Όταν πραγματοποιήθηκε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974, η Ακροδεξιά στην Ελλάδα δεν ήταν απλώς θεατής. Είχε ενεργή και άμεση εμπλοκή, όχι μόνο σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά και πολιτικά και επιχειρησιακά, στα γεγονότα που οδήγησαν στην εθνική τραγωδία.

Η στάση της την εποχή εκείνη δεν μπορεί να εξεταστεί ανεξάρτητα από τον ρόλο της ελληνικής στρατιωτικής Χούντας (1967–1974) και της ΕΟΚΑ Β΄, δύο πυρήνων του ακροδεξιού και αντικομμουνιστικού τόξου της εποχής.

Η Ακροδεξιά βρισκόταν στην εξουσία κατά την εισβολή

Κατά την περίοδο της τουρκικής εισβολής, την εξουσία στην Ελλάδα ασκούσε η στρατιωτική δικτατορία των Συνταγματαρχών (1967–1974), ένα καθαρά ακροδεξιό καθεστώς. Αρχικά υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπαδόπουλου και στη συνέχεια, από τον Νοέμβριο του 1973, του Ιωαννίδη, ενός σκληροπυρηνικού εθνικιστή και φανατικού αντικομμουνιστή αξιωματικού.

Για το καθεστώς αυτό, η Κύπρος δεν αντιμετωπιζόταν ως ανεξάρτητο κράτος, αλλά ως προέκταση του ελληνισμού, με απώτερο στόχο την Ένωση (Ένωση με την Ελλάδα).

Τον Ιούλιο του 1974, η Χούντα, σε συνεργασία με την παραστρατιωτική ακροδεξιά οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄ υπό τον Γεώργιο Γρίβα “Διγενή”, πραξικοπηματικά ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο, εγκαθιστώντας ως ηγέτη των Κυπρίων τον Νίκο Σαμψών, φανατικό υπέρμαχο της Ένωσης.

Το πραξικόπημα αυτό έδωσε στην Τουρκία το πρόσχημα για να ξεκινήσει την “Επιχείρηση Αττίλας”, επικαλούμενη τον ρόλο της ως εγγυήτριας δύναμης για την προστασία των Τουρκοκυπρίων.

Η Ακροδεξιά είδε την εισβολή ως “αναγκαίο κόστος” για την Ένωση

Μέρος της ακροδεξιάς εκείνη την εποχή υποτίμησε τη βούληση της Τουρκίας να επέμβει στρατιωτικά, πιστεύοντας ότι η Ένωση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με τετελεσμένα γεγονότα, πριν υπάρξει διεθνής αντίδραση.

Οι φανατικοί ενωτικοί έθεσαν την Ένωση πάνω από την κυπριακή κρατική κυριαρχία, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις Ελλήνων και ξένων αναλυτών για τον κίνδυνο τουρκικής στρατιωτικής απάντησης.

Άλλοι, εντός της Ακροδεξιάς, θεωρούσαν τον Μακάριο φιλοκομμουνιστή ή προδότη, τροφοδοτώντας τις εμμονές του Ψυχρού Πολέμου και την αντικομμουνιστική ρητορική της εποχής.

Ο ρόλος των ΗΠΑ και η στήριξη της Χούντας

Η Χούντα των Συνταγματαρχών δεν ήταν πολιτικά αυτόνομη. Είχε αναδειχθεί και διατηρηθεί στην εξουσία με την ανοχή – αν όχι με την άμεση στήριξη – των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι ΗΠΑ, μέσα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, ανέχτηκαν ή υποστήριξαν αυταρχικά καθεστώτα προκειμένου να αποτρέψουν την ενίσχυση της Σοβιετικής επιρροής. Η Ελλάδα της Χούντας ήταν «ασφαλής αντικομμουνιστικός εταίρος».

Το 1974, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Χένρι Κίσινγκερ κατηγορήθηκε έντονα – και τεκμηριωμένα από έγγραφα που ήρθαν στο φως αργότερα – ότι γνώριζε για το κυπριακό πραξικόπημα και την επικείμενη τουρκική επέμβαση, αλλά επέλεξε να μην παρέμβει. Για πολλούς ιστορικούς και αναλυτές, η στάση αυτή συνιστά συνενοχή στη δημιουργία της τραγωδίας.

Μετά την εισβολή: από τη σιωπή στην κατασκευή μύθων

Μετά την τουρκική εισβολή και ιδίως μετά την πτώση της Χούντας (24 Ιουλίου 1974), η ελληνική Ακροδεξιά επιχείρησε να αποστασιοποιηθεί από την αποτυχία, κατηγόρησε τις ΗΠΑ και τον Κίσινγκερ ως αποκλειστικούς υπαίτιους, μετέθεσε τις ευθύνες στον Μακάριο ή στο πολιτικό σύστημα, σχεδόν ποτέ δεν παραδέχτηκε τον καθοριστικό της ρόλο στο πραξικόπημα και στην πρόκληση της εισβολής.

Ένας μύθος εθνικής προδοσίας καλλιεργήθηκε σταδιακά, που εστιάζει μόνο σε “ξένες δυνάμεις”, αποσιωπώντας τις ευθύνες του εγχώριου ακροδεξιού παρακράτους, που βεβαίως είχε της στήριξης των ΗΠΑ!

Η αφήγηση της Ακροδεξιάς τις επόμενες δεκαετίες

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η ελληνική Ακροδεξιά: εξιδανίκευσε την ΕΟΚΑ Β΄ και τον ιδρυτή της Γρίβα, παρουσίασε την εισβολή ως έγκλημα κατά του Ελληνισμού (χωρίς αυτοκριτική), απέφυγε κάθε ειλικρινή απολογισμό για τα λάθη της Χούντας, κατηγόρησε τα «συστημικά κόμματα» για εγκατάλειψη της Κύπρου.

Κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή, οι Σπαρτιάτες και άλλα μικρότερα ακροδεξιά κόμματα, μέχρι και σήμερα, αποσιωπούν πλήρως την ευθύνη του πραξικοπήματος του 1974.

Η Ακροδεξιά στην Ελλάδα το 1974 δεν ήταν απλός παρατηρητής της κυπριακής τραγωδίας. Ήταν καθοριστικός παράγοντας στην πρόκληση της.

Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου – προϊόν της ιδεοληπτικής εμμονής για Ένωση – άνοιξε την πόρτα στην τουρκική εισβολή και στην de facto διχοτόμηση του νησιού.

Σήμερα, ενώ οι ακροδεξιοί χώροι καταγγέλλουν την Κατοχή και παριστάνουν τους υπερασπιστές της Κύπρου, δεν αναγνωρίζουν τον ρόλο των ιδεολογικών τους προγόνων στην πρόκληση της ίδιας της Καταστροφής.

Η ιστορική αμνησία, όταν μετατρέπεται σε πολιτική ρητορική, παράγει ξανά τις ίδιες συνθήκες δημαγωγίας, χωρίς καμία ανάληψη ευθύνης. Κι αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο έγκλημα στη μνήμη της Κύπρου.