Ένα σημαντικό μινωικό κτίριο που χρονολογείται ανάμεσα στα 1.600 – 1.400 π.Χ. έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στη θέση Γαϊδουροφάς στην Ανατολή Ιεράπετρας και σε υψόμετρο 900 μέτρων. Σύμφωνα με τις ενδείξεις πρόκειται για ένα σημαντικό κτίριο το οποίο με τα μέχρι τώρα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την ανασκαφή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έπαυλη.
Να σημειωθεί, πως για την περιοχή κάνει λόγο στο ημερολόγιο του ο Άρθρουρ Έβανς όταν περνώντας από το σημείο το 1898, διαπίστωσε πως στο χώρο και παρά τις επιχώσεις, υπήρχαν αρχιτεκτονικά στοιχεία που μαρτυρούσαν την παρουσία μινωικού κτιρίου.
Η ανασκαφή γίνεται στο πλαίσιο πενταετούς ερευνητικού προγράμματος που υλοποιεί και χρηματοδοτεί το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τη χρηματική στήριξη ιδρυμάτων από την Ελλάδα και το Εξωτερικό, με επικεφαλής τον λέκτορα Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας κ. Γιάννη Παπαδάτο, και υποδιευθυντή τον Γεραπετρίτη αρχαιολόγο Κωστή Χαλικιά, διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.
Στο διάστημα των έξι εβδομάδων που διήρκησε η φετινή πρώτη ανασκαφική περίοδος, οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ανασκάψουν μέχρι το δάπεδο το εσωτερικό δύο δωματίων. Το κτίριο διασώζει όλες τις επιχώσεις του, δεν έχει υποστεί μεταγενέστερη σύληση και το κυριότερο, οι ένοικοι το εγκατέλειψαν μετά την καταστροφή του χωρίς να πάρουν μαζί τους τα αντικείμενα που βρίσκονταν στο εσωτερικό του. Τα αίτια καταστροφής και οι λόγοι εγκατάλειψης του κτιρίου δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμα και περαιτέρω στοιχεία αναμένεται να προκύψουν με την πρόοδο της ανασκαφής.
Τέτοιες επαύλεις υπάρχουν και σε άλλα μέρη της Κρήτης αλλά έως τώρα έχουν καταγραφεί και ανασκαφεί μόνο σε πεδινές περιοχές, σε υψόμετρο έως 400 μέτρα, όπου παραδοσιακά σχετίζονται με την αγροτική καλλιέργεια. Αντίθετα, το κτίριο στην Ανατολή βρίσκεται πολύ υψηλότερα, και αποτελεί το δεύτερο υπό ανασκαφή κτίριο σε τόσο μεγάλο υψόμετρο μετά από εκείνο στη Ζώμινθο από τους Γιάννη και Έφη Σακελαράκη.
«Με αυτήν την ανασκαφή προσπαθούμε να καταλάβουμε τη σημασία των βουνών για τη μινωική οικονομία, δηλαδή τους φυσικούς πόρους και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές που εκμεταλλεύονταν οι Μινωίτες σε αυτά τα υψόμετρα. Επίσης, ο δεύτερος στόχος μας είναι να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι γινόταν στη Μινωική Ιεράπετρα όπου τα στοιχεία είναι ελάχιστα. Παρά τη διαχρονική σημασία της πεδιάδας της Ιεράπετρας, δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για τη θέση του μινωικού οικισμού, και δεν γνωρίζουμε αν υπήρχε κάποιου είδους διοικητικό ή ακόμα και ανακτορικό κέντρο, όπως αυτά που έχουν ανασκαφεί σε γειτονικές θέσεις, στα Γουρνιά, στο Μακρύ Γιαλό και στο Μύρτο. Γι’ αυτό και αναζητούμε έμμεσα στοιχεία στα βουνά ελπίζοντας ότι η ανασκαφή στην Ανατολή θα μας τα προσφέρει», τόνισε ο επικεφαλής της ανασκαφής κ. Γιάννης Παπαδάτος.
Από την πλευρά του ο Δήμαρχος Ιεράπετρας που επισκέφτηκε την ανασκαφή, δήλωσε εντυπωσιασμένο και τόνισε: «Η ανασκαφή στο Γαιδουροφά αποτελεί μια ακόμα απόδειξη για το σημαντικό αρχαιολογικό πλούτο που διαθέτει η περιοχή της Ιεράπετρας. Είναι σημαντικό ότι η ανασκαφή αφορά τη Μινωική περίοδο και ο Δήμος θα σταθεί αρωγός στην προσπάθεια αυτή. Επίσης, η έντονη δραστηριότητα ανασκαφών στην περιοχή αναδεικνύει για άλλη μια φορά την ανάγκη να προχωρήσει το Υπουργείο Πολιτισμού τις διαδικασίες για τη δημιουργία Μουσείου στην πόλη μας».
