Του Θέμη Τζήμα
Μεγάλη στεναχώρια έχει απλωθεί –στην- αριστερά και –στη- δεξιά από την απόρριψη της πρότασης των 9 ηγετών κρατών- μελών της ΕΕ για το ευρώ- ομόλογο ή κορονοομόλογο. Επρόκειτο για άλλη μια πρόταση που έφερνε στα καθ’ ημάς μαζί ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ και η οποία απορρίφθηκε από τη Γερμανία, δηλαδή και από τους συντηρητικούς φίλους του κου Μητσοτάκη και από τους σοσιαλδημοκράτες φίλους των Τσίπρα και Γεννηματά.
Στην πραγματικότητα όμως και αντιθέτως προς το στενάχωρο κλίμα, η γερμανική κυβέρνηση και οι δορυφόροι της μας προσέφεραν μεγάλη υπηρεσία και όχι μόνο ή κυρίως επειδή απεκάλυψαν σε άλλη μια περίπτωση το πραγματικό πρόσωπο της Ευρωζώνης. Κυρίως μας προσέφεραν σημαντική υπηρεσία επειδή δείχνουν να πετάνε και πάλι στο καλάθι των αχρήστων μια ιδέα, η οποία ίσως να αποδεικνυόταν χρήσιμη το 2007 έως 2008- στην αρχή της τότε καπιταλιστικής κρίσης- αλλά η οποία έκτοτε έχει καταστεί παρωχημένη και επικίνδυνη.
Το πρόβλημα με τη σημερινή καπιταλιστική κρίση- και είναι καπιταλιστική κρίση, ανθρωπογενής κρίση, γιατί ο κίνδυνος από τον Covid-19 που ωθεί στο «πάγωμα» των οικονομιών προκύπτει εν πολλοίς και σε κάθε περίπτωση πολλαπλασιάζεται εξαιτίας της συνειδητής, επί χρόνια υποβάθμισης των συστημάτων υγείας, με αποτέλεσμα σε μια αναμενόμενη κάποια στιγμή υγειονομική κρίση να είμαστε διεθνώς ανέτοιμοι– έγκειται στο ότι προκύπτει ταυτοχρόνως πρόβλημα προσφοράς- κλείνουν βιομηχανίες και κλάδοι της οικονομίας εν γένει– και ακόμα περισσότερο ζήτησης- κόσμος απολύεται ή δεν κυκλοφορεί άρα δεν καταναλώνει– σε περιβάλλον, πρώτον από χρόνια υπέρ- συσσώρευσης κεφαλαίων, τα οποία σε μεγάλο βαθμό δεν επενδύθηκαν παραγωγικά και δεύτερον, δημόσιας και ιδιωτικής υπέρ- χρέωσης.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και άλλους παράγοντες επιδείνωσης της κατάστασης- ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις, απορρύθμιση ης διεθνούς αρχιτεκτονικής ασφάλειας.
Η συσσώρευση των παραπάνω παραγόντων είχε ήδη οδηγήσει σε εθνική αναδίπλωση, λόγω της ανάγκης στήριξης, του μεγάλου κεφαλαίου και στην προαναφερθείσα όξυνση των διακρατικών ανταγωνισμών και σε εθνικιστικές επιλογές εντός των ισχυροτέρων κρατών- χαρακτηριστική η ηγεμονία Τραμπ στις ΗΠΑ και στην προοπτική παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Ιδιαίτερα στη ζώνη του Ευρώ έχουμε από χρόνια την απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος απέναντι στη Γερμανία όλων των άλλων κρατών-μελών του Ευρώ, την πολιτική και οικονομική χειραγώγησή τους από την τελευταία και την υποβάθμισή τους τελικά στο διεθνές περιβάλλον, αφού μετατράπηκαν σε περιφέρεια μιας σύγχρονης Mitteleuropa.
Οι μηχανισμοί για τα παραπάνω υπήρξαν το ίδιο το Ευρώ ως ακριβό νόμισμα για όλους πλην της Γερμανίας- συνθήκη που εδραίωσε την κυριαρχία της γερμανικής βιομηχανίας έναντι των ενδό- ευρωπαϊκών ανταγωνιστών της– ο δημοσιονομισμός που ενίσχυσε το γερμανικό πλεονέκτημα, το εργασιακό ντάμπινγκ της Γερμανίας το ’90, η οικονομική και πολιτική ισχύς του Βερολίνου έναντι της Γαλλίας που κατέστρεψε το γάλλο- γερμανικό άξονα και ο έλεγχος της πορείας δημοσίου και ιδιωτικού χρέους όλων των κρατών- μελών από τους –κυριαρχούμενους από το Βερολίνο θεσμούς της ΕΕ- είτε με το μηχανισμό επιτήρησης, είτε με τα μνημόνια.
