Του Στέλιου Κούλογλου
Συνεχίζεται διεθνώς η συζήτηση για τις πιθανές ευθύνες της Ουάσιγκτον στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η βάρβαρη εισβολή του Πούτιν είναι απολύτως καταδικαστέα, αλλά τι μαθήματα μπορούμε να αντλήσουμε από όσα προηγήθηκαν;
Τελευταίος στη σειρά όσων πήραν δημοσίως θέση είναι ο Μπιλ Κλίντον, που ξεκίνησε τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ όταν ανέλαβε πρόεδρος των ΗΠΑ το 1992, λίγες μέρες μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης.
Στο άρθρο που έγραψε στο περιοδικό Atlantic («Γιατί επέκτεινα το ΝΑΤΟ»), ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος αναφέρεται στις κριτικές, παραδεχόμενος ότι από τότε υπήρχαν διαφορετικές απόψεις:
«Τον τελευταίο καιρό, η επέκταση του ΝΑΤΟ έχει επικριθεί από ορισμένες πλευρές για την πρόκληση της Ρωσίας και ακόμη ότι έβαλε τα θεμέλια για την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία..
.. υπήρξαν από τότε σεβαστές απόψεις κατά της επέκτασης. Ο θρυλικός διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν, διάσημος για την πολιτική περιορισμού (της Σοβιετικής Ενωσης) κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, υποστήριξε ότι με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το ΝΑΤΟ είχε χάσει τη χρησιμότητά του…
..Ο αρθρογράφος των Νιου Γιορκ Ταιμς Τομ Φρίντμαν είπε ότι η Ρωσία θα αισθανόταν ταπεινωμένη και στριμωγμένη από ένα διευρυμένο ΝΑΤΟ, και όταν θα ανέκαμπτε από την οικονομική αποδυνάμωση της τελευταίας περιόδου του κομμουνισμού, θα βλέπαμε μια τρομερή αντίδραση. Ο Mike Mandelbaum, μια σεβαστή αρχή για τη Ρωσία, πίστευε επίσης ότι ήταν και λάθος, υποστηρίζοντας ότι δεν προωθούσε ούτε τη δημοκρατία ,ούτε τον καπιταλισμό».
O Τζέφρι Σακς, διεθνούς φήμης οικονομολόγος, με βαθειά γνώση της μετασοβιετικής περιόδου, επανέλαβε τις επικριτικές απόψεις του, ιδιαίτερα για τις ευθύνες της περιόδου Τζωρτζ Μπους του νεότερου (2000-2008) σε μια συνέντευξη του στα «Νέα». Στην ερώτηση αν η επέκταση του ΝΑΤΟ είναι η αιτία του πολέμου, απάντησε
«Ο χρονισμός υποστηρίζει τη θεωρία μου. Πρώτα είχαμε τη διακήρυξη του ΝΑΤΟ ότι η Ουκρανία και η Γεωργία θα γίνονταν μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας. Ο πόλεμος στη Γεωργία ακολούθησε, λόγω λάθος κινήσεων της Γεωργίας και την αντίδραση της Ρωσίας για το θέμα του ΝΑΤΟ. Ύστερα, το 2014, οι ΗΠΑ βοήθησαν να ανατραπεί ο ρωσόφιλος Oυκρανός πρόεδρος. Οι ΗΠΑ έχουν ενεργήσει προκλητικά στην Ουκρανία, ενώ η Ρωσία έχει ενεργήσει με τραμπουκισμό και με δολοφονικό τρόπο. Είναι ένας κακός συνδυασμός δυο αλαζονικών, επεκτατικών δυνάμεων..
..Η διαμάχη αυτή αφορά ουσιαστικά τον ρόλο των ΗΠΑ στη γειτονιά της Ρωσίας. Η Αμερική πιστεύει πως μπορεί να πάει όπου θέλει και όποτε θέλει, μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας…Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί τον δολοφονικό Πούτιν. Εξηγεί όμως αυτήν τη σημερινή θλιβερή κατάσταση».
Στις παραπάνω κριτικές, ο πρώην Αμερικανός απαντά υποστηρίζοντας ότι προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Ρωσία.
« Έκανα ότι μπορούσα για να βοηθήσω τη Ρωσία να κάνει τη σωστή επιλογή και να γίνει μια μεγάλη Δημοκρατία του 21ου αιώνα.,. Η ιδέα ότι αγνοήσαμε, δεν σεβαστήκαμε ή προσπαθήσαμε να απομονώσουμε τη Ρωσία είναι ψευδής..
