Για τον Γάλλο φιλόσοφο Εντγκάρ Μορέν, ο πόλεμος στην Ουκρανία, εκτός από τα ανθρώπινα δράματα που προκαλεί, κρύβει τα ζωτικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, όπως η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση του κέρδους που καθορίζει την οικολογική υποβάθμιση, την πείνα και, τονίζει τη γενικευμένη κρίση των δημοκρατιών.
«Ο πόλεμος επιδεινώνει τη δικτατορία του Πούτιν. Ίσως να υποκινήσει ένα πραξικόπημα που θα τον ανατρέψει, κάτι που φαίνεται δύσκολο δεδομένου του αυστηρού ελέγχου της μυστικής αστυνομίας. Ο Πούτιν αναλαμβάνει και την τσαρική και τη σταλινική κληρονομιά, χωρίς να είναι ούτε τσάρος ούτε Στάλιν.
Εξυψώνει τη λατρεία της μεγάλης και αγίας τσαρικής Ρωσίας και συνεχίζει τις μεθόδους της σταλινικής μυστικής αστυνομίας. Δεν διατηρεί τη λατρεία της προσωπικότητάς του, αλλά μερικές φορές απολαμβάνει να επιδεικνύει την αρρενωπότητά του. Σταδιακά, έγινε όλο και πιο αυταρχικός και κατασταλτικός.
Υπέφερε από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ γνώριζε ότι δεν θα μπορούσε να την αναζωογονήσει ακόμα κι αν ήταν σε θέση να δηλώσει “Όποιος δεν μετανιώνει για την ΕΣΣΔ δεν έχει καρδιά, όποιος επιθυμεί την αποκατάστασή της δεν έχει μυαλό”. Διατηρεί την επιθυμία να ανασυντάξει τουλάχιστον τον σλαβικό του πυρήνα και να παρακολουθεί τον Καύκασο» δήλωσε ο Μορέν στη γαλλική L’ OBS.
«Ο Πούτιν δεν έβλεπε την Ουκρανία ως εθνική ενότητα»
Ο Γάλλος φιλόσοφος συνέχισε ως εξής: «Επιπλέον, η ουκρανική πραγματικότητα επιβλήθηκε ενώ ο Πούτιν έβλεπε σε αυτήν μόνο ένα σύνολο από μικρούς Ρώσους (παραδοσιακή ονομασία στη Ρωσία για Ουκρανούς στο παρελθόν) και Ρώσους. Δεν έβλεπε την Ουκρανία ως εθνική ενότητα. Δεν είχε ιδέα ότι η ρωσική επιθετικότητα θα ολοκλήρωνε και θα παγίωνε αυτή την ενότητα.
Ωστόσο, η Ουκρανία χαρακτηρίζεται από τρομερή πολυπλοκότητα. Ακόμα κι αν εξαιρέσουμε το Ντονμπάς, έχει μια ρωσόφωνη μειονότητα (αδύνατον να ποσοτικοποιηθεί) που χωρίζεται μεταξύ της εχθρότητας προς μια δικτατορική και καταστροφική Ρωσία και της απόλυτης προσκόλλησης στην πατρίδα. Η Florence Aubenas μίλησε στη «Le Monde» για μια μικρή φιλορωσική διαδήλωση στις 9 Μαΐου στο ίδιο το Κίεβο.
Υπάρχει επίσης η ασάφεια μιας λατρείας με αγάλματα στον Μπαντέρα, που ήταν ο ηγέτης της ουκρανικής ανεξαρτησίας, πρώτα μετανάστη,ς μετά συνεργάτης των Ναζί και συνεργός στα εγκλήματά τους κατά την κατοχή της Ουκρανίας από τη Βέρμαχτ. Ο μπαντερισμός άφησε έτσι μια ναζιστική κληρονομιά, ομολογουμένως μια μειοψηφία, αλλά ήταν οι Ουκρανοί φασίστες που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή στον πόλεμο κατά των αυτονομιστών του Ντονμπάς και διέπραξαν καταχρήσεις εκεί. Το τάγμα του Αζόφ ήταν υπό φασιστική διοίκηση και εν καιρώ πολέμου ενσωματώθηκε στην ουκρανική φρουρά.
Φυσικά, η Ουκρανία έχει γίνει πιο δημοκρατική μέσω της αστικοποίησης και έχει δυτικοποιηθεί στον καταναλωτισμό της λόγω της οικονομικής της ανάπτυξης. Ο παλιός λαϊκός αντι-ιουδαϊσμός μιας αγροτικής Ουκρανίας σταδιακά μειώθηκε και ένας Εβραίος εξελέγη πρόεδρος! Όλες αυτές οι αντιφάσεις έχουν αμβλυνθεί στον πόλεμο».
Είναι δυνατός ένας συμβιβασμός στην Ουκρανία;
Σύμφωνα με τον Εντγκάρ Μορέν, «για να υπάρξει μια ειρήνη συνθηκολόγησης όπως αυτές της Γαλλίας το 1871 και το 1940, πρέπει να υπάρξει μια ηττημένη μεριά σε πλήρη καταστροφή. Διαφορετικά, η ειρήνη είναι θέμα συμβιβασμού που εδραιώνεται σύμφωνα με την ισορροπία δυνάμεων και τις λεπτότητες της διπλωματίας.
Επί του παρόντος, η ισορροπία δυνάμεων είναι λίγο-πολύ ίση, με τη ρωσική δυσκολία να καταλάβει όλο το Ντονμπάς: Ακόμη και μια πιθανή κατάληψη θα τροποποιούσε την ισορροπία δυνάμεων χωρίς να ηττηθεί η Ουκρανία. Θα μπορούσε επίσης να φανταστεί κανείς μια ουκρανική επίθεση που θα ωθούσε τους ρωσικούς στρατούς πίσω στα σύνορα, αλλά η Ρωσία θα παρέμενε μια τεράστια απειλητική στρατιωτική δύναμη.
