Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΓΙΟΧΑΝ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ ΜΠΑΧ – JOHANN SEBASTIAN BACH
(Άιζεναχ 1685 – Λειψία 1750)
Από τις επιβλητικότερες μορφές της μουσικής ιστορίας, ασυναγώνιστος τεχνίτης του μπαρόκ με ανυπέρβλητο ύφος μεγαλοπρεπούς γοτθικού μυστικισμού, γερμανός συνθέτης υπό την επίδραση του Μπαιμ και της γαλλικής και ιταλικής μουσικής, αναδείχθηκε «πατέρας της αρμονίας». Από μέλος χορού της εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ Λύνεμπουρκ, βιολονίστας της ορχήστρας Βαϊμάρης, συνθέτης της βασιλικής αυλής Πολωνίας, οργανίστας, διευθυντής ορχήστρας του πρίγκιπα Λεοπόλδου του Άνχαλτ, ανέλαβε τελικά αρχιμουσικός της σχολής Αγίου Θωμά στη Λειψία. Συνέθεσε έργα φωνητικής και οργανικής θρησκευτικής μουσικής με σοφή αρχιτεκτονική δομή, πλούσια έμπνευση και πνευματικότητα (καντάτες, πάθη, λειτουργίες, πρελούδια, φούγκες, κοράλ για εκκλησιαστικό όργανο, παρτίτες, σουίτες, κοντσέρτα και σονάτες). Η μουσική του αποτελεί την κατακλείδα τριών αιώνων εξέλιξης και επηρέασε τα μέγιστα την ευρωπαϊκή μουσική.
Έργα: Φωνητική μουσική (Πάθη κατά Ιωάννη (1723), Μαγκνίφικατ (1723), Κατά Ματθαίον (1729), Λειτουργία σε Σι Ελάσσονα (1733-1738), Χορικά εναρμονισμένα σε 4 φωνές, Ορατόρια Χριστουγέννων (1734), Πάσχα (1736), Μοτέττα και Ψαλμοί, Έργα επί λατινικού κειμένου, Αποσπάσματα (1737-1740), Θρησκευτικές καντάτες, Κοσμικές καντάτες), Ενόργανη μουσική (Χορικά, Συλλογή Λειψίας (1707-1750), Κοντσέρτα (1708-1717), Τοκκάτα και Φούγκα σε Σολ Ελάσσονα (1720), Χρωματική φαντασία και φούγκα (1720-1723), Βραδενβούργεια Κοντσέρτα (1721), Συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο (1722), Κανονικές παραλλαγές (1746-1747), Σονάτα, Παρτίτες, Πρελούδια, Φούγκες, Σουίτες, Ενβανσιόν, Ιταλικό Κοντσέρτο (1735), Φαντασία σε Ντο Ελάσσονα (1738), Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ (1742), Μουσική προσφορά (1747)), Η τέχνη της φούγκας (1748-1750).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Άπαντα, Σύλλογος Μπαχ (1850-1900), Bach Werke Verzeichnis, Κατάλογος Έργων Μπάχ 1-1126 (BWV 1950)], Albert Schweitzer, J.S. Bach, 1967, Georg. Stauffer, J.S. Bach as organist, His instruments, music and performance practices, 1986, Ph. Spitta, Johann Sebastian Bach, His work and influence on the music of Germany 1685-1750, 1997, Martin Geck, J.S. Bach, Life and work, 2006, C.K. Baron, Bach’s changing world, Voices in the community, 2006, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία νεαρής ηλικίας, J.E. Rentsch, 1715, Μουσείο Ερφούρτης, Προσωπογραφία επίσημη, Ε. Χάουζμαν, 1748, Πρίνσετον, Νέα Υερσέη, Ανδριάντας, A. von Donndorf, 1884, Bachhaus, Άιζεναχ.
ΚΕΙΜΕΝΑ: CARMINA BURANA (ΕΡΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ 56-70)
** ** **
Η μαρξιστική ηθική έρχεται μετά τον Έγελο και τον Φόυερμπαχ. Η ιδεαλιστική εγελιανή ηθική έχει ανατραπεί και η ηθικολογική σκέψη έχει μεταφερθεί από το ύψος των μεταφυσικών στοχασμών στο επίπεδο της πεζής πραγματικότητας. Η θρησκεία και η θεολογία είναι δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος. Η αγάπη προς τον Θεό πρέπει ν’ αντικατασταθεί από την αγάπη προς τον άνθρωπο. Σκοπός της ηθικής είναι η εξασφάλιση της ανθρώπινης ευτυχίας που περιλαμβάνει το εγώ και το εσύ. Βάση της οι γενετήσιες σχέσεις άνδρα και γυναίκας, ο διπλασιασμός και ο πολλαπλασιασμός της τάσης προς ευδαιμονία. Η ένωση του ατόμου προς άλλα άτομα περιορίζει το εγωϊστικό συμφέρον και το μεταμορφώνει σε καθήκον. Με το καθήκον δεν εξυπηρετούμε παρά δικά μας συμφέροντα με έμμεσο τρόπο. Η φοϋερμπαγιανή ηθική είναι ο συνδυασμός της τάσης προς ευδαιμονία και της σοφίας.
Ο μαρξισμός βλέπει τη ρίζα της ηθικής στον χώρο των οικονομικών αναγκών. Τοποθετεί τις ηθικές αντιλήψεις στο εποικοδόμημα της οικονομικής πραγματικότητας. Και παρακολουθεί τις μεταβολές της μέσα από τη μεταβολή των οικονομικών σχέσεων. Ο ηθικός κόσμος σχετικοποιείται. Δεν υπάρχει ηθική καθολική και αιώνια, ηθικές αξίες αμετάβλητες και γι’ αυτό ο Μαρξ δεν κηρύσσει καμμιά ηθική, δεν προτείνει καμμιά ηθική αξία (Η Γερμανική Ιδεολογία). Ο εγωϊσμός και η αφοσίωση είναι αναγκαίες μορφές της ατομικής ύπαρξης, είναι σύμφωνες προς τις καθορισμένες παραγωγικές σχέσεις. Η ηθική της αστικής τάξης αντιτίθεται στην ηθική της εργατικής τάξης. Η ηθική όμως του προλεταριάτου, προορισμένου να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να δημιουργήσει την αταξική κοινωνία προέχει, γίνεται ηθική επιταγή, ηθική της ελευθερίας. Έτσι ηθικό είναι ότι συμφωνεί με τα συμφέροντα του προλεταριάτου. Ο κομμουνισμός είναι ανώτερη μορφή ουμανισμού. Ανυψώνει τον άνθρωπο, τον απαλλάσει από τα εμπόδια της αποξένωσης και του παρέχει τα μέσα για την άνοδο στο ανώτατο επίπεδο ύπαρξης. Η ελεύθερη ανάπτυξη καθενός είναι όρος για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων. Η μαρξική ηθική δημιουργεί τον νέο άνθρωπο, τον κομμουνιστή, κοινωνικό, εργατικό, αγωνιστικό, επαναστατικό. Τον ελεύθερο άνθρωπο που επιθυμεί και επιδιώκει την απελευθέρωση του εαυτού του και της ανθρωπότητας από τα εμπόδια, για να δημιουργήσει μόνος του το μέλλον.