..Ήξερα ότι μια καινούργια σύγκρουση ήταν μια πιθανότητα. Αλλά κατά την άποψή μου, το αν συνέβη θα εξαρτιόταν λιγότερο από το ΝΑΤΟ και περισσότερο από το αν η Ρωσία παραμείνει Δημοκρατία και πώς θα χαράξει την πορεία της στον 21ο αιώνα. Θα οικοδομήσει μια σύγχρονη οικονομία βασισμένη στο ανθρώπινο ταλέντο της στην επιστήμη, την τεχνολογία και τις τέχνες ή θα επιδιώξει να δημιουργήσει μια νέα έκδοση της αυτοκρατορίας του 18ου αιώνα, που τροφοδοτείται από φυσικούς πόρους και χαρακτηρίζεται από μια ισχυρή αυταρχική κυβέρνηση με ισχυρό στρατό;.. »
Ο διάλογος στον Economist
Στον Economist, ένα εκτενές άρθρο αμφισβητεί τη θεωρία του Τζον Τζ. Μερσχάιμερ, του διακεκριμένου Αμερικανού αναλυτή των Διεθνών Σχέσεων. Ο κ. Μερσχάιμερ υποστηρίζει ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα πρέπει να σέβονται τις σφαίρες επιρροής των αντιπάλων τους. Γράφει το βρετανικό περιοδικό:
«Ο κ. Μερσχάιμερ, δημιούργησε μια Σχολή Διεθνών Σχέσεων που ονομάζεται “επιθετικός ρεαλισμός”, βασισμένη στην ιδέα ότι τα συστήματα, στα οποία υπάρχουν πολλές μεγάλες δυνάμεις, είναι επιρρεπή στη διαχείριση των αμοιβαίων σχέσεών τους με βαθιά αντιπαλότητα και υψηλό κίνδυνο πολέμου. Ένα συμπέρασμα που προκύπτει από την κοσμοθεωρία του είναι ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα να λάβουν σοβαρά υπόψη την έννοια των “σφαιρών επιρροής”, έναν παλιομοδίτικο όρο για ένα φαινόμενο που είναι ακόμα πολύ ζωντανό…
..Ο καθηγητής Μερσχάιμερ δεν αφήνει εντελώς έξω τον Βλαντιμίρ Πούτιν:”Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμο και είναι υπεύθυνος για το πώς διεξάγεται”, γράφει. Αλλά το κεντρικό επιχείρημα του είναι ότι η κρίση ξεκίνησε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008, όταν ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους, μαζί με τα άλλα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, δεσμεύτηκαν για τη μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας».
Ο Economist απαντά με δύο βασικά επιχειρήματα. Την ιστορία αλλά και τη διάθεση των λαών της πρώην ανατολικής Ευρώπης να στραφούν προς τα δυτικά:
«.. η διάλυση των αυτοκρατοριών είναι συχνά χαώδης και τραυματική. Συχνά ακολουθεί ξένη στρατιωτική επέμβαση κάποιου είδους. Το τέλος των ευρωπαϊκών αποικιακών αυτοκρατοριών και η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, ανάγκασαν νέα ή ανασυγκροτημένα κράτη να λάβουν μοιραίες αποφάσεις.
..Επίσης, στην ανάλυσή του, ο καθηγητής Mearsheimer δίνει αξιοσημείωτα λίγη προσοχή στα ιδανικά και τις πολιτικές επιθυμίες των ανθρώπων σε χώρες που έχουν βιώσει επαναστάσεις», όπως στην Ουκρανία και τη Γεωργία… «Είναι πράγματι πιθανό, ότι η πρόταση επέκτασης του ΝΑΤΟ έκανε τα πράγματα χειρότερα, όπως και κάποιες άλλες δυτικές ενέργειες, αλλά ο ισχυρισμός ότι “η Δύση είναι κυρίως υπεύθυνη για την ουκρανική κρίση” πηγαίνει πολύ μακριά».
Κλίντον: ο πόλεμος του Πούτιν με δικαιώνει
«Τώρα η απρόκλητη και αδικαιολόγητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μακριά από το να αμφισβητεί την ορθότητα της επέκτασης του ΝΑΤΟ, αποδεικνύει ότι αυτή η πολιτική ήταν απαραίτητη », γράφει ο Μπιλ Κλίντον.
« Ούτε η ΕΕ ούτε το ΝΑΤΟ μπορούσαν να παραμείνουν εντός των συνόρων που είχε επιβάλει ο Στάλιν το 1945. Πολλές χώρες που βρίσκονταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα αναζητούσαν μεγαλύτερη ελευθερία, ευημερία και ασφάλεια με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.. »
Αλλά στο άρθρο του αποφεύγει επιμελώς να εξηγήσει ακριβώς το παραπάνω: γιατί, πρώτα από όλους ο ίδιος, παραβίασε τη συμφωνία του προκατόχου του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου καθώς και των άλλων δυτικών ηγετών, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν «ούτε μια ίντσα, ανατολικά». Το μεγάλο ή ένοχο μυστικό..
