Επιμέλεια: Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος I.F.J.
Ο Χίτλερ θεωρούσε τον εκφωνητή του ραδιοφώνου της ΕΣΣΔ, Γιούρι Λεβιτάν, προσωπικό εχθρό του και για «το κεφάλι του» είχε ορίσει αμοιβή
250 χιλ. μάρκων. Απίστευτο κι όμως αληθινό, ο Στάλιν στη λίστα ήταν στη δεύτερη θέση.
Με τη φωνή του εκφωνητή του ραδιοφώνου της ΕΣΣΔ, Γιούρι Λεβιτάν, ανακοινώθηκαν τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν στην ΕΣΣΔ στα μέσα του 20ου αιώνα και κατά πρώτο λόγο όσα αφορούσαν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Γιός ράφτη και νοικοκυράς, ο Γιούρι Λεβιτάν στην τελευταία τάξη του σχολείου ήρθε από το Βλαντίμιρ στη Μόσχα φιλοδοξώντας να γίνει ένας μεγάλος καλλιτέχνης. Στο θεατρικό ινστιτούτο δεν τον δέχτηκαν λόγω της επαρχιώτικης ομιλίας του, ωστόσο, τον πήραν στην ομάδα εκφωνητών του ραδιοφώνου την οποία δημιουργούσε ο γνωστός ηθοποιός του θεάτρου, Βασίλι Κατσάλοφ.
Το πρωί της 22ας Ιουνίου του 1941 το τηλέφωνο στην Επιτροπή Ραδιοφώνου είχε ανάψει από τις κλήσεις από το Κίεβο και το Μινσκ, στις οποίες ανέφεραν για την αιφνιδιαστική εισβολή της φασιστικής Γερμανίας. Στη Μόσχα φοβούνταν την πιθανότητα να είναι προβοκάτσιες, αλλά τον Λεβιτάν τον κάλεσαν καλού κακού στη δουλειά. Σύντομα, ο στρατιωτικός ταχυδρόμος έφερε ένα πακέτο μέσα στο οποίο ήταν ένα φύλλο με δυο προτάσεις γραμμένες σε αυτό, οι οποίες έπρεπε να αναγνωστούν στον αέρα: «Στις 12 η ώρα το πρωί θα μεταδοθεί σημαντική κυβερνητική ανακοίνωση».
«Προσοχή! Ομιλεί η Μόσχα! Πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης! Μεταδίδουμε ανακοίνωση της Σοβιετικής κυβέρνησης. Σήμερα στις 4 η ώρα του πρωί, χωρίς την προβολή οποιωνδήποτε αξιώσεων προς τη Σοβιετική Ένωση, χωρίς κήρυξη πολέμου, τα γερμανικά στρατεύματα επιτέθηκαν στη χώρα μας…», πληροφόρησε τη χώρα ο Γιούρι Λεβιτάν.
Ξεκινώντας από το φθινόπωρο του 1941, τις λέξεις «Ομιλεί η Μόσχα», ο Λεβιτάν τις πρόφερε από το Σβερντλόβσκ. Αυτό οφείλονταν στο γεγονός ότι όλοι οι πυλώνες λήψης/μετάδοσης ραδιοφωνικών σημάτων κοντά στη Μόσχα στάθηκε αναγκαίο να αποσυναρμολογηθούν διότι οι Γερμανοί τους χρησιμοποιούσαν σαν «φάρους» για τους βομβαρδισμούς. Τις διαταγές του Ανώτατου διοικητή της χώρας και τα πολεμικά ανακοινωθέντα του Σοβιετικού γραφείου ενημέρωσης ο Λεβιτάν τα λάμβανε τηλεφωνικώς. Το Μάρτιο του ΄43 μετέφεραν τον Λεβιτάν στο Κούιμπισεφ, όπου είχε εγκατασταθεί η Επιτροπή Ραδιοφώνου. Όμως, μέχρι το τέλος του πολέμου, όλοι ήταν σίγουροι πως η φωνή του ακουγόταν από την πρωτεύουσα. Το γεγονός ότι ο Λεβιτάν εργαζόταν στο Σβερντλόβσκ έπαψε να είναι απόρρητο μόνο ύστερα από 25 χρόνια.
Στις 9 Μαΐου 1945 κάλεσαν τον Λεβιτάν στο Κρεμλίνο και του παρέδωσαν το κείμενο της ανακοίνωσης του Στάλιν για τη νίκη κατά της ναζιστικής Γερμανίας. Έπρεπε να το διαβάσει μετά από 35 λεπτά. Προκειμένου να φτάσει στο στούντιο έπρεπε να διασχίσει την Κόκκινη πλατεία, αλλά αυτή είχε κυριευτεί από μια λαοθάλασσα. Ο Λεβιτάν θυμάται: «“Σύντροφοι -φωνάζω- αφήστε να περάσουμε, πάμε σε δουλειά!”. Και αυτοί μας απαντούν: “Ποιες δουλειές τώρα! Σε λίγο ο Λεβιτάν θα μεταδώσει απ’ το ράδιο την ανακοίνωση της νίκης. Καθίστε όπως όλοι και ακούστε!”. Αναγκάστηκα να επιστρέψω γρήγορα στο Κρεμλίνο, το οποίο είχε το δικό του ραδιοσταθμό». Στις 21:45 ο Λεβιτάν έσπασε τη σφραγίδα από βουλοκέρι, άνοιξε το πακέτο και διάβασε: «Ομιλεί η Μόσχα! Η φασιστική Γερμανία συνετρίβη!».
Στα χρόνια του πολέμου, από το ΄41 ως το ΄45, ο Λεβιτάν ανέγνωσε περισσότερα από 2000 δελτία και ανακοινωθέντα του Σοβιετικού γραφείου ενημέρωσης. Εγγραφές τότε δεν γίνονταν, και τη δεκαετία του ΄50 ζήτησαν από τον Γιούρι Μπορίσοβιτς να απαγγείλει ξανά σε μαγνητοταινία ένα μέρος από αυτά τα ανακοινωθέντα και τις ειδήσεις, για την ιστορία.
«Δεν μπορώ να απογοητεύσω τους ανθρώπους. Με περιμένουν»
Πρώτη φορά ο Λεβιτάν αισθάνθηκε ενοχλήσεις στην καρδιά του το ΄45, την ώρα που διάβαζε στον αέρα υλικό σχετικά με το Άουσβιτς. Πέθανε από καρδιακή προσβολή, αλλά ύστερα από σχεδόν 40 χρόνια, στην Πρόχοροβκα το 1983, στη διάρκεια των εορτασμών της επετείου της μάχης του Κουρσκ. Έως εκείνη τη στιγμή ο πρώτος εκφωνητής «όλων των ραδιοφωνικών σταθμών της Σοβιετικής Ένωσης» είχε προλάβει να διαβάσει από τα στούντιο στην Κόκκινη πλατεία ένα πλήθος από ανακοινώσεις της κυβέρνησης και ρεπορτάζ, να κάνει γνωστή σε όλο τον κόσμο την πρώτη πτήση του ανθρώπου στο διάστημα…
Πριν από την αναχώρηση για την Πρόχοροβκα ο Γιούρι Λεβιτάν παραπονέθηκε σε φίλους για πόνους στην καρδιά, αλλά σε όλες τις προσπάθειες να τον αποτρέψουν από το ταξίδι, απαντούσε λακωνικά: «Δεν μπορώ να απογοητεύσω τους ανθρώπους. Με περιμένουν».