Γράφει ο Νίκος Μουντάκης*
Αγαπητέ κύριε Διευθυντά
Αυτή την περίοδο είναι σε εξέλιξη η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των συνεταιριστικών τραπεζών ανά την Ελλάδα και φυσικά και την Κρήτη. Όπως είναι γνωστό ο τοπικός και κοινωνικός χαρακτήρας, η εταιρική δομή και η απουσία στόχων βραχυπρόθεσμων κερδών, διαφοροποιούν τις συνεταιριστικές τράπεζες από τις εμπορικές.
Ως εκ τούτου και πέρα από τα λάθη που έχουν γίνει, είναι αναγκαία η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στην επιτυχή έκβαση της διαδικασίας.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι κρίνεται αμφίβολο το μέλλον του μοντέλου των συνεταιριστικών τραπεζών στην Ευρώπη, τουλάχιστον σε μακροχρόνιο επίπεδο, με την εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων που έρχονται στο πλαίσιο της Τραπεζικής Ένωσης. Και εδώ είναι μεγάλη η ευθύνη και των κρατών τα οποία θα αποδείξουν στην πράξη με το μέρος ποιας πλευράς είναι. Παρά το γεγονός ότι τα συνεταιριστικά ιδρύματα κρίθηκαν ανθεκτικότερα από εκείνα των εμπορικών τραπεζών κατά τη διάρκεια της κρίσης, το νέο κανονιστικό πλαίσιο πλήττει τη λειτουργία τους, στη βάση της φιλοσοφίας γύρω από την οποία διαμορφώθηκε το μοντέλο των συνεταιριστικών εταιρειών. Ο τοπικός και κοινωνικός χαρακτήρας, η εταιρική δομή, η απουσία στόχων βραχυπρόθεσμων κερδών που διαφοροποιούν τις συνεργατικές τράπεζες από τις εμπορικές, αναμένεται να αντιμετωπιστεί στο λάθος πλαίσιο, καθώς οι νέοι κανονισμοί είναι κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα των εμπορικών τραπεζών.
Στην Ευρώπη λειτουργούν πάνω από 4.000 συνεταιριστικές τράπεζες, με το 20% του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού να αποτελούν μέλη τους. Ο πληθυσμός των συγκεκριμένων ιδρυμάτων έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, όχι λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά λόγω των σφιχτών περιορισμών που έχουν επιβάλει οι Συνθήκες της Βασιλείας.
Επιπλέον, λόγω των νομοθετικών αλλαγών που συνεχώς προκύπτουν, κυρίως λόγω των εμπορικών τραπεζών, ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του προσωπικού, αντί να ασχολούνται με τη χορήγηση δανείων, απασχολούνται με τη συμμόρφωση στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οι νέες προσλήψεις θα πήγαιναν προς την παραγωγή και όχι προς τη συμμόρφωση, κι αυτό έχει αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία.
Οι πολιτικοί πρέπει να βγάλουν επιτέλους τα συμπεράσματά τους. Το 80% του προσωπικού ασχολούνται με αναφορές προς τις εποπτικές Αρχές. Οι πολιτικοί δεν γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες των συνεταιρισμών, κι έτσι φτιάχνουν ίδια μοντέλα για όλους, και αυτή η διαφοροποίηση των συνεταιριστικών τραπεζών από τις υπόλοιπες ωφελεί τον ανταγωνισμό και τον καταναλωτή.
Οι συνεταιριστικές τράπεζες βασίζονται στις αρχές της αυτοβοήθειας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, και σε περιόδους κρίσης οι συνεταιρισμοί είναι πιο ανθεκτικοί. Η Ευρώπη που γέννησε τον Συνεταιρισμό δεν του συμπεριφέρεται με σεβασμό, στοργή κι ευαισθησία. Δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ιδιομορφίες του, ενώ η κρίση υπενθυμίζει ότι ο συνεργατισμός είναι μοναδικός γιατί διέπεται από τη δική του φιλοσοφία, με τα δικά του κοινωνικά χαρακτηριστικά. Πιστεύει στον άνθρωπο και τις ανάγκες του, και όχι στα βραχυπρόθεσμα κέρδη.
Τα κοινά στοιχεία που έχουν οι συνεταιριστικές τράπεζες ανά την Ευρώπη, είναι ο μακροπρόθεσμος ορίζοντας στο πελατολόγιο, η πρόταξη του κοινωνικού κέρδους έναντι του οικονομικού, ο τοπικός χαρακτήρας και η συμμετοχή των μελών στις αποφάσεις και το προφίλ χαμηλού ρίσκου που καλλιεργούν. Από την άλλη, στα μειονεκτήματα έχουμε τις μικρότερες ευκαιρίες για κεφαλαιοποίηση, λόγω της μη πρόσβασης στα χρηματιστήρια, το δαπανηρό δίκτυο τοπικών καταστημάτων και την διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Επιπλέον παρά τα οφέλη, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως, η τοπική παρουσία μειονεκτεί στην οικονομική της βάση, καθώς, λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και της πραγματοποίησης όλο και περισσότερων συναλλαγών από φορητές συσκευές, το κόστος εγκατάστασης και στελέχωσης των καταστημάτων δεν θα δικαιολογείται. Μια μεγάλη τράπεζα μπορεί να κλείσει θυγατρικές και καταστήματα, οι μικρότερες δεν το κάνουν. Οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν μεγάλο κόστος συγχώνευσης, καθώς, αν δεν υπάρχει υποκατάστημα, δεν θα υπάρχει κατανόηση που οφείλεται απέναντι τον πελάτη.
