Του Jeff Levett *
Βγάλτε τους φραγμούς κι ας στρέψουμε το βλέμμα πίσω στα διδάγματα του Σωκράτη και του Αριστοτέλη, του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη και της θεάς της υγείας, Υγεία.
Τα προβλήματα όλο και μεγαλώνουν, γίνονται πολύπλοκα, μας μπερδεύουν. Από την άλλη, οι ηγέτες μας δεν τα καταφέρνουν επαρκώς, νέες ιδέες δεν υπάρχουν, στασιμότητα παντού. Άστε που η τσέπη μας μικραίνει. Κινδύνοι υπάρχουν και μάλιστα, πολλοί εξ αυτών, δεν μπορούν να προβλεφθούν με ακρίβεια, ούτε να προληφθούν. Επιπλέον, μέρα με την ημέρα βρισκόμαστε “μετέωροι” σε έναν απέραντο ορίζοντα “ειδησεογραφικών πληροφοριών και ρεπορτάζ”, “βομβαρδιζόμενοι” συνεχώς από επαναλαμβανόμενες, έγχρωμες, ασπρόμαυρες εικόνες που “πετιούνται” -σχεδόν αυτόνομες- από ένα “τηλεοπτικό κουτί” -ίσως δύο και τρία. Οι εικόνες αυτές συνοδεύονται από “φωνές” όλων των ειδών, από ανθρώπους (δημοσιογράφους, παρουσιαστές και λοιπούς) που έχουν επιλεγεί για τη “γοητεία” τους και απηχούν στο γούστο των “πολλών”, διαδίδοντας με συμπάθεια ή όχι, πληροφορίες, εξηγήσεις και κρίσεις, με προβλέψεις για το τι έρχεται, πού και πώς και γιατί. Πόλεμοι, κλιματικές αλλαγές, εκρήξεις, ανακρίσεις, δολοφονίες, σφαγές, ματαιοδοξίες, απληστία, σπατάλες, απελπισία εναλλάσσονται με ωραία ταξίδια και μουσική… Μέρα με τη μέρα! Εβδομάδα με την εβδομάδα, μήνα με το μήνα.
Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος συνεχίζεται στην Ουκρανία με το καθημερινό τοπίο να χαρακτηρίζεται από κατεστραμμένα κτήρια, ισοπεδωμένους και τρομαγμένους ανθρώπους, επισιτιστική κρίση λόγω της έλλειψης κυρίως σιταριού, πυρηνικά κέντρα που “αλλάζουν χέρια”, εράνους συγκέντρωσης χρημάτων και άλλων και γενναίους ρεπόρτερ να αφηγούνται γενναία την ιστορία από όλα αυτά τα μέτωπα. Εν τω μεταξύ, ο καθένας μας παλεύει με τον δικό του “Γολγοθά”…
Οι περισσότερες παγκόσμιες τοπικιστικού χαρακτήρα αλλαγές έχουν προκύψει λόγω της λαγνείας για εξουσία ή είναι αποτέλεσμα επιδημικών ασθενειών και καταστροφής.
Σε όλα αυτά ο άνθρωπος χωρίστηκε μεταξύ: αφενός της προσευχής και της δεισιδαιμονίας για προστασία και αφετέρου της προσευχής και της δεισιδαιμονίας για προσδοκώμενο κέρδος μετά από τα δεινά. Άλλωστε, κάποιοι έμεναν πάντα στην περιφέρεια, έτοιμοι να “αρπάξουν” κάθε “ζοφερή ευκαιρία” ο καθένας όμως με τον δικό του “Γολγοθά”…
Οι σημερινές πιθανές επαναφορές του κόσμου είναι η Μεγάλη Επαναφορά [Great Reset] των πλουσίων και των ισχυρών που είναι προσανατολισμένη στις επιχειρήσεις και δεν ενδιαφέρονται για τη φιλοσοφία, καθώς, παράλληλα, και τα όργανα των Ηνωμένων Εθνών έχουν εγκαταλείψει το ενδιαφέρον τους για αυτήν, δηλαδή τη φιλοσοφία.
Ζητείται επειγόντως λύση, αλλά πού;
Εκεί που όλα είχαν μαυρίσει, μια ιδέα πετάχτηκε… Η Φιλοσοφία.
Μα, ναι… Η Φιλοσοφία. Αυτός ο ειρηνικός σύμμαχος του Ανθρώπου μπορεί να βοηθήσει. Η φιλοσοφία, υπήρξε πάντα πνευματικός σύμμαχος του ανθρώπου. Μπορεί να βοηθήσει και σήμερα. Η φιλοσοφία θα προσφέρει έναν ενθαρρυντικό πυλώνα υποστήριξης της επιστήμης και άμυνας έναντι τη κατάχρηση της. Η φιλοσοφία απλοποιημένη είναι η μουσική που ήταν η βάση της κλασσικής εκπαίδευσης: όταν η μουσική σιωπά, όπως το τραγούδι των καναρινιών σε ένα ορυχείο, διαφαίνεται η παρουσία θανατηφόρων δηλητηριωδών αερίων στο χώρο.
