Του Απόστολου Δ. Καραμπά
Το πρωτοδικείο της Θεσσαλονίκης, αρχές Φεβρουαρίου του 1927, βάση του νόμου 281/1914 περί σωματείου, ενέκρινε την ΕΕΕ σύμφωνα με το καταστατικό της, ως ένα σωματείο οικονομικού χαρακτήρα, αλληλοβοηθητικό, και ευρέσεως εργασίας στα μέλη της.
Πρόκειται για την αντικομουνιστική, εθνικιστική και αντισημιτική οργάνωση <<ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΑΣ>>, η λεγόμενη << Τρία έψιλον>>. Μια ακροδεξιά παραστρατιωτική οργάνωση, που είχε όλα τα χαρακτηριστικά και τις ομοιότητες των φασιστικών και ναζιστικών οργανώσεων των ευρωπαϊκών χωρών του Μεσοπολέμου. Tα μέλη της, οι <<Τριεψιλίτες>>, φορούσαν ομοιόμορφες στολές, περιβραχιόνιο στο αριστερό χέρι με μαύρο δικέφαλο αετό σε κίτρινο φόντο. Από άποψη μαζικότητας και δράσης ήταν η σημαντικότερη από μια σειρά οργανώσεων του ιδίου ιδεολογικού προσανατολισμού που έκαναν εμφάνιση στα χρόνια της μεγάλης κρίσης του ελληνικού Μεσοπολέμου. Αργότερα, τον Δεκέμβριο του 29, η ΕΕΕ τροποποίησε το καταστατικό της και <<η άμυνα του έθνους>> είναι πρωταρχικός στόχος της οργάνωσης, καθήκον η αντίδραση σε κάθε ιδέα που θα μπορούσε να βλάψει την <<πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια και γλώσσα>>. Σε αποθήκη του λιμανιού της πόλης υπήρχαν 10.000 κράνη του αμερικανικού στρατού, χαρακτηρισμένα ως υλικό προς καταστροφή τα οποία αγόρασε η 3 Ε. Οι <<Χαλυβδόκρανοι>>, όπως αλλιώς λέγονταν, απαρτίζονταν από πρόσφυγες, έφεδρους αξιωματικούς, άτομα από τα κατώτατα κοινωνικά στρώματα και λούμπεν στοιχεία. Πίστευαν στην ανωτερότητα του ελληνικού έθνους, και διακατέχονταν και από αντισλαβικά αισθήματα, έγραφαν στους τοίχους αντιεβραικά συνθήματα και συχνά έκαναν επιθέσεις σε καφενεία που σύχναζαν κομμουνιστές. Υπήρξαν περιπτώσεις ξυλοδαρμού εβραίων πολιτών μέσα στα αστικά μέσα, ακόμη περιστατικά ακρωτηριασμού αυτιών εμπόρων Εβραίων. Η ηγεσία της 3 Ε επιπλέον έβλεπε τους Εβραίους και ως οικονομικούς ανταγωνιστές στο εμπόριο της πόλης, επιθυμούσαν να τους εκτοπίσουν ώστε να επικρατήσουν οι ίδιοι. Η ΕΕΕ είχε και νεολαία, τους <<Άλκιμους>>, καθώς και φοιτητική παράταξη την <<Εθνική Παμφοιτητική Ένωση>>, ακόμη διέθετε <<Τμήμα Παρακολούθησης>>, δηλαδή Χαφιέδες.
Αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της αρχικά χωρίς μεγάλη απήχηση στην πόλη της Θεσσαλονίκης, κάτω από την ανοχή και την κάλυψη πολιτικών παραγόντων της κυβέρνησης Φιλελευθέρων, καθώς και της στήριξης της αντιπολίτευσης του Λαϊκού κόμματος. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην σύμπλευση με τις αντικομουνιστικές απόψεις και τον θαυμασμό προς τον ιταλικό φασισμό μεγάλου τμήματος του αστικού κόσμου, αντιλήψεις οι οποίες προπαγανδίζονταν μέσω του τύπου. Το Φιλελεύθερο κόμμα του Ε. Βενιζέλου, όσο και το Λαϊκό του Π. Τσαλδάρη, ιδεολογικοπολιτικά καλύπτονταν από ένα ποικίλο πλαίσιο τάσεων, από αστικοδημοκρατικές, φιλελεύθερες, σοσιαλδημοκρατικές μέχρι μοναρχικές και φασιστικές, δηλαδή δεν υπήρχαν ουσιαστικές και εύκολα διακριτές πολιτικές διαφορές.
