Του Γιάννη Αγγελάκη
Πριν λίγες ημέρες, κατά τον εορτασμό της Μάχης της Κρήτης, μέλη της “Ομοσπονδιακής Ένωσης Καταδρομέων – Αλεξιπτωτιστών”, για πρώτη φορά με έγκριση της Γερμανικής Πρεσβείας, άφησαν ένα στεφάνι στο Γερμανικό Νεκροταφείο στο Μάλεμε. Το στεφάνι έγραφε: “Treue um Treue”, δηλαδή “πίστη για πίστη”.
Το σύνθημα “treue um treue” είναι απαγορευμένο στη Γερμανία αφού θεωρείται δικαίως ότι συνδέεται με το ναζιστικό παρελθόν της χώρας. Αυτό πάντως δεν σταματά πολλούς από το να το χρησιμοποιούν.
Λίγες μέρες αργότερα και πάλι στα Χανιά ήρθε το περιστατικό της τοποθέτησης πλάκας στο «Κακό πουλί» – μέσα στη μαύρη νύχτα και χωρίς καμία έγκριση από την ιδιοκτήτη ή από τις αρχές – η οποία αποδίδει τιμή στους ναζί που έπεσαν «για τη μεγάλη Γερμανία»!
Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τα δύο αυτά περιστατικά είναι μεμονωμένα, δε συνδέονται μεταξύ τους και δεν αποτυπώνουν παρά περιθωριακές απόψεις στη Γερμανία.
Όμως είναι πραγματικά περιθωριακές αυτές οι απόψεις;
Στο κείμενο που ακολουθεί θα παρουσιάσω κάποια ιδιαίτερα στοιχεία τόσο για τη χρήση της φράσης “πίστη για πίστη”, όσο και για τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει η χρήση της στη Γερμανία αλλά και την άνοδο της ακροδεξιάς που συμβαδίζει με την επαναστρατιωτικοποίηση της Γερμανίας που επιταχύνθηκε με πρόφαση τον πόλεμο Ρωσίας με την Ουκρανία.
Ίσως όλα αυτά μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε και τη σημασία αυτών των συμβολικών δράσεων νοσταλγών και στην Κρήτη, που αυτη τη φορά τελέστηκαν με την έγκριση της Γερμανικής πρεσβείας, κι αυτό έχει την ιδιαίτερη σημασία του.
Γερμανία: Μια χώρα που οι στρατιώτες δε λατρεύονταν ως ήρωες
Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή. Η Γερμανία είναι μία ιδιαίτερη χώρα.
Σε πολλά έθνη σε όλο τον κόσμο, όσοι υπηρετούν τη χώρα τους με στολή τιμώνται με παρελάσεις και λατρεύονται ως ήρωες. Όχι όμως στη Γερμανία.
Σε μια χώρα όπου κάθε υποψία μιλιταρισμού φέρνει στο μυαλό το ναζιστικό παρελθόν, η ιδέα ενός Γερμανού στρατιώτη να σηκώνει όπλο σε μια ξένη χώρα παρέμεινε μοναδικά απεχθής για πολλά χρόνια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, όταν ιδρύθηκε πριν από 25 χρόνια η επίλεκτη δύναμη καταδρομών της Γερμανίας, η Kommando Spezialkräfte (KSK), πολλοί Γερμανοί ήταν ανήσυχοι. Από τότε όμως πολλά έχουν αλλάξει.
Αφορμή για τη σύσταση της μονάδας στάθηκε ένα ταπεινωτικό περιστατικό κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Ρουάντα –όταν μια ομάδα Γερμανών πολιτών εγκλωβίστηκε εν μέσω σφοδρών μαχών και χρειάστηκε να διασωθει από Βέλγους αλεξιπτωτιστές. Η τότε συντηρητική κυβέρνηση αποφάσισε ότι η Γερμανία δεν μπορούσε να συνεχίσει να στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ για πολλές πτυχές της ασφάλειάς της.