Ένας ειρηνευτικός συμβιβασμός είναι επομένως δυνατός, παρά τις αμοιβαίες ποινικοποιήσεις και το μίσος ,που τείνουν να τον αποτρέψουν.
"google ad"
Ο συμβιβασμός προϋποθέτει την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, η οποία είναι απολύτως απαραίτητη, αλλά η ανεξαρτησία δεν σημαίνει απαραίτητα εδαφική ακεραιότητα. Εδώ τίθεται το ζήτημα του Ντονμπάς, μιας βιομηχανικής περιοχής εξοπλισμένης και κατοικημένης σε μεγάλο βαθμό από Ρώσους από την εποχή της ΕΣΣΔ και η οποία παραμένει ρωσόφωνη και ρωσόφιλη.
Ομολογουμένως, ένας ορισμένος αριθμός Ρωσόφωνων έχει γίνει εχθρικός προς τη δικτατορία του Πούτιν και τη βαρβαρότητα της ρωσικής εισβολής, αλλά ένα μεγάλο μέρος εμπλέκεται στον πόλεμο που διεξάγεται από το 2014 κατά του ουκρανικού στρατού. Είναι δύσκολο να δεις αυτή την περιοχή να επιστρέφει καθαρά και απλά στη σημερινή Ουκρανία, η οποία έχει γίνει ριζικά αντιρωσική.
Και αν ήταν έτσι, οι φιλορώσοι θα είχαν υποστεί σκληρή καταστολή και δεν θα σταματούσαν να επαναστατούν. Είναι δύσκολο να δούμε την ενσωμάτωσή τους σε μια ομοσπονδιακή Ουκρανία. Ένα δημοψήφισμα θα ήταν επιθυμητό για να αποφασιστεί είτε για το καθεστώς μιας «ανεξάρτητης» δημοκρατίας, ή για την ενσωμάτωση στη Ρωσία – κάτι που θα μπορούσε να γίνει μόνο με την εγγύηση της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας σε αντάλλαγμα με μια διεθνή συμφωνία, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ -, με ουδετερότητα, σύμφωνα με τον αυστριακό τρόπο ή την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Θα πρόσθετα ότι θα ήταν σημαντικό να εξεταστεί στο μέλλον η ένταξη της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως θετική έκβαση της σχέσης Ρωσίας/Δύσης», τόνισε ο Μορέν.
«Συγκυριαρχία στο Ντονμπάς – Η Δύση να πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας»
«Δεδομένου ότι το Ντονμπάς έχει οικονομική και στρατηγική σημασία για την Ουκρανία, θα ήταν σε κάθε περίπτωση απαραίτητο να δημιουργηθεί μια ρωσο-ουκρανική συγκυριαρχία που θα μοιράζεται τον πλούτο της.
Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί το καθεστώς της ακτογραμμής της Θάλασσας του Αζόφ. Ο ρωσικός έλεγχος θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από το σύνταγμα της Μαριούπολης και της Οδησσού ως ελεύθερα λιμάνια, όπως ήταν η Ταγγέρη.
Επιπλέον, θα ήταν επιθυμητό από την ανακωχή να προβλεφθεί η δυνατότητα εξαγωγής ουκρανικού σίτου όπως αυτό του ρωσικού σίτου για τις χώρες που το στερούνται», συνέχισε ο ίδιος.
«Το ποσό των επανορθώσεων και της ανοικοδόμησης για την Ουκρανία θα πρέπει να βαρύνει όχι μόνο τη Ρωσία, αλλά και τους Δυτικούς, που, συνεισφέροντας στον πόλεμο, συνέβαλαν αντικειμενικά στην καταστροφή», επεσήμανε.
Η αντιρωσική υστερία, όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και στη Δύση – όπως και στη Γαλλία, θα πρέπει να υποχωρήσει και να καταπολεμηθεί όπως η αντιγερμανική υστερία που μπέρδεψε τη Γερμανία και τον ναζισμό. Είναι ντροπή να απαγορεύονται Ρώσοι καλλιτέχνες, χορευτές, σκηνοθέτες, αθλητές και είναι ευτυχές που, παρά το αίτημα των Ουκρανών κινηματογραφιστών, οι Ρώσοι κινηματογραφιστές δεν έχουν αποκλειστεί από το Φεστιβάλ των Καννών.
«Ας ελπίσουμε ότι η ειρήνη θα έρθει το συντομότερο δυνατό, διότι ο πόλεμος προκαλεί ανεπανόρθωτες ανθρώπινες καταστροφές στην Ουκρανία, αλλά και επιδεινώνει τις συνθήκες διαβίωσης στον κόσμο και δημιουργεί τον κίνδυνο πείνας σε πολλές χώρες», ευχήθηκε ο Μορέν.
«Ο πόλεμος κρύβει τα ζωτικά προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε: την οικολογική υποβάθμιση του πλανήτη, την υπερθέρμανση του πλανήτη, την ανεξέλεγκτη απελευθέρωση κέρδους που καθορίζει την οικολογική κρίση και τονίζει τη γενικευμένη κρίση των δημοκρατιών στον κόσμο, που επιδεινώνεται από την πανδημία που δεν εξημερώθηκε και η οποία κινδυνεύει να πυροδοτηθεί ξανά.
Προσπαθώ να μην απελπίζομαι, όχι τόσο για το άτομό μου, αλλά για τις νεότερες γενιές και τους απογόνους μας», κατέληξε ο Γάλλος φιλόσοφος.