Σχετικά με τις προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν, απαιτείται οι συνεταιριστικές τράπεζες να προσφέρουν εναλλακτικές προτάσεις στους πελάτες, με το αίσθημα που αποπνέουν να είναι αυτό του θεσμικού οργάνου. Αν δεν υπάρχει η φυσική παρουσία σε μια τοπική κοινωνία, θα πρέπει τουλάχιστον να υπάρχουν ανοιχτές κεραίες προς τους πελάτες της περιφέρειας, με τις ψηφιακές συναλλαγές και την αναβάθμιση των ψηφιακών συστημάτων να αποτελούν επίσης βασικό στοίχημα για το μέλλον.
Οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ευρώπη από κάποιους αντιμετωπίζονται ως «ξεπερασμένο μοντέλο», παρά ότι στον αντίποδα π.χ η Γερμανία δεν θα ήταν αυτή που είναι, χωρίς τις συνεταιριστικές τράπεζες. Στη Γερμανία εστιάζουν στις τοπικές συνεταιριστικές, οι οποίες δανείζουν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Υπάρχουν πάνω από χίλιες συνεταιριστικές τράπεζες στη Γερμανία, ενώ ένας στους τέσσερεις Γερμανούς είναι μέλος σε μια συνεταιριστική τράπεζα.
Επιπροσθέτως, οι συνεταιριστικές είναι πολύ καλύτερα κεφαλαιοποιημένες από τις άλλες τράπεζες, πράγμα που τις καθιστά ανθεκτικότερες, ενώ έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα θεσμικής προστασίας με τη μία τράπεζα να βοηθάει την άλλη σε περίπτωση προβλήματος. Λόγω αυτού του συστήματος, καμία συνεταιριστική τράπεζα δεν έχει χρεοκοπήσει εδώ και 80 χρόνια, ενώ καμία δεν χρειάστηκε τα λεφτά του φορολογούμενου για να διασωθεί.
Από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το συνεταιριστικό μοντέλο στον τραπεζικό τομέα εστιάζεται άριστα στην τοπική οικονομία, ενώ οι περισσότερες καταθέσεις έρχονται πίσω από ντόπιους. Το πρόβλημα με τις συνεταιριστικές εστιάζεται σε διάφορα σημεία. Τα χαμηλά κέρδη και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την ανταγωνιστικότητα σε σχέση με τις εμπορικές τράπεζες
Επιπλέον, η κεφαλαιακή επάρκεια του Συνεταιρισμού ενέχει στοιχεία προβλήματος. Αυτά όμως αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής βοήθειας προς την Ελάδα. Το δε υψηλό επίπεδο των κόκκινων δανείων οφείλεται στην κρίση, αλλά και στην έλλειψη εποπτείας.
Ως εκ τούτου και για να πιάσουν τόπο τα λεφτά όλων, θα πρέπει και με την βοήθεια του κράτους η επόμενη μέρα να είναι διαφορετική, ακόμα και αν χρειαστεί να δούμε αλλαγές στα διοικητικά συμβούλια και τα στελέχη, πολύ δε περισσότερο αν μπουν θεσμικοί ή/και το ΤΧΣ.
Ας ελπίσουμε παράλληλα ότι η δέσμευση για Αναπτυξιακή Τράπεζα θα πάρει σάρκαι και οστά, διαψεύδοντας την μέχρι τώρα πρακτική περί αποστάσεως έργων και λόγων από τους πολιτικούς. Αρκεί να αποφασίσουν από τους τελευταίους αυτοί που ξέρουν και έχουν γνώση, και να μην αφήσουν και αυτή την υπόθεση που σχετίζεται με την βιωσιμότητα των τοπικών οικονομιών στα χέρια μαθητευόμενων μάγων.
Ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία
* Ο Νίκος Μουντάκης είναι Δημοσιογράφος-Πολιτικός Επιστήμονας και έχει εργαστεί επί χρόνια ως Στέλεχος ανάπτυξης εργασιών, Υπεύθυνος πωλήσεων και Ειδικός σύμβουλος-Επιστημονικός συνεργάτης σε θυγατρικές τραπεζών, εταιρειών και επιχειρήσεων του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα. Ήταν υποψήφιος στον Δήμο Χανίων για την θέση του Συμπαραστάτη του Δημότη και των Επιχειρήσεων, ενώ έχει και μακρά εμπειρία ως Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής Ενηλίκων.