Γράφει ο Ιωάννης Ντουντουλάκης *
Ο Μύθος του Μινώταυρου αποδεικνύει ότι οι Μινωίτες είχαν εντοπίσει αυτό που θα ονομαζόταν αργότερα «Ασυνείδητο», το οποίο συμβόλισαν με τον Λαβύρινθο, ενώ κατανόησαν τα «κομμάτια» αυτού. Το κομμάτι που πολύ αργότερα ο Freud θα ονόμαζε «Εκείνο» (Id) και ο Jung θα ονόμαζε «Σκιά» συμβολίζεται με τον Μινώταυρο και αντιστοιχεί στις πρωτογενείς και ενστικτώδεις ορμές και απωθημένες επιθυμίες μας, μη επιτρεπτές στον σύγχρονο πολιτισμό.
Οι Μινωίτες, επίσης, πρώτοι αναγνώρισαν τη δύναμη που έχουν τα πιο κτηνώδη και ενστικτώδη κομμάτια του Εαυτού, οι ορμές μας, για τούτο και ανύψωσαν τα στοιχεία αυτά στο επίπεδο του θεϊκού (λατρεία Ταύρου).
Ήδη, η πράξη σύλληψης του Μινώταυρου (κτηνοβασία) συμβολίζει απωθημένη, διαστρεβλωμένη και υπερανεπτυγμένη επιθυμία, μη επιτρεπτή στον πολιτισμό, γεγονός που καθιστά τον Μινώταυρο Κρονικό Αρχέτυπο, επειδή η ανθρωποφαγία παραπέμπει στον Κρόνο.
Αυτό συμβολίζει τον πρωτόγονο ναρκισσισμό (πρωτογενή), που μετατρέπεται σε δευτερογενή ναρκισσισμό (Ενόρμηση Θανάτου/το Παιδί). Το Παιδί (συμβολισμός) τροφοδοτεί το Ασυνείδητο και τον ναρκισσισμό με την Ενόρμηση Θανάτου, αλλά επίσης έτσι συμβολίζεται και η μετάθεση, με την έννοια ότι ο Μινώταυρος θέλει να σκοτώσει τον πατέρα του και ο πατέρας θέλει να πεθάνει από τον γιο του. Η επιθετικότητα του Μινώταυρου μετατοπίζεται προς άλλο αντικείμενο και μέσω αυτής εκφράζεται, στη σύγχρονη εποχή, η εγκληματικότητα που βιώνει η ανθρωπότητα.
Ο Μινώταυρος μπορεί να θεωρηθεί, όπως αναφέρεται παραπάνω, ως Κρόνος και παιδί του ουρανού. Έχει σχέση με τον Γίγαντα/Τιτάνα. Είναι ένα τέρας, που εκφράζει τη διαστρεβλωμένη γονιμότητα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πρώιμη εκδοχή του Λυκανθρώπου/Βρυκόλακα (σύνδεση με νύχτα και Σελήνη, συνένωση ;ανθρώπινου και κτηνώδους στοιχείου).
Αυτό το διφυές πλάσμα έχει για τη μητέρα επιθυμία την οποία απωθεί, μαζί με άλλες ανάγκες του.
Η Πασιφάη αντικατοπτρίζει τη σύναψη απαγορευμένων/μη ορθών πολιτισμικά σχέσεων. Αντί για το Σύμπλεγμα της Ηλέκτρας, υπάρχει στον μύθο του Μινώταυρου το Σύμπλεγμα της Πασιφάης, είναι ένααρχέτυπο. Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί μήπως ο Freudεπικεντρώθηκε υπερβολικά στο Σύμπλεγμα της Ηλέκτρας.Επίσης, καθώς η απαγορευμένη σεξουαλική σχέση συμβολίζει και τον πατέρα, μήπως η Πασιφάη, της οποίας η απαγορευμένη σχέση ήταν πιο ολοκληρωμένη (και όχι απλά μια επιθυμία για τον πατέρα, όπως στην περίπτωση της Ηλέκτρας)αντιστοιχεί πιο πολύ στο σύμπλεγμα αυτό.
Η Αριάδνη χαρτογραφεί το Ασυνείδητο, πολλά χρόνια πριν ο Jungτο επιχειρήσει. Ο Μίτος της Αριάδνης θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η πρώτη μορφή αυτοανάλυσης και ψυχοθεραπείας. Πρέπει να μπεις στο χώρο του Ασυνείδητου για να το χαρτογραφήσεις, χρειάζεται όμως και να μπορέσεις να βγεις.
