Οι απεργίες στα τρένα κρίνονταν πάντα παράνομες – Οι αγωγές της Hellenic Train | Ντοκουμέντα

Του Κώστα Κουκουμάκα

Οι απεργίες των σιδηροδρομικών στην Ελλάδα κηρύσσονται παράνομες. Όσα κατήγγειλαν τα συνδικάτα εδώ και χρόνια για το «τυφλό» δίκτυο και τις ελλείψεις προσωπικού, έπεφταν στο κενό. Οι διοικήσεις της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και αργότερα της Hellenic Train, όχι μόνο έκλειναν τα μάτια, αλλά περνούσαν στην αντεπίθεση, απειλώντας τους εργαζόμενους και προσφεύγοντας στα δικαστήρια.

Το Magazine είδε τουλάχιστον επτά αποφάσεις του Μονομελούς Πρωτοδικείου της Αθήνας σε βάθος πενταετίας – η πιο πρόσφατη είναι τον Νοέμβριο του 2022 – με τις οποίες κηρύχθηκαν παράνομες μια σειρά από κινητοποιήσεις σιδηροδρομικών. Είναι τόσο σκληρό και περίπλοκο το νομικό πλαίσιο, ώστε συνήθως τα δικαστήρια διαπιστώνουν ελλείψεις στις τυπικές προϋποθέσεις κήρυξης της απεργίας, χωρίς να μπορούν να εξετάσουν την ουσία των αιτημάτων. Απεργίες στα τρένα κηρύσσονταν παράνομες και με τον παλιότερο Νόμο περί συνδικαλιστικών ελευθεριών (1264/1982). Τα πάντα, όμως, αλλάζουν μετά το 2021 και την ψήφιση του περίφημου Νόμου Χατζηδάκη (4808/21). Στην πράξη, έκτοτε οποιαδήποτε απεργία είναι παράνομη πριν καν εξαγγελθεί.

Η εργατική νομοθεσία προβλέπει συγκεκριμένο πλαίσιο για τις λεγόμενες εταιρείες κοινής ωφέλειας. Τα εργατικά σωματεία πρέπει να γνωστοποιήσουν την ημερομηνία της απεργίας τέσσερις μέρες νωρίτερα με εξώδικη δήλωση προς την εταιρεία. Τα συνδικάτα είναι επίσης υποχρεωμένα να προσκαλέσουν την εταιρεία σε δημόσιο διάλογο (ΟΜΕΔ – Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας) κι επίσης να ορίσουν το λεγόμενο προσωπικό ασφαλείας – το τελευταίο ονομάζεται «προσωπικό ελάχιστης εγγυημένης υπηρεσίας» με τον Νόμο Χατζηδάκη και είναι κρίσιμο μετά το 2021.

Εκπρόσωποι των εταιρειών σπάνια εμφανίζονται στον ΟΜΕΔ, αντίθετα προσφεύγουν με αγωγές στα αστικά δικαστήρια. Στη δικαστική αίθουσα, συνήθως την ίδια μέρα, εξετάζεται η νομιμότητα της απεργίας, δηλαδή αν τηρήθηκαν οι τυπικές προϋποθέσεις για την προκήρυξή της κι επιπλέον αν τα αιτήματα ξεφεύγουν από τις εργατικές διεκδικήσεις και περνούν στα χωράφια της επιχειρηματικής πολιτικής της εταιρείας. Στις λίγες περιπτώσεις που ξεπερνιέται αυτός ο σκόπελος, εξετάζεται η καταχρηστικότητα της απεργίας. Αυτό σημαίνει ότι κρίνεται αν το μέσο της κινητοποίησης είναι ανάλογο με τη ζημία που μπορεί να προκληθεί στην εταιρεία. Όμως, η απεργία, λένε οι εργατολόγοι, είναι εξ ορισμού «δικαίωμα ζημίας», διαφορετικά δεν θα ασκούσε καμία πίεση στον εργοδότη.

Το Magazine αποκαλύπτει δύο δικαστικές αποφάσεις του Σεπτεμβρίου και του Νοεμβρίου του 2022. Στην πρώτη περίπτωση η Hellenic Train στρέφεται κατά του Προσωπικού Αμαξοστοιχιών για την κήρυξη δύο τρίωρων στάσεων εργασίας, στις 6 Σεπτεμβρίου 2022. Οι εργαζόμενοι ζητούσαν πρωτοβουλίες για την ασφάλειά τους, καθώς δέχονταν επιθέσεις από εξαγριωμένους επιβάτες, λόγω των συστηματικών καθυστερήσεων και των ακυρώσεων δρομολογίων. Εκτός από το να κριθεί παράνομη η κινητοποίηση, η εταιρεία απαίτησε για το σωματείο «να παραλείψει στο μέλλον απεργιακές κινητοποιήσεις που έχουν τα ίδια η παρόμοια αιτήματα», κάτι που απορρίφθηκε.