Η ΕΕΕ στηρίζεται οικονομικά από τον Δήμο της Θεσσαλονίκης, το Υπουργείο Πρόνοιας, από την Εθνική και την Εκδοτική τράπεζα, ακόμη από τον σύνδεσμο εν Ελλάδι Ανωνύμων Εταιρειών, τον σημερινό ΣΕΒ. Στα εγκαίνια των γραφείων της 3Ε τον Ιανουάριο του 1931, σε μέγαρο στο κέντρο της πόλης παρευρέθησαν ο Γενικός Διοικητής Μακεδονίας, ο Υπουργός Πρόνοιας, ο Δήμαρχος, ανώτατοι αξιωματικοί του στρατού και της Αστυνομίας. Οι συναλλαγές και οι χρηματοδοτήσεις ήταν το αντάλλαγμα για την απεργοσπαστική δράση και την άσκηση τρομοκρατίας των φασιστών, οι οποίοι λειτουργούν ως ανάχωμα στην επιρροή του ΚΚΕ και την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Επιτίθενται στα γραφεία συνδικαλιστικών οργανώσεων και συστήνουν δικά τους ελεγχόμενα σωματεία με στόχο την διάσπαση αυτών.
Η φιλική στην κυβέρνηση των Φιλελευθέρων εφημ. <<Μακεδονία>> σε άρθρα της, κατηγορεί τους Εβραίους ότι συνεργάζονται με Βούλγαρους και κομμουνιστές με στόχο την αυτονόμηση της Μακεδονίας. Το βράδυ της 24ης Ιούνη του 31, ένοπλα μέλη της 3Ε πραγματοποιούν επίθεση στα γραφεία του εβραϊκού αθλητικού και πολιτιστικού συλλόγου Μακαμπί. Λίγες μέρες αργότερα η 3Ε οργανώνει πογκρόμ, το βράδυ της 29ης Ιουνίου, καθοδηγώντας ένα πλήθος ανθρώπων, οι περισσότεροι των οποίων ήσαν ένοπλοι, επιτίθεται στους εβραϊκούς συνοικισμούς της πόλης, Ρεζί-Βαρδάρη, Χαριλάου, 151 και Κάμπελ. Τα <<Τάγματα Εφόδου>> πραγματοποιούν την αγριότερη επίθεση στον συνοικισμό Κάμπελ, παραπήγματα που από το 27 στεγάζουν περίπου 225 οικογένειες Εβραίων, πυροπαθών της μεγάλης φωτιάς του 19 17, η οποία κατέστρεψε μεγάλο μέρος της εβραϊκής συνοικίας και επέφερε λεηλασία, κλοπές και φτωχοποίηση. Προκαλούν εμπρησμό με βενζίνη και προβαίνουν σε βιασμούς, λεηλασίες σπιτιών, καταστημάτων, του σχολείου και της συναγωγής. Υπήρξαν αρκετοί τραυματίες και ένας νεκρός, ο Έλληνας φούρναρης που προσπάθησε να προστατεύσει τους Εβραίους γείτονες του. Το ίδιο βράδυ οι φασίστες επιτίθενται στο εβραϊκό συνοικισμό 151, εκεί τραυματίστηκαν αρκετοί πολίτες και δολοφονήθηκε ένας Εβραίος. Στις 30 Ιουνίου οι κομμουνιστές της πόλης διαδηλώνουν κατά της 3Ε και της κυβέρνησης. Η εφ. <<Ριζοσπάστης>> κάνει λόγο για προμελετημένη την πυρπόληση του Κάμπελ, που εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της κυβέρνησης με την ανοχή της αστυνομίας. Διεξήχθησαν έρευνες, συλλήψεις και κατάθεση μήνυσης από την Ισραηλιτική κοινότητα.
Τον Απρίλη του 32 παραπέμφθηκαν σε δίκη στο κακουργιοδικείο της Βέροιας η ηγεσία και μέλη της ΕΕΕ που συμμετείχαν στο πογκρόμ καθώς και ο αρχισυντάκτης της <<Μακεδονίας>>, ως υποκινητής των επεισοδίων με τα προπαγανδιστικά του άρθρα. Οι κατηγορούμενοι απαλλαχτήκαν και αφέθησαν ελεύθεροι λόγω έλλειψης στοιχείων. Είναι περίοδος ποινικοποίησης των κομμουνιστικών ιδεών, με τον <<Ιδιώνυμο>>, νόμο του 29. Τα <<Τάγματα>> της 3Ε επιτίθενται σε απεργούς και διαδηλωτές. Σε μια τέτοια έφοδο τον Αύγουστο του 32 δολοφονείται ένας κομμουνιστής εργάτης, δεν συλλαμβάνεται κανείς, παρά την υπόδειξη μέλους του ΚΚΕ, αυτόπτη μάρτυρα. Τα παραρτήματα της ΕΕΕ υπερδιπλασιάζονται, σε όλη τη χώρα, τα περισσότερα βρίσκονται στην Μακεδονία, οι δολοφονικές επιθέσεις των φασιστών κυρίως μετά τα γεγονότα του Κάμπελ ,αλλά και η προβολή τους από τον τύπο, τους φέρνουν στην επικαιρότητα .Οι <<Τριεψιλίτες>> παρελαύνουν στις εθνικές εορτές και οργανώνουν εθνικιστικές πορείες, θα πραγματοποιήσουν άσκηση-επιδρομή με δωρεάν αμαξοστοιχία στην Φλώρινα, όπου εκεί θα επιτεθούν σε πολίτες που τους αποδοκίμασαν .
