Χαΐνης είναι ο επαναστάτης της Κρήτης. Για την ετυμολογία της λέξης έχει υποστηριχθεί ότι συσχετίζεται με την αρχαία ονομασία του αγριμιού της κρητικής Μαδάρας – της Κρητικής Αιγάγρου κοινώς Κρι-Κρι – που λεγόταν Αχαΐνη. Επειδή ζούσαν λοιπόν σαν τα αγρίμια και ήταν ασυμβίβαστοι και άπιαστοι όπως τ’ αγρίμια στις Κρητικές Μαδάρες ονομάστηκαν «Χαΐνηδες». Κατ’ επέκταση επαναστάτες.
Οι Χαΐνηδες δεν δέχτηκαν ποτέ τον Οθωμανικό ζυγό. Δεν υπάκουσαν ποτέ σ’ αυτούς και τους κυνηγούσαν ανελέητα. Τους τιμωρούσαν έτσι για τους φόνους και τα βασανιστήρια και τις αρπαγές και τις λεηλασίες που έκαναν στους αθώους Χριστιανούς. Για την ατίμωση των γυναικών Για άδικο θάνατο χριστιανών. Τους πολεμούσαν σε όλη τη ζωή τους. Μέχρι θανάτου!
Σπουδαίοι Χαΐνηδες ήταν:
Ο Σφακιανός στην καταγωγή Μιχάλης Βράχος ή Βλάχος. Επί τετραετία καταδίωκε τους Κρητογενίτσαρους και τους εσπέχηδες πέφτοντας εναντίον τους σαν θύελλα και κρατούσε έτσι το φρικτό σκυλολόι σε διαρκή φόβο και αναστάτωση. Η Τουρκική διοίκηση δεν μπορούσε ν’ απαλλαγεί απ’ τον ήρωα παρά μόνο με προδοσία. Και δυστυχώς βρέθηκαν δύο προδότες που τον φθονούσαν για τον θαυμασμό που του έδειχνε ο λαός και τον έδωσαν στους Τούρκους όπου και θανατώθηκε. Έχει τραγουδηθεί απ’ τη λαϊκή μούσα μ’ ένα δημοτικό τραγούδι.
Λέγεται πως ο Βράχος ή Βλάχος ήταν της ίδιας οικογένειας με τον μετέπειτα πρωτομάρτυρα της Κρήτης Δασκαλογιάννη που λεγόταν Βλάχος.
Ο Χαΐνης Νάνος
Από το Ασκύφου Σφακίων. Η δράση του τρομοκρατούσε τους αιμοβόρους γενίτσαρους
Ήταν πολλά τα Σφακιανά μπαϊράκια των χαΐνηδων τα χρόνια 1745-1765. Αξιοσημείωτη επίσης ήταν η δράση των αδελφών Γεωργίου και Ανδρέα Τσουτσούδη ή Κουτσούδη από την Ανώπολη, των Δαιμονάκηδων από τον Καλλικράτη, των Καλογερήδων από τη Σαμαριά, του Μανούσου Μαυροπάτερου από το Ασκύφου, όπως και του Νάνου από το Ασκύφου.
Τα στοιχεία για τους Σφακιανούς Χαΐνηδες τα πήραμε από το βιβλίο του Πάρι Κελαϊδή «Ριζίτικα για τα Σφακιά»
Θα συνεχίσομε και με τους Χαΐνηδες της υπόλοιπης Κρήτης σε επόμενο φύλλο της εφημερίδας μας.