Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΓΙΑΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΓΙΑΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ – GIANIS KORDATOS
(Ζαγορά, Πήλιο 1891 – Αθήνα 1961)

Συγγραφέας, κοινωνιολόγος, ιστορικός, νομικός και δημοσιογράφος, ηγέτης της αριστεράς. Από τους ιδρυτές της «Φοιτητικής Συντροφιάς», γενικός γραμματέας του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος, μετέπειτα Κ.Κ.Ε.), 1922-1924 και διευθυντής της εφημερίδας «Ριζοσπάστης», διαφώνησε με την κομματική γραμμή σχετικά με τη Μακεδονία και ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Φυλακίστηκε δε επί δικτατορίας Μεταξά. Επιμελητής εκδόσεων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, πολυγραφότατος μελετητής της ελληνικής ιστορίας, χρησιμοποίησε τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις, κυρίως με τα έργα του για την ελληνική επανάσταση του ’21 και το χριστιανισμό.

Έργα: Η κοινωνική σημασία της ελληνικής επαναστάσεως του 1821 (1924), Αρχαίες θρησκείες και χριστιανισμός (1926), Η κομμούνα της Θεσσαλονίκης (1926), Λογιοτατισμός και δημοτικισμός (1927), Εισαγωγή στην ιστορία της ελληνικής κεφαλαιοκρατίας (1930), Ο Ρήγας και η εποχή του (1931), Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος (1931), Εισαγωγή εις τη νομική επιστήμη (1939), Ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (1946), Η Παλαιά Διαθήκη στο φως της κριτικής (1947), Τα Αμπελάκια και ο μύθος για τον συνεταιρισμό τους (1955), Ιστορία της Ελλάδας από την αρχαιότητα μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1956-1960), Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας από το 1453 ως το 1961, 1962, Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός, 1975.

Βιβλιογραφία: Γιώργ. Μπουμπούς, Η ελληνική κοινωνία στην πρώιμη μαρξιστική σκέψη, Γ. Σκληρός – Γ. Κορδάτος (1907-1934), Κ. Σταμάτης, Ο Κορδάτος ως θεωρητικός του δικαίου, 2006, Εφημ. Ελευθεροτυπία, Γιάννης Κορδάτος, Ένας κομμουνιστής διανοούμενος στο μεσοπόλεμο, 2001, Π. Νούτσος, Γιάννης Κορδάτος, Η κοινωνική σημασία του ’21, 2004, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΓΙΑΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ, Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821

*  *  *

Για πολλούς η δράση και η διδασκαλία του Χριστού ήταν καθαρά πολιτική, κοινωνική, επαναστατική. Το χριστιανικό κίνημα χαρακτηρίστηκε λαϊκό, εθνικιστικό, προλεταριακό. Ο Ένγκελς παραλληλίζει την ιστορία του πρωταρχικού χριστιανισμού με το σύγχρονό του εργατικό κίνημα. Το αναφέρει σαν επικίνδυνο ανατρεπτικό κόμμα, παράνομο, χωρίς πατρίδα, διεθνικό. Σαν κίνημα των καταπιεσμένων σκλάβων, απελεύθερων, φτωχών και απόκληρων λαών που καταστράφηκαν από τη Ρώμη. Χριστιανισμός και σοσιαλισμός προπαγάνδιζαν την επικείμενη απολύτρωση από τη σκλαβιά και την αθλιότητα, ο ένας στον ουρανό, ο άλλος στη γη. Και οι δυο καταδιώκονταν σαν εχθροί του κράτους, της οικογένειας, της θρησκείας, της κοινωνικής τάξης. Παρ’ όλες όμως τις καταδιώξεις, χριστιανισμός και σοσιαλισμός προχωρούν ακράτητοι προς τα εμπρός (Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία 1848-1850).

Ο Κορδάτος μάλιστα δεν διστάζει, παραφράζοντας το κήρυγμα του Χριστού, να το μετατρέπει σε καθαρά ανατρεπτικό, για να σταματήσει η εκμετάλλευση που ασκεί “ο τοκογλύφος, ο μεγαλονοικοκύρης, ο έμπορος και το ιερατείο” (Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός, Α΄ 277). Παρουσιάζει έτσι τον Χριστό σαν λαϊκό ηγέτη, κοινωνικό επαναστάτη που βάζει μπροστά του μεγάλους σκοπούς και αρχηγό μιας οργάνωσης με μορφή καταναλωτικού συνεταιρισμού. Ερμηνεύει ακόμα και την Κυριακή προσευχή και τους Μακαρισμούς σαν προκηρύξεις για την πραγματοποίηση της βασιλείας των φτωχών, για την εξασφάλιση του ψωμιού και το χαρισμό των χρεών. Τα πάθη του Χριστού είναι γι’ αυτόν η εξιστόρηση ενός προλεταριακού κινήματος για την κατάκτηση της εξουσίας.

Αυτό πάντως που δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί από κανένα, είναι ο κοινωνικός χαρακτήρας της χριστιανικής διδασκαλίας, το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων της χριστιανοσύνης, τα απτά δείγματα σοσιαλιστικής σκέψης και πρακτικής που παρουσιάζει η Ορθοδοξία. Φυσικά η μετέπειτα δημιουργία πολιτικών κομμάτων, χριστιανοδημοκρατικών ή ακόμα και χριστιανοσοσιαλιστικών, κυρίως στη Δύση, δεν έχει καμμία σχέση με την Ορθοδοξία, το αντίθετο μάλιστα, αποτελεί πλήρη διαστρέβλωσή της.