανένας έλεγχος), μαζί με τον έλεγχο της «κρατικής μηχανής» και τους ρυθμούς ενημέρωσης για τον αριθμό των νεκρών εξυπηρέτησε την πρώτη προϋπόθεση. Όσο για την δεύτερη προϋπόθεση, ήταν εμφανής τόσο στα δελτία ειδήσεων της κρατικής τηλεόρασης όσο και στα περισσότερα ιδιωτικά -ηλεκτρονικά και ψηφιακά- ΜΜΕ.
Όμως το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο ήταν οι χρόνοι. Το τραγικό δυστύχημα συνέβη λίγο πριν τα μεσάνυχτα της Τρίτης, ενώ την ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου της επικοινωνιακής διαχείρισης μπορεί κανείς να την οριοθετήσει στον διάγγελμα του πρωθυπουργού που έγινε στις 19.45 της Τετάρτης. Δηλαδή, μέσα σε περίπου 12 με 15 ώρες, είχε διαμορφωθεί κι εφαρμοστεί μία πλήρης στρατηγική. Ταυτόχρονα σε (ετερόκλητα) δημοσιογραφικά γραφεία έφθαναν πληροφορίες σχετικά με το ότι ήδη είχε συζητηθεί το ζήτημα της μετάθεσης της ημερομηνίας των εκλογών, σε σχέση με τον αρχικό προγραμματισμό.
Για λόγους πληρότητας να αναφέρουμε ότι τα «manuals» διαχείρισης κρίσεων, προβλέπουν και δεύτερο στάδιο. Τις περίφημες «στρατηγικές περιορισμού της ζημίας» (Reduce Offensiveness). Περιλαμβάνουν «τακτικές ενίσχυσης» (έχουν γίνει θετικά βήματα στο παρελθόν), «τακτικές διαφοροποίησης» (στο παρελθόν έχουν καταγραφεί κρίσεις με χειρότερα αποτελέσματα), «τακτικές υπέρβασης» (στο μέλλον θα υπάρξουν θετικά αποτελέσματα) και «τακτικές αντεπίθεσης» (όσοι μας κατηγορούν δεν είναι αξιόπιστοι).
Ίσως αναγνωρίσετε ορισμένες από αυτές τις επόμενες ημέρες…