Έχουμε επομένως τις ευρωπαϊκές οικονομίες να μπαίνουν και σε αυτήν την καπιταλιστική κρίση από αδύναμη –Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία– έως καταστροφική θέση- Ελλάδα. Τι χρειάζονται αυτές οι οικονομίες λοιπόν; Δανεικά τα οποία θα ακριβοπληρώσουν μετά με άτυπα ή– κατά πάσα βεβαιότητα- με επίσημα μνημόνια ή απελευθέρωση απεριόριστων πόρων για το κοινωνικό κράτος, για παραγωγικές επενδύσεις, για αναδιανομή εισοδήματος και για εθνική ασφάλεια- στην περίπτωση της Ελλάδας;
Με άλλα λόγια, αν ποτέ γίνει δεκτό το ευρώ- ομόλογο θα έχει τέτοιες ρήτρες ώστε η Γερμανία να μην αναλάβει το ρίσκο μιας αδυναμίας πληρωμής των άλλων συμμετεχόντων. Θα πρόκειται για τοξικό ομόλογο κατά βάση, το οποίο θα συνοδεύεται από μνημόνια τύπου μηχανισμού ESM. Αν δεν εγγυήθηκε για την Ιταλία και για την Ισπανία η Γερμανία 10 χρόνια πριν, σε μια προβλέψιμη από ένα σημείο και έπειτα καπιταλιστική κρίση υπάρχει περίπτωση να εγγυηθεί και για τη Γαλλία, σε μια πολύ περισσότερο απρόβλεπτη παγκόσμια κρίση, για της οποίας το μέγεθος και τη διάρκεια ελάχιστες αξιόπιστες εικασίες έχουν κατατεθεί;
Επιπλέον, οι σκέψεις για μια ταχύρυθμη πολιτική ενοποίηση της ΕΕ και της Ευρωζώνης προκειμένου η ΕΚΤ να μπορεί να διαδραματίζει το ρόλο της FED, πέρα από αφελείς- κανείς δεν το θέλει στην πραγματικότητα μεταξύ των κρατών μελών και των λαών της ΕΕ– και επικίνδυνες- με ποια δημοκρατική εγγύηση;– προσκρούουν στο ότι το Ευρώ δεν είναι δολάριο.
Αντιθέτως προς σχέδια τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέο καταστροφικό δημοσιονομικό έλεγχο, αν ποτέ με κάποιο τρόπο εφαρμοστούν και επομένως σε νέα φτωχοποίηση, τα οποία άλλωστε εδώ και μια δεκαετία απορρίπτει Γερμανία- συνολικά και όχι μόνο ο Σόιμπλε- οι 9 θα μπορούσαν να ανακοινώσουν κάτι πολύ πιο ριζοσπαστικό, εάν ήθελαν πράγματι να συγκρουστούν με τη γερμανική Ευρωζώνη: μια κοινή ρήτρα περί πακέτων στήριξης και ανάταξης των οικονομιών τους, με ποσά που θα πηγαίνουν απευθείας στο σύνολο των πληττομένων κλάδων- δηλαδή κρατικοποιήσεις έκτακτης ανάγκης στην πραγματικότητα– το ισόποσο των οποίων θα αφαιρεθεί από το δημόσιο χρέος εκάστου κράτους, προκειμένου να μην επιδεινωθεί η θέση τους την επομένη ημέρα.
Ουσιαστικά ένα ανορθόδοξο σχέδιο απεριόριστης ρευστότητας, με στόχευση την παραγωγή, την αναδιανομή, το κοινωνικό κράτος και αν χρειαστεί το χρηματοπιστωτικό τομέα, με ταυτόχρονη διαγραφή χρέους. Ένα κίνημα ή πραξικόπημα, εντός ευρώ.
Βεβαίως δε θα λύνονταν ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα. Θα άνοιγε όμως ο δρόμος για νέες πολιτικές, σε ένα νέο περιβάλλον και επιπλέον θα καθίστατο σαφές ότι η καταστροφική γερμανική κυριαρχία μπορεί να τελειώσει. Οι ηγεσίες εν μέσω κρίσης οφείλουν να εκπλήσσουν, όχι να αναμασούν τις αποτυχημένες συνταγές.