Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ «Ελέησόν με, ο Θεός, ελέησόν με»

Γράφει ο Αρχιμανδρίτης Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Θεολόγος, τ. λυκειάρχης

Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης (εορτάζεται κάθε χρόνο στις 4 Ιουλίου) είναι μια από τις ασκητικές και ποιητικές μορφές της Εκκλησία, γεννηθείς γύρω στα 600 μ.χ. Υπερασπιστής της ορθοδόξου πίστεως και μεγάλος μελωδός της Εκκλησίας μας.

Μεταξύ των ιερών ύμνων που συνέγραψε προεξάρχει ο Μέγας Κανών. Μέγας και λόγω της μεγάλης αισθητικής και πνευματικής σπουδαιότητός του,  αλλά και της μεγάλης εκτάσεώς του: 11 ειρμοί και 250 τροπάρια χωρισμένα σε 9 ωδές συνθέτουν το  μεγαλειώδες και πρωτότυπο έργο, ποίημα υψηλής τέχνης και αφθάστου λυρισμού, το οποίο κατέχει εκλεκτή θέση στην ποίηση και στην λατρεία της  εκκλησίας μας. Ο Κανόνας αυτός ψάλλεται τμηματικά τις τέσσερις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, δηλ. από την Καθαρά Δευτέρα έως την Πέμπτη το απόγευμα, αμέσως μετά το μεγάλο Απόδειπνο. Ολόκληρος ψάλλεται την Τετάρτη της Ε’ Ορθοδοξίας των Νηστειών και πάλι το  απόγευμα μετά το μεγάλο Απόδειπνο.

Βασικός σκοπός του Μ. Κανόνα είναι να παρακινήσει τους πιστούς σε μετάνοια. Γι’ αυτό άλλωστε ψάλλεται στην περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής και μάλιστα προς το τέλος της. Ο πιστός έχει ανάγκη πνευματικού στηριγμού στον αγώνα  του τον πνευματικό που ολοκληρώνεται την Μεγάλη Εβδομάδα. Ο Μ. Κανόνας τον ανακουφίζει, τον ενδυναμώνει με τα όπλα της πνευματικής στρατιάς και του χαρίζει αποφασιστικότητα και δυναμισμό.

Αληθινά, ο Κανόνας αυτός δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος, αλλά και ο κατανυκτικότερος της Εκκλησίας μας. Ο πλούτος του ασύλληπτος. τΑ διδάγματά του ανεπανάληπτα. Οι προτροπές του για αλλαγή τρόπου ζωής παροιμιώδεις. Ο πιστός, που ψάλλει ή ακούει τους ύμνους, οδηγείται αβίαστα στην απόκτηση μετάνοιας και συντριβής. Αποστροφής της αμαρτίας. Συνειδητής βιώσεως του μυστηρίου της σωτηρίας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι αμέτρητες φορές επαναλαμβάνεται η επωδός του  Κανόνα «Ελέησον με, ο Θεός, ελέησόν με».

Συναντάμε έντονο το συναίσθημα της ενοχής τια τις αμαρτίες και ομολογούμε ρεαλιστικά «πόθεν άρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις; Ποίαν απαρχήν επιθήσω, Χριστέ, τη νυν θρηνωδία;» Από πού  αλήθεια, να αρχίσει κανείς και που  να τελειώσει την εξιστόρηση των αμαρτιών του!: «Ημάρτομεν, ηνομήσαμεν, αδικήσαμεν ενώπιον Σου…»

Σκεφτόμαστε την αμαρτωλότητά μας. Τον χρόνον που ασταμάτητα κυλάει. Ο καιρός περνά. Τα όρια στενέυουν. Ο  θάνατος τα σταματά όλα, μετά μας περιμένει η Κρίσις: «απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο κρίσις» (Εβρ. 9,27) . Γι’ αυτό η ψυχή πρέπει να εγερθεί από τον ύπνον της αδιαφορίας, της αμαρτωλής ζωής: «ψυχή μου, ψυχή μου  ανάστα, τι καθεύδεις; Το τέλος εγγίζει, και μέλλεις θορυβείσθαι• ανάνηψον ουν ίνα φείσηταί σου Χριστός ο Θεός,  ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών».

Η ανάπαυσις της ψυχής μας θα βρεθεί μόνον όταν αφεθούμε στο έλεος της αγκαλιάς του Θεού, όπως ο άσωτος υιός και όσοι ακολούθησαν το παράδειγμά της μετανοίας του. Παρακαλούμε τον Θεόν να σκύψει πάνω στην ταπείνωσή μας. Να δει τα δάκρυά της μετανοίας μας, τις θλίψεις μας και τους στεναγμούς μας. Του ζητάμε το έλεός Του. Την φιλανθρωπία Του και την δύναμή Του να ορθώσουμε τα βήματα προς την πορείαν της επιστροφής μας προς Αυτόν.

Να φωτίσει ο μονοπάτι του γυρισμού μας προς Αυτόν. Αναλογιζόμαστε τις δυσκολίες αυτής της επιστροφής. Αναγνωρίζουμε ότι  απαιτεί κόπο, ιδρώτα, δάκρυα συντριβής και αίμα κάποιες φορές. Όμως, αξίζει τον κόπο. Γιατί πουθενά αλλού δεν υπάρχει  παρηγοριά. Πολλοί μας πλάνεψαν. Πολλοί μας αποκαρδίωσαν. Πολλοί μας αρνήθηκαν, εκείνος ποτέ, όσο αμαρτωλοί κι αν είμαστε. Εάν απιστούμε, εκείνος μένει πιστός (Β’ Τιμοθ. 2,13). Όσο τον πλησιάζομε, μας πλησιάζει κι Εκείνος (Ιακ. 4,3).

Μας περιμένει στο κατώφλι του Παραδείσου, η   πόρτα του οποίου είναι ανοιχτή. Γι’ αυτό ενανθρωπίστηκε ο Χριστός. Γι’ αυτό δίδαξε, θαυματούργησε, έπαθε, σταυρώθηκε, αναστήθηκε. Διαβάζομε στην Θ’ ωδή του Μ. Κανόνος: «Χριστός ενανθρώπησε καλέσας προς μετάνοιαν ληστάς και πόρνας. Ψυχή, μετανόησον, η θέρα ηνέπηται της Βασιλείας ήδη, και προαρπάζουσιν αυτήν φαρισαίο και τελώναι και μοιχοί μεταποιούμενοι». Αυτά, και τόσα άλλα δείγματα της φιλανθρωπίας του Θεού, μας δίνουν την ελπίδα της  σωτηρίας μας γι’ αυτό και του επικαλούμαστε «ελέησον με, ο Θεός, ελέησόν με».

Με βεβαιότητα της αποδοχής μας από τον Θεόν με το εισιτήριο της αληθινής συντριβής και μετάνοιας, συνεχίζομε «τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν ειρήνη και μετάνοια». Σ’ όποιον μεταπείνωση κρούει την  πόρτα του Θεού, Εκείνος την ανοίγει «Αιτείτε, και δοθήσεται υμίν, ζητείτε, και ευρήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν, πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και της κρούοντι ανοιγήσεται» (Ματθ. 7-8)
Σημ. Σκέψεις του γραφτού μας αυτού πήραμε από το βιβλίο του αρχιμ. Συμεώνος Βενετσιάνου «Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η ψυχωφελής»