Αλλά, έτσι όπως έχουν ανακατευτεί όλα με τις γελοίες έως ανύπαρκτες λύσεις που έχουν προταθεί και μας πασάρονται από τους ισχυρούς, η φιλοσοφία ίσως είναι η Λύση. Ναι, όχι απλά σε κάτι καινούργιο, αλλά σε κάτι εγγυημένα πετυχημένο από την κοιτίδα του πολιτισμού και που μπορεί να προτείνει επιτέλους βιώσιμες λύσεις. Τέλος πια σε δήθεν λύσεις που μόνο μεγάλα κέρδη για λίγους εξασφαλίζουν και μικρά για τους πολλούς που “λιώνουν” στη ζωή τους.
Ήρθε η στιγμή να επενδύσουμε πάλι στη φιλοσοφία. Είναι γνωστό σε όλους, άλλωστε, ότι θα κοστίσει λιγότερο από τις άκρες των φτερών ενός “Rafale” ή ενός “F-35” και θα μας προστατέψει από τους κίνδυνους που έχουν συσσωρευτεί, αλλά και από αυτούς που θα έρθουν. Αφού όλες οι προσπάθειές μας καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα, δηλαδή ΜΗΔΕΝ, ίσως η πεισματική επιμονή μας στην αναγκαιότητα της στροφής προς τη Φιλοσοφία να είναι, επίσης, μια μορφή τρέλας.
Ποιος φοβάται, όμως, τη φιλοσοφία; Το κράτος υποτίθεται ότι είναι η πιο νόμιμη (ή τουλάχιστον νομιμοποιημένη) δύναμη για την εφαρμογή της αλλαγής στα δημοκρατικά έθνη. Άρα γιατί οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεν ενδιαφέρονται για την φιλοσοφία και τελικά για τους πολίτες τους; Είναι να απορεί κανείς. Η φιλοσοφία, εξάλλου, είναι ευεργετική για όλους τους ανθρώπους, αλλά και για το περιβάλλον.
Τι είναι η Φιλοσοφία εγώ ο ασήμαντος δεν μπορώ να πω. Το Παγκόσμιο Φιλοσοφικό Φόρουμ, όμως, ίσως μπορεί. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η φιλοσοφία είναι κάτι πολύ μεγάλο, ένας ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ “μπούσουλας” που μας τραβά στο σωστό δρόμο. Ένας δε είναι ο χώρος για να εκφράσουμε τις ιδέες της. Το Παγκόσμιο Φιλοσοφικό Φόρουμ με έδρα στην Ελλάδα από το 2009 είναι ένας και μοναδικός φιλοκοσμικός οργανισμός, ο οποίος έχει ως απώτερο σκοπό την πλήρη εκρίζωση της κοινωνικής άνοιας, και την απομάκρυνση του κόσμου από την απόλυτη καταστροφή. Πολλά γίνονται ή τουλάχιστον καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες, όπως η ενθάρρυνση και προστασία της εσωτερικής ομορφιάς, της ευφορίας της γης, της κουλτούρας και ιστορίας της ανθρωπότητας, όλα δε αυτά μέσα από την χρήση της φιλοσοφίας σαν μέρος της κοινωνίας.
"google ad"
“Ναι” λέμε στη φιλοσοφία, ξανά και ξανά. “Ναι” στην ανάδειξη ομορφιάς και ευφορίας της γης. Ναι στην αξιοποίηση της κουλτούρας και ιστορίας της ανθρωπότητας. “Ναι” στην χρήση της κλασσικής φιλοσοφίας. Όλα αυτά δεν είναι απλά συνθήματα. Είναι, με σημερινούς όρους μιλώντας, τα εργαλεία της κοινωνίας που εάν τα χρησιμοποιήσουμε σωστά, θα κατορθώσουμε να ξεριζώσουμε τη κοινωνική άνοια, αλλά και να βοηθήσουμε στην απομάκρυνση του κόσμου από την απόλυτη καταστροφή. Κάποιοι τη λένε τρέλα, ενώ κάποιοι άλλοι τη λένε “Αρμαγεδδών”. Όπως και να την πει κανείς όμως, το μήνυμα που φέρνει είναι ότι εάν δεν τρέξουμε, εάν δεν εφαρμόσουμε κάθε γνωστικό εργαλείο, εάν δεν φιλοσοφήσουμε τη κατάσταση που φτάσαμε, τότε, δυστυχώς, “κάποιος θα πατήσει το κουμπί”. Και…..ΤΕΛΟΣ
Tο μέγεθος, η φρίκη και η ανθρώπινη αντίληψη αυτών των απειλών βρίσκονται πέραν από τη δυνατότητα του μυαλού να τα ψηλαφίσει. Στα πλαίσια της κοινωνικής άνοιας ήδη ο αλτρουισμός έχει “ξεθωριάσει” στον εγκέφαλο και τη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου. Μην ξεχνάτε ότι η φιλοσοφία μπορεί να μας επαναφέρει στο “νους υγιής εν σώματι υγιεί”.
Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές και είμαστε, προφανώς, η φιλοσοφία δεν μπορεί να κάνει τίποτα από μόνη της! Η προσπάθεια αυτή επαναφοράς της Φιλοσοφίας στο προσκήνιο της Σκέψης και των Ενεργειών των ανθρώπων και των κρατών, θα πρέπει να είναι ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ. Για παράδειγμα, όλες οι χώρες θα πρέπει να καταλήξουν υπέρ μιας Συνθήκης περί της απαγόρευσης των πυρηνικών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ή να συναποφασίσουν να μειώσουν την απειλή ανάπτυξης ρωσικών μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία. Ο στόχος μας είναι κολοσσιαίος και λίγα τα μέσα που διαθέτουμε, αλλά αντικατοπτρίζει τη συλλογική μας φαντασία. Η φωνή μας είναι μικρή και παραγνωρισμένη, η υποστήριξη μας μηδενική, αλλά πρέπει να επιμείνουμε. Για χάρη των παιδιών μας και της ευημερίας των παιδιών μας πρέπει να δείξουμε ότι προσπαθήσαμε και προσπαθούμε. Ακόμα και ένας ψίθυρος αρκεί για να γίνει άνεμος και ίσως καταιγίδα. Ας έχουμε την ορμή που έχει μια πέτρα που εκτοξεύεται από σφεντόνα: Μπορεί να μην έχουμε αρκετά για να αρχίσουμε, αλλά στον αγώνα μας, μας συντροφεύουν τα λόγια του Μπρεχτ: Η κατάσταση είναι τέτοια που: “Αν δεν καταφέρουμε το αδύνατο, Δεν έχουμε ελπίδα”. Αν δεν κάνουμε αυτό που κανείς δεν μπορεί να μας ζητήσει, θα χαθούμε. Οι εχθροί μας περιμένουν να κουραστούμε. Όταν ο αγώνας είναι στην πιο δύσκολη καμπή του, οι αγωνιστές έχουν την πιο μεγάλη κούραση. Οι κουρασμένοι, χάνουν τη μάχη.
Ο Czeslaw Milosz μας λέει ότι σε στιγμές κατακλυσμού και αναταραχών, μορφές λογοτεχνίας όπως η ποίηση ξαφνικά αποκτούν μνημειώδεις διαστάσεις και γίνονται δημοφιλείς ως εκφράσεις της ελπίδας και, φυσικά, βοηθούν ως μια πιο εκφραστική φωνή της ελευθερίας. Μέσα στο επικίνδυνο χάος της ημέρας η ποίηση αρχίζει να γίνεται απαραίτητη, αλλά δεν φτάνει. Όταν βρίσκουμε τα σκούρα, όταν φτάνουμε σε αδιέξοδο, καλό είναι να απευθυνόμαστε στην κλασσική φιλοσοφία, όπως υποστήριζε ο Οδυσσέας Ελύτης. “Όταν σας βρίσκει το κακό αδελφοί, όταν θολώνει ο νους σας, όταν βρίσκεστε σ’ αδιέξοδα ή στη μέση του δρόμου και δεν ξέρετε που να στρίψετε, γυρίστε πίσω και πάρτε γνώση, εφόδια και νερό απ’ τις πηγές κυρίως της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας”.
O αγώνας είναι στην πιο δύσκολη καμπή του, o κόσμος έχει μεγάλη κούραση και λανθάνοντες φόβους και φοβίες για το αύριο. Οι κυβέρνησες και η διεθνής κοινότητα βρίσκονται στο νερό περιμένοντας το επόμενο τσουναμμι, ενώ τα οφέλη της κλασσικής φιλοσοφίας αγνοούνται. Για όνομα των θεών, σταματήστε να προσποιείστε ότι ρυθμίζετε το ξυπνητήρι σας για να ξυπνήσετε. Αφύπνιση εδώ και τώρα!
* Ομότιμος Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, International Gusi Peace Prize Laureate