Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ – KONSTANTINOS DESPOTOPOULOS
(Σμύρνη 1913-2016)
Διαπρεπής νομικός, καθηγητής της φιλοσοφίας δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Υπουργός Παιδείας, ακαδημαϊκός και Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Το έργο του περιλαμβάνει, εκτός από τη φιλοσοφία, νομικά και λογοτεχνικά δοκίμια, επηρεασμένα από την νεοκαντιανή και πλατωνική διδασκαλία, στηριζόμενα στην ελληνικότητα της παιδείας και στην πολιτική αρετή. Με την πραξιολογία του, τον κατά δίκαιο αυτοκαθορισμό του, αναδιαρθρώνει ολόκληρο το δικαιικό σύστημα, ενώ πραγματεύεται και τα μεγάλα προβλήματα του ελληνισμού και της ανθρωπότητας. Η φιλοσοφία του δικαίου ως εφαρμογή και προέκταση της φιλοσοφίας της πράξεως περιλαμβάνει την ιστορία, τη λειτουργία και την ηθική του δικαίου, αναδεικνύει δε την άρθρωση και τη λειτουργία του δικαίου σ’ ένα συστηματικό σύνολο θεμελιωμένο στην ηθική, που δίδει απάντηση στα προβλήματα της ζωής.

Έργα: Ο άνθρωπος και η πολιτεία (1945), Ηθικά (1947), Φιλοσοφία του δικαίου (1954), Πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνος (1957), Ηθικά Β΄ (1964), Επίμαχοι θεσμοί (1987), Ελληνικά (1998), Φιλοσοφίας εγκώμιο (1999), Φιλοσοφία και θεωρία του πολιτισμού (2001), Grèce 1821-1971 (1973), Philosophy of History in ancient Greece (1991), La philosophie politique de Platon (1997).

Βιβλιογραφία: Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΒΑΣΙΛΙΚΑ (ΝΟΜΙΜΑ)

** ** **

Η φιλοσοφία του δικαίου αποβλέπει να προσδιορίσει την ουσία και τη σύσταση του δικαίου. Είναι μέρος της φιλοσοφίας με αντικείμενο το δίκαιο. Νομική επιστήμη και φιλοσοφία συμπλέκονται. Η φιλοσοφία ζητεί να προσδιορίσει την ουσία και την ανώτατη αρχή του δικαίου. Η νομική ζητεί να επιτύχει τη γνώση συγκεκριμένου δικαίου. Η φιλοσοφία προχωρεί ως καθολική επιστήμη, η νομική ως ειδική επιστήμη. Η φιλοσοφία ασχολείται με το είναι και το δέον του δικαίου, τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις, την ουσία του δικαίου και την ανώτατη αρχή του. Τα θέματα αυτά βρίσκονται πέρα των ορίων της νομικής επιστήμης. Η νομική ασχολείται με το συγκεκριμένο δίκαιο που ισχύει σε ορισμένο τόπο και χρόνο, εξετάζει τι ισχύει κατά το δίκαιο αυτό. Αλλά ο ορισμός του αντικειμένου της νομικής, δηλαδή ο ορισμός της έννοιας του δικαίου, υπερβαίνει τα όρια της νομικής επιστήμης. Γιατί η έννοια του δικαίου δεν μπορεί να συναχθεί επαγωγικά από τα καθέκαστα συγκεκριμένα δίκαια αλλά από τη διείσδυση στην ουσία του δικαίου, ώστε να προσδιορισθεί τι είναι δίκαιο, τι συνιστά το αντικείμενο δίκαιο, που εμφανίζεται στην πραγματικότητα ως συγκεκριμένο δίκαιο.