Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΔΑΝΤΩΝ – ΜΑΡΑ

Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΔΑΝΤΩΝ – GEORGE DANTON
(Αρσί-συρ-΄Ομπ 1759 – Παρίσι 1794)

Από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της Γαλλικής Επανάστασης, δικηγόρος, ιδρυτής της Λέσχης των Κορδελιέρων, μέλος της Κομμούνας και κατόπιν του Διευθυντηρίου της διοικητικής περιοχής του Παρισιού. Εγκέφαλος της εξέγερσης στις 10 Αυγούστου 1792 που ανέτρεψε τη μοναρχία, Υπουργός Δικαιοσύνης και μέλος του προσωρινού εκτελεστικού συμβουλίου, ασκώντας ουσιαστικά ρόλο αρχηγού της κυβέρνησης, και κατόπιν αντιπρόσωπος του Παρισιού στη Συμβατική Εθνοσυνέλευση. Έξοχος ρήτορας, μέλος της ομάδας των Ορεινών, ο κυριότερος οργανωτής της εθνικής άμυνας, μέλος της επιτροπής Κοινής Σωτηρίας, αποπέμφθηκε ως μετριοπαθής το 1793, ζήτησε τον τερματισμό της Τρομοκρατίας και προχώρησε σε μυστικές διαπραγματεύσεις με το εξωτερικό. Κατηγορήθηκε από τον Ροβεσπιέρο και καρατομήθηκε μαζί με τον Κ. Ντεμουλέν.

Έργα: Discours civiques.

Βιβλιογραφία: F.A. Mignet, Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, 1824, Georg Büchner, Dantons Tod, 1834-1835, A.H. Beesly, Life of Danton, 1899, Romain Rolland, Danton, 1900, Henri Berand, Twelve portraits of the French Revolution, 1968, D. Ambrose-D. Boulanger, La Révolution Française, 1989, Norman Hampsor, Danton, Jaques Legrand, Chronicle of the French Revolution 1788-1799, 1989, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος-Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Μουσείο Carnavalet, Παρίσι, Άγαλμα, Tarbes, Πυρηναία.

Κινηματογράφος: Danton, Andrey Wajda, 1983 (Ger. Depardieu).

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Είμαι ο Δαντών, αρκετά γνωστός στην Επανάσταση. Συμπλήρωσα τα τριάντα πέντε χρόνια. Κατοικία μου σε λίγο θα ‘ναι η ανυπαρξία και τ’ όνομά μου θα ζήσει στο Πάνθεον της ιστορίας» (Απολογία Δαντών στο Επαναστατικό Δικαστήριο, 4-4-1794).

ΜΑΡΑ – JEAN PAUL MARAT
(Μπουντρύ, Νεσατέλ 1743 – Παρίσι 1793)

Από τους κορυφαίους της Γαλλικής Επανάστασης, ιατρός, πολιτικός θεωρητικός, ιδρυτής της εφημερίδας Ο Φίλος του Λαού, που απευθυνόταν στους Αβράκωτους, δραστήριο μέλος της Λέσχης των Κορδελιέρων, αναδείχθηκε αδιάλλακτος συνήγορος των λαϊκών συμφερόντων, εξορίστηκε δύο φορές και απαγορεύθηκε η κυκλοφορία της εφημερίδας του, επέστρεψε δε στη Γαλλία τον Αύγουστο του 1792. Εκπρόσωπος του παρισινού λαού στη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, ψήφισε υπέρ της εκτέλεσης του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄. Ακολούθως ήρθε σε σύγκρουση με τους Γιρονδίνους και συντέλεσε αποφασιστικά στην πτώση τους στις 2 Ιουνίου 1793. Δολοφονήθηκε τον επόμενο μήνα, μέσα στην μπανιέρα του απ’ την Σαρλότ Κορνταί, φανατικό οπαδό των Γιρονδίνων.
Έργα: Chains of Slavery (1770), Plan de legislation criminelle (1780), Recherches physiques sur l’ électricité (1782), Eloge de Montesquieu (1785), Mémoires académiques, ou nouvelles découvertes sur la lumière (1788), Offrande á la Patrie (1789), La constitution (1789), Tableau des vices de la constitution d’ Angleterre (1789), Les charlatans modernes (1791), Les aventures de comte Potocki (1847), Αλληλογραφία (2006).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Pole Nord, Jean Paul Marat, Oeuvres Politiques 1789-1793, Βρυξέλλες (1989-1995)], A. Bougeart, Marat, L’ ami du peuple, 1865, Β. Ουγκώ, Το 1793, 1874, A. Vermonel, Jean Paul Marat, 1880, E.B. Bax, Jean Paul Marat, 1900, Anatole France, Le dieux en soif, 1912, Peter Weiss, Marat/Sade, 1963, C.D. Conner, Jean Paul Marat, Scientist and Revolutionary, 1997, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος-Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Πορτραίτο, J. Boze, 1793, Μουσείο Carnavalet, Παρίσι, Ο θάνατος του Μαρά, πίνακας, J.L. David, 1793, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βρυξέλλες.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΦΡ. ΣΙΛΛΕΡ, Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΑΝΤΩΝ

** ** **

Τρόμος είναι το τρέμειν, βραχεία παλμική κίνηση, η λόγω φόβου τρεμούλα και τρομοκρατία η δια τρόμου επιβολή, η διακυβέρνηση με σκληρά και βίαια μέτρα.

Υπάρχει δηλαδή η ατομική ή ομαδική, ιδιωτική τρομοκρατία, αλλά υπάρχει κυρίως και η επαναστατική ή η κρατική, η κυβερνητική δημόσια τρομοκρατια. Είναι προφανές ότι τρομοκράτες υπήρξαν και υπάρχουν αμέτρητοι, όπως ακριβώς και τρομοκρατικά καθεστώτα. Για τον ορισμό όμως της τρομοκρατίας είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν διάφορα ονόματα, όπως δικτατορία, τυραννία, υποδούλωση, κατοχή ή αντίθετα εξέγερση, επανάσταση, αντίσταση, απελευθερωτικός αγώνας, και μόνο μια συγκεκριμένη περίοδος της Γαλλικής Επανάστασης βαφτίστηκε γενικά Τρομοκρατία. Ως τρομοκράτες χαρακτηρίζονταν παλαιότερα οι μηδενιστές και οι αναρχικοί. Η ατομική απλή τρομοκρατία ήταν ένα ιδιαίτερο καταδικαστέο έγκλημα, που αντιμετωπιζόταν τελικά με τον ποινικό κώδικα. Η επίκληση του κινδύνου της τρομοκρατίας με την κύρια έννοιά της, έγινε συχνή μάλλον κατά τον τελευταίο καιρό, που συγκρινόμενος με άλλες εποχές υστερεί καταφανώς και σε ποσοτική και σε ποιοτική τρομοκρατία.

Ποιό είναι τώρα το υπόβαθρο, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό της τρομοκρατίας;

Κατά τη χριστιανική αντίληψη μετά την εκδίωξη των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να ζήσει με κόπο, πόνο και στεναγμούς, αντιμετωπίζοντας τον τρόμο της κολάσεως όπου κυριαρχεί ο “βρυγμός των οδόντων”, όποια έννοια κι αν τους αποδώσομε. Κατά τη μαρξιστική θεώρηση της ιστορίας μετά την εποχή του πρωτόγονου κομμουνισμού, η ανθρωπότητα, χωρισμένη σε αντιμαχόμενες τάξεις, βρίσκεται σ’ έναν αγώνα με ατέλειωτες καταστροφές, με τον τρόμο των κυριάρχων μπροστά στο φάντασμα της κομμουνιστικής επανάστασης.

Η αθηναϊκή δημοκρατία επέβαλε την ισχύ της στους Μηλίους με μια τρομερή καταστροφή. Οι ορδές των Μογγόλων με τις απίστευτες καταστροφές τους αποτελούσαν τον τρόμο της Ευρώπης κατά τον Μεσαίωνα. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία θεσμοποίησε τον τρόμο με τις ποινές της τύφλωσης, του ακρωτηριασμού, της σταύρωσης και της αποτρόπαιης βίας. Οι σταυροφόροι, οι ισπανοί κονκισταντόρες, οι άγγλοι αποικιοκράτες, οι αμερικανοί άποικοι, οι γερμανοί ναζιστές κατέστρεψαν ολόκληρους λαούς και πολιτισμούς και επιβλήθηκαν με τον τρόμο και την αθλιότητα.

Απέναντι σ’ αυτή την τρομοκρατία αντιπαρατάσσονται οι βόμβες των αναρχικών του 19ου αιώνα, οι αεροπειρατίες των παλαιστίνιων, οι σφαίρες της Μαφίας, η δράση των ΕρυθρώνΤαξιαρχιών και της 17 Ν, τέλος τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001