Η προσφυγή της Hellenic Train είχε προκαλέσει αντιδράσεις των εργαζομένων στον σιδηρόδρομο, με το σωματείο των μηχανοδηγών να λέει τότε σε ανακοίνωση αυτό που σήμερα ακούγεται τραγικά προφητικό: «Δεν είναι δυνατόν η Hellenic Train να μην αναφέρετε στα πραγματικά αίτια που προκαλούν τις κινητοποιήσεις (…) τις καθυστερήσεις λόγω της ελλιπούς συντήρησης του σιδηροδρομικού δικτύου, τις ατελείωτες βραδυπορίες, τις μονοδρομήσεις δεκάδων χιλιομέτρων, τη μη λειτουργία των συστημάτων ασφαλείας στην επιδομή (ETCS – Φωτοσήματα κλπ) και την υποστελέχωση σε κρίσιμες ειδικότητες».

Το δικαστήριο έκρινε τις στάσεις εργασίας παράνομες λόγω των τυπικών προϋποθέσεων, πιο ειδικά επειδή ένα από τα δύο σωματεία είχε ενημερώσει την εταιρεία όχι με δικαστικό επιμελητή, αλλά με αποστολή email. Επιπλέον, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, κρίθηκε ότι οι εργαζόμενοι δεν είχαν στείλει στη Hellenic Train τις λίστες με τα ονόματα και τις ειδικότητες των υπαλλήλων που θα εργάζονταν ως προσωπικό ασφαλείας, παρότι το δικαστήριο αναγνωρίζει ότι στη συλλογική σύμβαση εργασίας που υπέγραψαν πριν τον Νόμο Χατζηδάκη, δεν προβλέπεται συγκεκριμένος αριθμός εργαζομένων ανά ειδικότητα.

Το σκηνικό επαναλήφθηκε δύο μήνες αργότερα. Τρία συνδικάτα στον σιδηρόδρομο ενημέρωσαν τη Hellenic Train ότι θα συμμετείχαν στις απεργιακές κινητοποιήσεις που είχε εξαγγείλει η ΓΣΕΕ για τις 9 Νοεμβρίου 2022. Οι σιδηροδρομικοί, μεταξύ άλλων, ζητούσαν: Υπογραφή ΣΣΕ στη Hellenic Train με πραγματικές αυξήσεις σε όλους, Να παρθούν μέτρα για την ασφάλεια των εργαζομένων, Άμεση βελτίωση των εγκαταστάσεων για να εργαζόμαστε με ασφάλεια, Ένταξη στα βαρέα και ανθυγιεινά στις ειδικότητες τεχνιτών και κίνησης αμαξοστοιχιών κ.α.

Όπως σημειώνεται στο δικόγραφο, η διευθύντρια Ανθρωπίνου Δυναμικού της εταιρείας κατέθεσε ότι οι εργαζόμενοι δεν είχαν υποβάλει εγκαίρως στοιχεία για το «προσωπικό ελάχιστης εγγυημένης υπηρεσίας» που προβλέπεται στον Νόμο Χατζηδάκη. Ο ίδιος Νόμος (Άρθρο 21) λέει ότι αυτό γίνεται με ειδική συμφωνία μεταξύ των συνδικάτων και του εργοδότη, κάτι που θεωρείται δεσμευτικό για το αποτέλεσμα στο δικαστήριο.

Οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν ότι η εταιρεία δεν κάθισε ποτέ στο ίδιο τραπέζι. Όταν το έκανε, λίγες εβδομάδες αργότερα, στην πράξη φέρεται να ζήτησε να εργαστούν τη μέρα της απεργίας περισσότεροι από τους μισούς υπαλλήλους, ακόμη και εμπορικά τρένα που δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούν κάποια κοινωνική ανάγκη. Η συμμετοχή των σιδηροδρομικών στην απεργία της ΓΣΕΕ κρίθηκε παράνομη. Το δικαστήριο δεν μπήκε ποτέ στη δεύτερη φάση, την εξέταση της καταχρηστικότητας της απεργίας.

Το Magazine επικοινώνησε με τη δικηγόρο Μαριλένα Τσακίρη, νομική σύμβουλο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σιδηροδρομικών και Μέσων Σταθερής Τροχιάς. «Δυστυχώς, ο Νόμος 4808/2021 αποτέλεσε την ταφόπλακα του συνδικαλιστικού κινήματος, αφού του αφαίρεσε κατ’ ουσίαν το δικαίωμα στην απεργία. Οι ρυθμίσεις του κινούνται καταφανώς στα όρια της συνταγματικότητας, στο μέτρο που επιβάλλουν στις συνδικαλιστικές οργανώσεις να διαθέτουν κατά τη διάρκεια των απεργιακών κινητοποιήσεων προσωπικό που αντιστοιχεί στο 1/3 της υπηρεσίας», σχολίασε η κυρία Τσακίρη και πρόσθεσε:

«Οι υπηρεσιακές ανάγκες καθορίζονται από τον εργοδότη και απαιτούν τη συμμετοχή περισσότερων από τους μισούς εργαζόμενους, ενώ σε αυτούς πρέπει να προστεθεί το προσωπικό που βρίσκεται σε νόμιμη άδεια για οποιαδήποτε αιτία. Είναι φανερό, ότι η απεργία είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη, ενώ ο νομοθέτης έχει επιφυλάξει τη δυνατότητα μείωσης του ποσοστού του 1/3 στον Υπουργό Εργασίας, κάτι που από μόνο του προκαλεί μειδίαμα».

Το Magazine έστειλε γραπτά ερωτήματα στην Hellenic Train για τις αγωγές κατά των απεργών στον σιδηρόδρομο. Έως αργά χθες δεν υπήρξε κάποια απάντηση.