Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ – JEAN PAUL SARTRE (Παρίσι 1905 – 1980)
Διάσημος γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, στρατευμένος διανοούμενος του 20ου αιώνα, με συμμετοχή στον γαλλικό Μάη του 1968 και μεγάλη επίδραση στην παγκόσμια σύγχρονη σκέψη. Συγγενής του Άλμπερτ Σβάιτσερ και σύντροφος της Σιμόν ντε Μποβουάρ, απόφοιτος της Ecole Normale Superieure, με επιρροές Καντ, Χέγκελ, Χούσερλ, Χάιντεγγερ και Μπέρξον. Ανέπτυξε μια υπαρξιστική θεωρία με άξονα τη σχέση του ανθρώπου με την ελευθερία, υπό την επίδραση του διαλεκτικού λόγου, επηρεασμένος από τον Χάιντεγγερ, αλλά με περισσότερα λογοκρατικά στοιχεία. Διεύθυνε την επιθεώρηση Σύγχρονοι Καιροί και τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1964, που αρνήθηκε όμως να παραλάβει. Ανθρωπιστής υπαρξιστής, άθεος θεολόγος της Δύσης, ηρωικός πεσιμιστής, σύμβολο των πνευματικών ανησυχιών του 20ου αιώνα.
Έργα: Η ναυτία (1938), Ο τοίχος (1939), Οι μύγες (1943), Το είναι και το μηδέν (1943), Οι δρόμοι της ελευθερίας (1945-1949), Κεκλεισμένων των θυρών (1944), Οι δρόμοι της ελευθερίας (1945-1949), Νεκροί χωρίς τάφο (1946), Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός (1946), Τι είναι λογοτεχνία (1947), Καταστάσεις (1947-1949), Τα βρώμικα χέρια (1948), Σκέψεις επί του εβραϊκού ζητήματος (1949), Ο διάβολος και ο καλός Θεός (1951), Ο άγιος Ζενέ, ηθοποιός και μάρτυρας (1952), Νεκράσωφ (1955), Το ζήτημα της μεθόδου (1957), Οι καταδικασμένοι της Αλτόνα (1959), Οι λέξεις (1964).
Βιβλιογραφία: Wilfrid Desan, The tragic finale, An essay on the philosophy of Jean Paul Sartre, 1954, Ph. Thoby, Jean Paul Sartre, 1964, Ronald Aronson, Jean Paul Sartre, Philosophy in the world, 1980, Simone de Beauvoir, Adieux, A farewell to Sartre, 1984, Annie Cohen-Solal, Sartre 1905-1980, 1985, John Gerassi, Jean Paul Sartre, Hated conscience of his century, 1989, Bernard-Henry Lévy, Ο αιώνας του Σαρτρ, 2000, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: Ζ.Π. ΣΑΡΤΡ, ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΗΔΕΝ (ΕΙΣΑΓΩΓΗ)
* * *
Στη διαδρομή του σχήματος που παρακολουθούμε από τον Ορφέα μέχρι τον Σάρτρ, αναγνωρίζομε τους ίδιους βασικούς όρους. Η φιλοσοφημένη σκέψη ξεκίνησε από την απορία, έφτασε στην αμφιβολία, καταλήφθηκε από δέος. Όμως η φιλοσοφία είναι πανταχού παρούσα, προσιτή στον καθένα. Φανερώνεται αυθόρμητα στα παιδιά και στις ευαίσθητες ψυχές. Πηγάζει από την ελεύθερη δημιουργία των σκεπτόμενων, των διανοητών, των στοχαστών. Η περιπέτεια της ύπαρξης, η πορεία από το ένα στο πλήθος και αντίστροφα, η αμφίδρομη κίνηση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, δεν φαίνεται να σταματά ποτέ. Η άνοδος, η κάθοδος, η αλλαγή είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της σκέψης, της ψυχής, της ιστορίας. Γιατί αυτή η αλλαγή είναι μέσα στη φύση του κόσμου, του ανθρώπου και του Θεού. Μετά την αρχική ενότητα, η διχοτόμηση του Όλου σε υποκείμενο και αντικείμενο αναγκαία οδηγεί διαλεκτικά στην υπέρβασή της, προς μια νέα ενότητα του εγώ με το σύμπαν, που το ίδιο μπόρεσε να δημιουργήσει, με τη γνώση και τη βίωσή του. Οι τριαδικοί διαλεκτικοί αναβαθμοί συνδέουν τη γνώση με τη βίωση, αναπαριστούν τη σχέση τους, συμβολίζουν τον αγώνα για την ενότητά τους.
Αυτή η συνεχής προσπάθεια ενότητας, που διατρέχει τον κόσμο και την ιστορία, η ανυπότακτη ροπή για την κατάκτηση της γνώσης και την πραγμάτωσή της, για την υλική εφαρμογή της πνευματικής παρακαταθήκης της ανθρωπότητας, αποτελεί το αντικείμενο της μέριμνάς της. Είναι η μέριμνα του υποκειμένου να γνωρίσει το αντικείμενό του και να το ζήσει στην πράξη.