Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΣΟΛΩΝ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΣΟΛΩΝ – SOLON
(Αθήνα 640 – 560 π.Χ.)

Περίφημος αθηναίος πολιτικός, νομοθέτης και ποιητής, άρχων διαλλακτής, από ευγενική, μέση οικογένεια, που συνδέθηκε με κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, το ονομαζόμενο σολώνειο ή πάτριο πολίτευμα των Αθηνών. Πρωταγωνιστής στην ανάκτηση της Σαλαμίνας από τους μεγαρείς, ταξίδεψε στην Αίγυπτο, Κύπρο και Μικρά Ασία. Η νομοθεσία του ανακούφισε τις ασθενέστερες οικονομικές τάξεις, με την κατάργηση του δανεισμού «επί σώμασι» και συνέτεινε με τη σεισάχθεια και τον περιορισμό της ιδιοκτησίας, στην ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου. Διαίρεσε τους πολίτες σε τέσσερις τιμοκρατικές τάξεις (πεντακοσιομέδιμνοι, τριακοσιομέδιμνοι ή ιππείς, διακοσιομέδιμνοι ή ζευγίτες και θήτες), με κλιμάκωση πολιτικών δικαιωμάτων και συγκρότησε νέα πολιτικά και δικαστικά σώματα (Εκκλησία του Δήμου, Βουλή των Τετρακοσίων, Άρειος Πάγος, Ηλιαία). Οι ποιητικές του ελεγείες διαπνέονται από το αίσθημα της δικαιοσύνης και από την τραγική αντίληψη της ζωής.

Έργα: Ελεγεία, Ευνομία, Σαλαμίς.

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Anthologia Lyrica Graeca, Teubner (1949), H. Mituer, Fragmente/Solon (1955), Samuel Petitus, Leges Atticae, (1635)], Πλούταρχος, Διογένης Λαέρτιος, J.A.B. Niese, Zur geschichte Solons und seiner Zeit, 1882, Charles Gilliard, Qulques réformes de Solon, 1907, F. Adcock, The source of the solonian chapters of the athenaion politeia, 1912, W. Woodhause, Solon the liberator, A study of the agrarian problem, 1938, Christoph Mailke, Solons politische elegien und lamben, 2002, J. Blok-A. Lardinois, Solon of Athens, New historical and philological approaches, 2006, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Γ.Δ. Καψάλη), Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Εικονογραφία: Μαρμάρινη προτομή, Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο Νεαπόλεως.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Γηράσκω δ’ αἰεὶ διδασκόμενος» (Σόλων).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΟΛΩΝ, ΕΥΝΟΜΙΑ

** ** **

Το πρόβλημα των πηγών του δικαίου, το ζήτημα από που πηγάζει το δίκαιο, το θέμα ποιές είναι οι πηγές του δικαίου, αντιμετωπίζεται πρώτα από τη διαγνωστική, ύστερα από τη διαπλαστική, τέλος από τη δημιουργική άποψη. Στις διαγνωστικές πηγές του δικαίου περιλαμβάνονται οι υλικοί φορείς του αντικειμενοποιημένου δικαιϊκού πνεύματος, από τους οποίους αντλούμε πληροφορίες για την ύπαρξη δικαιϊκής ρυθμίσεως κατά τόπο και χρόνο. Είναι τα μνημεία, οι έμμεσες (φιλολογικές, ιστορικές) και οι άμεσες (επιγραφές, πάπυροι, περγαμηνές, χάρτινα χειρόγραφα) πηγές. Στις διαπλαστικές πηγές δικαίου κατατάσσεται το σύνολο των ιστορικών περιστάσεων, που οδήγησαν ως αίτια στο αποτέλεσμα της θέσπισης κανόνα δικαίου ορισμένου περιεχομένου. Είναι ο νόμος και το έθιμο υπό στενή έννοια, η επιστήμη και η νομολογία υπό ευρεία έννοια, η ερμηνεία, οι γενικές αρχές και ρήτρες του δικαίου. Στις δημιουργικές πηγές ανήκει το σύνολο των αρχών από τις οποίες αντλεί το κύρος του ένας κανόνας ως κανόνας δικαίου. Είναι η επιστήμη του δικαίου και η νομολογία.