Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα ): ΠΛΑΤΩΝ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΠΛΑΤΩΝ – PLATO (Αθήνα 427 – 347 π.Χ.)

Μέγιστος φιλόσοφος, συγγραφέας και επιστήμονας όλων των εποχών, αριστοκρατικής αθηναϊκής καταγωγής, μαθητής του Σωκράτη και συνεχιστής της διδασκαλίας του στην πλατωνική Ακαδημία. Οι πλατωνικοί διάλογοι, βασιζόμενοι σε μια ορθολογική γνωσιολογία, χωρίζουν το μεταβαλλόμενο αισθητό κόσμο από τον επουράνιο κόσμο των αναλλοίωτων ιδεών και υποδεικνύουν στην ανθρώπινη ψυχή τις αρετές της σοφίας, ανδρείας και σωφροσύνης που συναρμόζονται στη δικαιοσύνη. Εκτός από την εντυπωσιακή σε όγκο και ποιότητα συγγραφική του παραγωγή, ο Πλάτων επιχείρησε και την πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας του στη Σικελία, αλλά χωρίς επιτυχία. Η πλατωνική φιλοσοφία και διαλεκτική, με τις οντολογικές, ηθικές και πολιτικές της πλευρές, αποτέλεσε το θεμέλιο του ιδεαλισμού και επηρέασε την παγκόσμια σκέψη περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο φιλοσοφικό σύστημα. Η θεωρία των ιδεών, ο πλατωνικός έρως, η Πολιτεία του Πλάτωνα, αποτελούν μεγάλα επιτεύγματα του παγκόσμιου πολιτισμού.

Έργα: Ευθύφρων, Απολογία Σωκράτους, Κρίτων, Φαίδων / Κρατύλος, Θεαίτητος, Σοφιστής, Πολιτικός / Παρμενίδης, Φίληβος, Συμπόσιον, Φαίδρος / Αλκιβιάδης, Αλκιβιάδης Δεύτερος, Ύπαρχος, Αντερασταί / Θεάγης, Χαρμίδης, Λάχης, Λύσις / Ευθύδημος, Πρωταγόρας, Γοργίας, Μένων / Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Μενέξενος / Κλειτοφών, Πολιτεία, Τίμαιος, Κριτίας / Νόμοι, Επινομίς, Μίνως, Επιστολαί.

Βιβλιογραφία: [Έκδ. A.P. Manutius – M. Musurus, Omnia Platonis Opera, Βενετία (1513), J. Cooper, Plato, Complete Works (1997)], Διογένης Λαέρτιος, Apuleius, De Dogmate Platonis, Σουίδας, U. von Wilamowitz-Moellendorff, Plato, His life and work, 1917, John Burnet, Platonism, 1928, H. Gomperz, Plato’s system of Philosophy, 1931, C.H. Kahn, Plato and the Socratic dialogue, Ι. Θεοδωρακόπουλος, Εισαγωγή στον Πλάτωνα, 1947, Greg. Vlastos, Platonic Studies, 1980, H.J. Krämer, Plato and the foundations of Metaphysics, 1990, A.E. Taylor, Plato, The man and his work, 2001, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Κ. Βουρβέρη), Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Η Σχολή των Αθηνών, τοιχογραφία Ραφαήλ, Βατικανό, Προτομή Α’ αι. π.Χ., Βατικανό, Κεφαλή, Γλυπτοθήκη Μονάχου.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Πᾶσα τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» (Πλάτων, Μενέξενος, 247a).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ (ΒΙΒΛ. Ζ’, 514-541)

* * *
Το σύμβολο είναι εικονιζόμενη αλήθεια. Παραπέμπει σε μία ιδέα. Η αληγορία είναι εικόνα που επεξηγεί αναλογικά, ιδέα ή κατάσταση. Το σύμβολο, η αλληγορία, το σχέδιο, έχουν μια σημαντική θέση στον κόσμο. Ο Πλάτων ασχολήθηκε με τις ιδέες, ο Χριστός μίλησε με παραβολές, ο Μαρξ έγραψε για φετίχ. Οι εικόνες χρησίμευαν για βιβλία στους αγραμμάτους, τα μοντέλα χρησιμεύουν για θεωρία στους επιστήμονες. Οι θεοί είναι τα σύμβολα των φυσικών και ηθικών δυνάμεων. Η σημαία είναι το έμβλημα ενός έθνους, τα χαρτονομίσματα είναι απεικονίσεις οικονομικής αξίας.

Τα σύμβολα δεν συμβολίζουν απλώς. Στο εσωτερικό τους περιέχουν δυνάμεις που όταν ελευθερωθούν μεταβάλουν τον εξωτερικό κόσμο. Η δύναμη των συμβόλων μεταβάλεται σε ενέργεια. Ο Λόγος (Πνεύμα – Δύναμη) μετασχηματίζεται σε Πράξη (Υλη – Ενέργεια).