Συνέντευξη: Γιώργης Μπαγκέρη
Ο Μίχαλος Δραμουντάνης είναι ένας από τους σημαντικότερους μαντιναδολόγους, όχι μόνο των Ανωγείων αλλά και της Κρήτης, ένας άνθρωπος που για δεκαετίες συνεχίζει και εξαπλώνει την παράδοση της ευστροφίας και της ικανότητας των Ανωγειανών να μετατρέπουν σε στίχο κάθε έκφανση της ζωής και των συναισθημάτων της καθημερινότητας. Πριν λίγες μέρες μόλις κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο “100 και μια μαντινάδες”, ένα έργο ζωής που έλειπε σημαντικά από την βιβλιογραφία του χωριού. Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων επέλεξε εκατό από τις καλύτερες μαντινάδες του Μίχαλου ανάμεσα σε χίλιες περίπου με το αποτέλεσμα να είναι καταπληκτικό. Με αφορμή αυτή την έκδοση η Ανωγή είχε μια μικρή συνομιλία μαζί του λίγο πριν την πετυχημένη παρουσίαση του βιβλίου του στο Ηράκλειο. Ο Μίχαλος με λίγες λέξεις μας περιγράφει τα συναισθήματα του για το βιβλίο του, θυμάται την πρώτη του μαντινάδα και την πρώτη του παρέα ως νεαρός απέναντι στους μεγαλύτερους μερακλίδες της εποχής και τα λόγια του λυράρη Μανόλη Πασπαράκη ή Στραβού που τον γέμισαν περηφάνια τότε αλλά και ευθύνη.
Για το βιβλίο “100 και 1 μαντινάδες” αναφέρει σχετικά: ” Είναι μια δουλειά που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και χρόνια, καθυστερούσε διότι δεν είχα την ευχέρεια αλλά τώρα με την επιμονή και άλλων καταφέραμε και γράψαμε αυτό το μικρό βιβλίο. Πιστεύω ότι ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών και των ανθρώπων και των βιωμάτων που έχω εδώ στο χωριό 50 χρόνια τώρα. Την θεωρώ καλή δουλειά και θα την κρίνει βέβαια ο κόσμος. Η πρώτη μαντινάδα που διαβάζει κανείς μόλις ανοίξει το βιβλίο είναι η εξής:
Είναι δεντρά που όντε φυσά ο αέρας τα λυγίζει,
κι είναι άλλα που η θύελλα περνά και δεν τα αγγίζει.
Του ζητήσαμε να θυμηθεί την πρώτη μαντινάδα που έγραψε ποτέ και θυμήθηκε την παρέα των ” μεγάλων” στην οποία την είπε, με τον Στραβό να τον συμβουλεύει στο τέλος. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μίχαλος Δραμουντάνης:
” Η πρώτη μαντινάδα μου ήταν η εξής:
Να σου ξεχάσω κοπελιά πες μου ποιος είναι ο τρόπος,
να τονε μεταχειριστώ όσος και να ‘ναι κόπος…
Με είχε φωνάξει τότε ο Στραβός να πω δυο μαντινάδες σε μια παρέα που έκαναν, εγώ τότε 17 χρονών. Θυμάμαι τον Καφατσή εκεί, τον Τζαβολοβασίλη, τον Γιαννιώ τσι Χρόναινας, τον Νταρολευτέρη και άλλους.
Σπανίως σε αυτές τις παρέες φώναζαν και νεαρούς. Αυτοί είχαν μάθει ότι στις παρέες που έκανα εγώ τότε είχα καλή φωνή και ότι είχα καλή απόδοση στο τραγούδι για αυτό και μου έδειξαν την εμπιστοσύνη τους. Ζητούσαν βοήθεια στις παρέες τους κι ας ήταν ερασιτεχνική.
Μόλις τελείωσα την μαντινάδα μου φώναξε ο Στραβός να πάω κοντά του. Μου χτύπησε φιλικά το γόνατο και μου λέει ” Μιχαλιώ, έτηνα τη δουλειά να την ξετρέχεις γιατί σου πάει..”. Αυτή τη φράση δεν θα τη ξεχάσω ποτέ μου, μου την είπε στην παρέα αυτή μέσα στο καφενείο του Τζαβολιό. Παρότι ήμουν σφιγμένος γιατί αυτοί οι άνθρωποι εκεί ήταν ιερά τέρατα για τα Ανώγεια, περηφανεύτηκα πολύ από αυτή τη κουβέντα του Στραβού. Από τότε με φόρτωσαν ουσιαστικά με ευθύνες και υποχρεώσεις απέναντι στην παράδοση μας. Αυτοί ήταν σοβαροί άνθρωποι, δεν ήθελαν μόνο να πηγαίνω εγώ εκεί ο νεαρός και να λέω μερικές μαντινάδες, αλλά ήθελαν και όλη η συμπεριφορά μου να ήταν αντρίκεια, παρότι ήμουν μικρός..” καταλήγει.
Ολοκληρώνοντας ο Μίχαλος αναφέρει μερικές από τις πολλές μαντινάδες που έχει γράψει και οι οποίες για διάφορους λόγους τον σημάδεψαν περισσότερο. Αυτές είναι:
Πόσες φορές θα σου το πω πως τη καρδιά μου ορίζεις,
κι εσύ να παραφέρεσαι μικρή μου συνεχίζεις.
Ότι στο κόσμο γεννηθεί φθείρεται με το χρόνο,
σείρι κάνουνε πολλοί με αλλωνών τον πόνο
ότι είχα πιο πολύτιμο εσύ μου το ‘χεις πάρει
κι ας μην εκοιμηθήκαμε στο ίδιο μαξιλάρι.
Ευχόμαστε στον Μίχαλο υγεία και δύναμη ώστε να συνεχίσει να μας χαρίζει όμορφες μαντινάδες και συναισθήματα. Γιατί όπως αναφέρει και σε μια μαντινάδα του:
“Σαν είναι ο άντρας μερακλής, σ’ όλο τον κόσμο ανήκει,
Θεέ μου βαριά κληρονομιά, που ‘ναι το μερακλίκι ..”