Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΝΙΛΣ ΜΠΩΡ – NIELS BOHR
(Κοπεγχάγη 1885-1962)

Δανός φυσικός, από τους διασημότερους επιστήμονες της νεώτερης εποχής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, βραβείο Νόμπελ Φυσικής 1922. Εφαρμόζοντας την κβαντική θεωρία, τελειοποίησε την πλανητική απεικόνιση του ατόμου του Ράδερφορντ. Προήγαγε την κυματομηχανική και την κβαντομηχανική, θεωρώντας τα κβάντα και τα κύματα ως δύο συμπληρωματικές όψεις της πραγματικότητας. Το μοντέλο του Μπωρ, ο προσδιορισμός του ισοτόπου του ουρανίου, η αρχή της συμπληρωματικότητας αποτελούν μερικές συνεισφορές του στη φυσική. Εγκατέλειψε τη ναζιστική Γερμανία και πήρε μέρος στο «πρόγραμμα Μανχάταν» για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, αλλά αποχώρησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, διαφωνώντας με την πυρηνική εξάπλωση.

Έργα: On the constitution of atoms and molecules (1913), Atomic physics and human knowledge (1958), Causality and complementarity (1999).

Βιβλιογραφία: Ed. S. Rosental, Niels Bohr, His life and work by his friends and colleagues, 1964, Ruth Moore, Niels Bohr, The man, his science and the world they changed 1966, Abr. Pais, Niels Bohr’s times in physics, philosophy and polity, 1991, J. Ottaviani, Niels Bohr’s life, discoveries and the century he shaped, 2004, Doug Long, Niels Bohr, The atomic bomb and beyond, 2006, Gino Segre, Faust in Copenhagen, A struggle for the soul of Physics, 2007, Βικιπαίδεια.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΙΛΣ ΜΠΩΡ, ON THE CONSTITUTION OF ATOMS AND MOLECULES

*  *  *

Αν πιστέψομε τη Γένεση, ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να γεμίσει και να κατακυριεύσει τη γη και να βασιλεύσει πάνω στ’ άλλα δημιουργήματα της φύσης. Και μετά την παρακοή στάλθηκε έξω από τον παράδεισο, για να εργάζεται τη γη. Ουσιαστικά ο άνθρωπος έγινε ιερέας της φύσης για να ζει αρμονικά μαζί της (Ζηζιούλας, Η κτίση ως ευχαριστία). Εκείνος όμως φαίνεται πως παρερμήνευσε και πάλι την εντολή. Αντί να διαχειρίζεται τη φύση την κατέστρεψε. Αντί να παίρνει το αυγό της χρυσής κότας την έσφαξε για να βρει το χρυσάφι. Ο άνθρωπος πριόνισε το κλαδί του δένδρου όπου καθόταν. Η τεχνική του, ο αγώνας του να ανθρωποποιήσει τη φύση, πέρασε τα επιτρεπόμενα όρια. Ο αρχηγός των ερυθροδέρμων έστειλε στον αμερικανό πρόεδρο την πρώτη προφητεία μιας νέας θρησκείας, της οικολογίας.

Να ένα ζήτημα που μπαίνει με φοβερή βιασύνη στη σύγχρονη σκέψη, καθώς όλοι πια έχουν συνειδητοποιήσει τους μεγάλους κινδύνους της ασύμμετρης, της συνεχούς, της καταστροφικής ανάπτυξης. Ζητήματα όπως ο υπερπληθυσμός και ο έλεγχος των γεννήσεων, η τεχνολογία και η μόλυνση του περιβάλλοντος, η δημιουργία της κοσμόπολης και η εξάντληση των φυσικών πόρων, τίθενται σήμερα επί τάπητος. Τα ερωτηματικά μεγαλώνουν. Είναι άραγε ουδέτερη η τεχνολογία; Μπορεί να συνεχισθεί επ’ άπειρο η πρόοδος του τεχνικού πολιτισμού; Ποιός μπορεί να προφυλάξει ένα παιδί που παίζει μ’ ένα όπλο; Θα λύσει η ίδια η επιστήμη τα οικολογικά προβλήματα που δημιούργησε;

Χρειάζονται γρήγορες απαντήσεις. Ή πρέπει να τις βρούμε τώρα, ή πρέπει να πούμε όπως ο Λουδοβίκος, “apres moi le Delyse”. Το μέλλον δεν περιμένει.