Οι κομάντος της KSK υπηρέτησαν στη συνέχεια στο Κοσσυφοπέδιο και στο Αφγανιστάν – που υπήρξαν και οι πρώτες ξένες πολεμικές αποστολές της Γερμανίας μετά τον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το γερμανικό κοινό ήταν βαθιά διχασμένο σχετικά με αυτές τις εμπλοκές του Γερμανικού Στρατού και παρέμεινε έντονα επιφυλακτικό απέναντι στην αποστολή στρατευμάτων σε πολέμους. Οι Γερμανοί, άλλωστε, έβλεπαν τη χώρα τους ως Friedensmacht, δηλαδή, μια “δύναμη υπέρ της ειρήνης“.
Στρατός και ακροδεξιός εξτρεμισμός στη Γερμανία
Σε ένα έθνος όπου οι πολεμικές συμπεριφορές παρέμεναν έξω από το κυρίαρχο ρεύμα, αναπόφευκτα τέθηκε το ερώτημα:
Ποιος στη Γερμανία θα φιλοδοξούσε να ζήσει τη ζωή ενός επίλεκτου στρατιώτη;
Είναι ένα ερώτημα που πολλοί στη Γερμανία αναγκάστηκαν να εξετάσουν, όταν η αστυνομία έκανε έφοδο στο σπίτι ενός 45χρονου στρατιώτη του KSK σε ένα βουκολικό χωριό στο ανατολικό γερμανικό κρατίδιο της Σαξονίας και βρήκε, θαμμένο στην περιποιημένη αυλή του, ένα οπλοστάσιο – μεγάλο μέρος του οποίου προερχόταν από στρατιωτικά αποθέματα – συμπεριλαμβανομένου ενός AK–47, 6.000 σφαίρες και 2 κιλά πλαστικών εκρηκτικών.
Η αστυνομία βρήκε επίσης αυτό που το υπουργείο Άμυνας περιέγραψε ως ναζιστικά “λατρευτικά αντικείμενα“, συμπεριλαμβανομένου ενός βιβλίου τραγουδιών των SS.
Έκτοτε, μια σειρά από ανησυχητικές αποκαλύψεις σχετικά με τον ακροδεξιό εξτρεμισμό στο KSK και σε άλλα τμήματα των ενόπλων δυνάμεων έχουν σημάνει συναγερμό για τη στρατιωτική κουλτούρα της Γερμανίας και έχουν υποδαυλίσει τους φόβους για απειλές ασφαλείας για τη δημοκρατία που προέρχονται από τις ίδιες τις αμυντικές της δυνάμεις.
H αστυνομία συνέλαβε έναν ακόμη στρατιώτη στο κρατίδιο της Έσσης με την κατηγορία ότι κατείχε παράνομη κρύπτη με όπλα και πυρομαχικά– ο στρατιώτης κατηγορείται ότι έγραψε ένα ακροδεξιό μανιφέστο με τίτλο:
“Πώς να καταλάβετε την εξουσία στη Γερμανία“.
Οι ηγέτες της Γερμανίας έρχονται τώρα αντιμέτωποι με ένα βαθιά ανησυχητικό σενάριο: ότι άθελά τους εκπαιδεύουν και προμηθεύουν τους ακροδεξιούς εξτρεμιστές, για τους οποίους η Γερμανική δημοκρατία και ο στρατός της Γερμανίας σχεδιάστηκαν για να αντισταθούν.
Η επανάκαμψη του ναζιστικού συνθήματος “πίστη για πίστη” στον πόλεμο του Αφγανιστάν
Ήδη από το 2010 γινόταν εμφανές ότι κάτι δεν πήγαινε καλά.
Ο διοικητής του λόχου της KSK στο Αφγανιστάν, σε μία ομιλία του προς τους συγκεντρωμένους στρατιώτες, είχε πει με δυνατή φωνή:
“Πρέπει να μάθουμε όσα περισσότερα μπορούμε για τον εχθρό, τον πληθυσμό και το έδαφός μας τις επόμενες εβδομάδες. Είμαστε εδώ επειδή επιλέξαμε αυτή τη δουλειά, ο καθένας από εμάς. Και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι είμαστε έτοιμοι για την αποστολή!”
Στη συνέχεια ύψωσε τη φωνή του και απευθυνόμενος στους συμπολεμιστές του είπε το σύνθημα:
“”Treue um Treue”…
Δηλαδή…
“Πίστη για πίστη!”
Ο λόχος επανέλαβε χορωδιακά αυτές τις τρεις λέξεις και ξεκίνησε για την αποστολή του.