Η ΕΕΕ έχοντας ως πρότυπο την πορεία των <<Μελανοχιτώνων>> του Μουσολίνι στην Ρώμη τον Οκτώβρη του 22, πραγματοποιεί την δική της κάθοδο τον Ιούνιο του 33 στην Αθήνα. Τριάντα βαγόνια δύο ναυλωμένων τραίνων, μετέφεραν 1.500 <<Χαλυβδόκρανους>> και <<Άλκιμους>>. Στέλεχος του ΚΚΕ καταγγέλλει σε άρθρο του στην εφημερίδα <<Ριζοσπάστης>> ότι ο δήμαρχος της Θες/νίκης <<είχε επιχορηγήσει τα φασιστικά καθάρματα με 100.000 δραχμές>>. Τα <<Τάγματα >> ενώθηκαν με άλλους τόσους ομοϊδεάτες τους από την πρωτεύουσα, παρέλασαν στους δρόμους της πόλης και έκαναν τελετή στο μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη.
Το Λαϊκό Κόμμα, κυβέρνηση τώρα μετά τις εκλογές τον Μάρτιο του 33, υποστήριξε ανοικτά την εκδήλωση, όπως και η εκκλησία άλλωστε. Παραβρέθηκαν βουλευτές και υπουργοί, ανάμεσα τους ήταν και ο Ράλλης, ο τρίτος μετέπειτα κατοχικός δοσίλογος πρωθυπουργός. Οι διαδηλώσεις και αιματηρές συγκρούσεις και συμπλοκές αντιφασιστών και κομμουνιστών με τους φασίστες της ΕΕΕ και τη Χωροφυλακή διήρκησαν όλη την ημέρα σε διάφορα σημεία της Αθήνας με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο διαδηλωτών από πυροβολισμούς και τον τραυματισμό πολλών άλλων. Η αστυνομία προχώρησε σε προληπτικές συλλήψεις διακοσίων κομμουνιστών με την αιτιολόγηση <<αποτροπή διασάλευσης τάξης>>, στον Πειραιά τμήμα της 3 Ε, αντιγράφοντας τα γερμανικά τάγματα εφόδου, πραγματοποίησε λαμπαδηδρομία. Η διαμονή των <<Χαλυβδόκρανων>>, οι οποίοι την επόμενη μέρα αναχώρησαν καταδιωκόμενοι μέχρι τον σταθμό Λαρίσης, καλύφθηκε με έξοδα του δήμου Αθηναίων.
Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε για λίγους μήνες η <<Δράσις>>, εφημερίδα της 3 Ε με αντισημιτική προπαγάνδα, δημοσιεύματα αντιεβραικών μυθοπλασιών, όπως τα <<Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών>> και αποσπάσματα από το βιβλίο του Χίτλερ <<Ο Αγών μου>>.
Στις εκλογές του Ιανουαρίου του 36 η ΕΕΕ που έχει πλέον μετατραπεί σε κόμμα και της έχουν κοπεί οι κρατικές χρηματοδοτήσεις εξαφανίζεται. Στην Μεταξική Δικτατορία της 4ης Αυγούστου του 1936 διαλύεται, στελέχη της ενσωματώθηκαν στους μηχανισμούς του καθεστώτος. Στην διάρκεια τη γερμανικής κατοχής η 3 Ε ανασυστάθηκε, ενισχύθηκε οικονομικά από τα SS και συνεργάστηκε με τους Ναζί κατακτητές, ακριβώς στα πρότυπα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών ακροδεξιών φασιστικών και ναζιστικών μορφωμάτων που σύμπραξαν με τις γερμανικές δυνάμεις .
Πηγές.
- Κουζινόπουλος Σπ., Μελανές σελίδες στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, Εκδ.Ιανός, 2017.
- Μαργαρίτης Γ., Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες, Εκδ.Βιβλιόραμα, 2005.
- Πιστόλα Χρ., Η Οργάνωση ‘’Εθνική Ένωση Ελλάς’’ (Τρία Έψιλον), Μεταπτυχιακή εργασία στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της σχολής Οικ. και Πολ. Επιστ. του ΑΠΘ, 2014.
- Γκανούλης Αθ., Ακροδεξιές οργανώσεις και παρακράτος στην μεταπολεμική Ελλάδα, 1949-196, Διπλωματική εργασία στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών σπουδών της σχολής Ο.Π.Σ του Παν. Μακεδονίας, 2016.
- Εφημ. Η εφημερίδα των συντακτών, Η φασιστική οργάνωση του Μεσοπολέμου, 29.8.2021.
- Εφημ. Ριζοσπάστης, Η σύγκρουση φασιστών-κομμουνιστών στο Μεσοπόλεμο, 24-25.10.2020.