Η Αριάδνη συμβολίζει, επίσης, το μητρικό σκέλος του Οιδιπόδειου Συμπλέγματος , αυτό που πραγματεύεται την τωρινή σχέση του άνδρα με τη μητέρα ή την «άλλη» γυναίκα. Αντίστοιχα, ο Θησέας συμβολίζει το πατρικό σύμπλεγμα.
Η Σελήνη συμβολίζει στοματικά και πρωκτικά καταπιεσμένες ορμές και ανάγκες. Ο Μινώταυρος και ο Λαβύρινθος είναι αντικατοπτρισμός της Νύχτας και της Σελήνης. Το ότι ο Μίνωας κατεδίωξε τον Δαίδαλο μέχρι τη Σικελία, το ότι θέλησε να εξοντώσει τον άνθρωπο που ξέφυγε από τη φυλακή/Λαβύρινθο, δείχνει μια προβλητική ταύτιση και αρνητική μεταβίβαση.
Ο Θησέας είναι η άλλη όψη του Μινώταυρου. Είναι η μετουσίωσή μας, η ωραιοποιημένη και ρομαντική εκδοχή των ενστίκτων μας, που δηλώνει και ναρκισσισμό.
Επίσης, ο Θησέας είναι ο Δίας. Όπως εκείνος σκότωσε τον πατέρα του, με την υπέρβαση των πιο άγριων ενστίκτων του (υπέρβαση και νίκη επί του πατέρα) έτσι και ο Θησέας σκοτώνει τον Μινώταυρο.
Ο Μύθος του Μινώταυρου λέει, μεταξύ άλλων, ότι αν κάποιος είναι διαφορετικός, αποκλείεται από την πραγματικότητα. Όχι σπάνια καταδικάζεται ένας άνθρωπος μόνο και μόνο με βάση την οικογενειακή του προέλευση, κάτι που ενισχύει τον ρατσισμό. Όσο το άτομο αποκλείεται από το σύνολο, όσο απορρίπτεται και αποξενώνεται συναισθηματικά, τόσο οδηγείται σε σεξουαλική απόγνωση και επιθετικότητα, τόσο τα ένστικτά του γίνονται πιο βίαια και μανιώδη.
Ο Μινώταυρος είναι, (όπως ήδη ειπώθηκε), κρονικό αρχέτυπο, επειδή η ανθρωποφαγία παραπέμπει στην κρονικότητα. Το ότι είναι απόγονος ενός ουρανού, συνιστά ένα ακόμα στοιχείο στοιχείο που αποδεικνύει την κρονικότητά του. Ο ουρανός εδώ παρουσιάζεται ως το απόλυτο ιδανικό, το ζενίθ του πολιτισμού, βασιλιάς και βασίλισσα μαζί. Εφ’ όσον κάποιοι βρίσκονται στο κοινωνικό και πολιτισμικό ζενίθ, υποτίθεται ότι πρέπει να είναι οι πιο ευτυχισμένοι από τους άλλους θνητούς. Και όμως, μέσα από την παράνομη σχέση της Πασιφάης, γεννήθηκε ο Μινώταυρος, ο οποίος φέρει το Σύμπλεγμα της Πασιφάης, αλλά και τους δαίμονες του Μίνωα. Ο μύθος αυτός, λοιπόν, επισημαίνει, μεταξύ άλλων,ότι τα πολιτισμικά και κοινωνικά ύψη προκαλούν μεγαλύτερη δυστυχία και οδηγούν σε πιο βίαια και αποτρόπαια ξεσπάσματα.
Ο Μινώταυρος συμβολίζει το μη αποδεκτό/εγκαταλειμμένο παιδί, που καταλήγει σε εγκαταλειμμένο και μη αποδεκτό ενήλικα. Ο σχετικός μύθος δείχνει πού μπορεί να οδηγήσει η παραμέληση και ο αποκλεισμός του ατόμου, ζήτημα πάντοτε επίκαιρο, ιδιαίτερα στις μέρες μας, καθώς στον ήδη υπάρχοντα αποκλεισμό προστίθεται και ο αποκλεισμός λόγω του κορωνοϊού.
Γενικά, ο Μινώταυρος θα μπορούσε να αποτελέσει έναυσμα για μελέτη της επιθετικότητας και εγκληματικότητας.
Η κατάρα του Ποσειδώνα μπορεί να θεωρηθεί ως Σύμπλεγμα της Πασιφάης. Η θεϊκή κατάρα αντιστοιχεί σε Συμπλέγματα από τον πατέρα ή τη μητέρα.
Είναι κρίμα που η σπουδαιότητα της Κρητικής Μυθολογίας συχνά παραγνωρίζεται, ενώ είναι αυτή που έφερε στο προσκήνιο, όπως ήδη αναφέρθηκε, τις βάσεις για ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία.
*Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, συγγραφέας