Η φράση που συνδέθηκε με τους αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ της Ναζιστικής Γερμανίας, τώρα χρησιμοποιούνταν και από τους αλεξιπτωτιστές του στρατού της Γερμανικής Δημοκρατίας της Bundeswehr. Η φράση χρησιμοποιούνταν συνεχώς. Υπάρχει και σε τάφους πεσόντων στρατιωτών της Bundeswehr στη “Μάχη της Μεγάλης Παρασκευής” της 2ας Απριλίου 2010 στο Αφγανιστάν.
Η χρησιμοποίηση φασιστικών συνθημάτων στον Γερμανικό Στρατό κινητοποίησε τη Γερμανική Δημοκρατία.
Με διάταγμα με ημερομηνία 6 Μαΐου 2014, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 20 Μαΐου, η χρήση του συγκεκριμένου συνθήματος απαγορεύτηκε οριστικά.
Η άρνηση των ναζιστικών καταβολών του συνθήματος
Η απαγόρευση εξόργισε ένα μεγάλο αριθμό στρατιωτικών. Υποστήριζαν ότι κακώς το συγκεκριμένο σύνθημα ταυτίστηκε με τους ναζί αφού ως ρήση χρονολογείται – όπως υποστηρίζουν – από την εποχή των απελευθερωτικών αγώνων κατά του Ναπολέοντα.
Πολλοί στρατιώτες αισθάνονταν ότι δεν τους επιτρέπουν να αναπτύξουν μια στρατιωτική ταυτότητα.
Όμως αυτό δεν κάνουν όλοι όσοι ταυτίζονται με ναζιστικά σύμβολα και τη φασιστική φρασεολογία;
Στην Ελλάδα οι ναζί της Χρυσής Αυγής δεν αρνούνταν την οποιαδήποτε σχέση με τον ναζισμό λέγοντας ότι τα σύμβολα που χρησιμοποιούσαν έχουν σχέση με την Αρχαία Ελλάδα;
Ακόμη και ο ναζιστικός χαιρετισμός έγινε προσπάθεια να ξεπλυθεί παραπέμποντας σε αρχαιοελληνικές καταβολές.
Στην Ουκρανία, δίχως να εξετάζουμε το δικαίωμα στην αυτοάμυνα που αναντίρρητα έχουν οι Ουκρανοί απέναντι σε μία εισβολή, είδαμε ναζιστικά σύμβολα να επαναπαρουσιάζονται ως απλά στρατιωτικά σύμβολα, δίχως το βάρος της ναζιστικής φρίκης.
Το ίδιο κάνουν και στη Γερμανία με τη χρήση του συγκεκριμένου συνθήματος.
Τώρα οι υποστηρικτές της διατήρησής του δεν το συνδέεουν με τη ναζιστική παράδοση, αλλά σημειώνουν ότι χρησιμοποιούνταν και παλιότερα, από πρίγκηπες και τον στρατό.
“Μην δίνεις συγχωροχάρτι στους αντάρτες”
Ούτως ή άλλως, το σύνθημα “πίστη πάνω στην πίστη” συνέχισε να κάνει την εμφάνισή του παρά την απαγόρευση.
Σε ερώτηση που είχε κατατεθεί στο Γερμανικό Κοινοβούλιο στις 4.12.2015 γινόταν αναφορά στη συμμετοχή του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Άμυνας στη Volkstrauertag στο Münster, όπου, σύμφωνα με πληροφορίες του τοπικού Τύπου (βλ. Gemueter), μπροστά από το λεγόμενο Μνημείο των Δεκατριών στο Münster, με το σύνθημα “πίστη για πίστη”.
Έρευνα του Kontraste από το 2017 έκανε ξεκάθαρο ότι οι “παραδόσεις της Βέρμαχτ” αναπαράγονται σε ορισμένες στρατιωτικές μονάδες.
Σε σελίδα στρατιωτών στο Facebook – με την ονομασία “Αλεξιπτωτιστές – Πράσινοι διάβολοι!“. γίνεται αναφορά στις 10 εντολές των αλεξιπτωτιστών της Βέρμαχτ – όπως: “Είσαι εκλεκτός του γερμανικού στρατού” και “… μην δίνεις συγχωροχάρτι στους αντάρτες”.
Βρίσκουμε σε αυτόν τον κύκλο αρκετούς εν ενεργεία στρατιώτες της Bundeswehr που υπηρετούν σήμερα στους αλεξιπτωτιστές.
Τα συνθήματα της Βέρμαχτ είναι προφανώς κοινός τόπος μεταξύ τους. Αυτό το οποίο δεσπόζει είναι το “πίστη πάνω στην πίστη“, το οποίο παρά την απαγόρευσή του από το Γερμανικό Κοινοβούλιο, χρησιμοποιείται ενώ η γερμανική κυβέρνηση χλευάζεται για την απόφασή της να το απαγορεύσει.
Όταν το 2017 η τότε Υπουργός Άμυνας της Γερμανίας φον ντερ Λάιεν προχώρησε στη ρητή απαγόρευση του σεβασμού της Βέρμαχτ, μέλη του AfD την κατηγόρησαν ότι διαλύει την παράδοση του στρατού.
“Η υπουργός διατάζει τους υπεύθυνους πολίτες με στολή να σβήσουν μεγάλα τμήματα της γερμανικής στρατιωτικής ιστορίας”, δήλωσε ο Gerold Otten, απόστρατος αξιωματικός της Bundeswehr και βουλευτής του AfD.
“Δεν πρέπει από τη σημερινή οπτική γωνία να παρουσιάζονται όλα τα μέλη της Βέρμαχτ ως εν δυνάμει ναζιστές εγκληματίες”.
Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία ως σωτήρας του στρατού
Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία προσπάθησε να παρουσιαστεί ως σωτήρας της Bundeswehr, υποσχόμενη στη διακήρυξη του κόμματός της να ενισχύσει τη μαχητική ικανότητα του στρατού και να αποκαταστήσει για τους στρατιώτες:
“έναν υψηλό βαθμό κοινωνικής αναγνώρισης για την ιδιαίτερη υπηρεσία τους στην πατρίδα”.
Το 2019, περίπου το 6% των μελών του κόμματος AfD ήταν στρατιώτες καριέρας, σύμφωνα με μια εκτίμηση που δόθηκε τότε από το κόμμα.
Υπάρχουν περισσότεροι πρώην στρατιώτες καριέρας και τακτικοί στρατιώτες μεταξύ των μελών του AfD στην Μπούντεσταγκ από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη παράταξη – περιστάσεις που ώθησαν τη γερμανική ταμπλόιντ Bild να ρωτήσει σε ένα πρωτοσέλιδο:
“Θα γίνει η Εναλλακτική για τη Γερμανία το νέο κόμμα των στρατιωτών;“.
Πλέον, το 2023, το ακροδεξιό AfD δεν είναι πια ένα περιθωριακό κόμμα. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση βρίσκεται στα όρια του 20%!
Μια Γερμανία που αλλάζει
Η Γερμανία αλλάζει. Στον πυρήνα αυτής της αλλαγής βρίσκεται μία μάχη για το νόημα της ναζιστικής περιόδου.
Το σύνθημα “πίστη για πίστη” το οποίο έκανε την εμφάνισή του και στα Χανιά κατά τις φετινές επετειακές εκδησώσεις για τη Μάχη της Κρήτης αποτυπώνει κάτι ευρύτερο που συμβαίνει στη Γερμανική κοινωνία που καθρεπτίζεται και στην δημοσκοπική έκρηξη της αναθεωρητικής, ρατσιστικής, ακροδεξιάς.
Ως εκ τούτου, οποιεσδήποτε προσπάθειες πραγματοποίησης τελετών μνήμης με χρήση ναζιστικής φρασεολογίας ή αναστήλωσης ναζιστικών μνημείων, θα πρέπει να τα βλέπουμε και υπό το πρίσμα αυτών που εξελίσσονται στη Γερμανική κοινωνία. Μία κοινωνία που όλο και παραπάνω δείχνει μία διάθεση αποδοχής αναθεωρημένων μορφών της ιστορίας και που η ανοχή της στον φασισμό γίνεται όλο και πιο μεγάλη, οπως αποτυπώνεται και στην εκρηκτική αύξηση των ποσοστών του κόμματος της ακροδεξιάς.