Του Χρήστου Καλαντζόγλου
Τα κύματα καύσωνα, οι τεράστιες δασικές φωτιές και οι καταστροφικές πλημμύρες καταστρέφουν ζωές στις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Ινδία και την Κίνα και θέτουν ένα αμείλικτο ερώτημα: μήπως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα οδήγησαν τελικά την κλιματική κρίση σε μία νέα και εντεινόμενη καταστροφική φάση;
Το θέμα συζητείται πλέον στο υψηλότερο επίπεδο, με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ να δηλώνει ευθέως ότι «η κατάρρευση του κλίματος έχει ήδη αρχίσει», αλλά παράλληλα γίνεται και μια δημόσια αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτούς που εκτιμούν ότι ο πλανήτης υπερέβη τα όρια αντοχής του και εκείνους που υποστηρίζουν θεωρίες συνωμοσίας.
Στους ανθρωπογενείς παράγοντες που επιβαρύνουν το κλίμα προστίθεται και το φυσικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, που επιταχύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη και το οποίο φέτος εμφανίστηκε πιο νωρίς από κάθε άλλη φορά.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν επίσης ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων μηνών είναι μόνο «η κορυφή του παγόβουνου» και ίσως αυτά που έρχονται να μην μπορούμε να τα φανταστούμε. Λέγεται χαρακτηριστικά ότι ίσως σε μια δεκαετία αυτά που βιώνουμε φέτος να φαντάζουν σαν κανονικότητα. Ορισμένοι επιστήμονες μάλιστα εκτιμούν ότι η γενική τάση των κλιματικών μοντέλων να υποεκτιμούν τα ακραία φαινόμενα, σημαίνει ότι «πετούμε μερικώς τυφλοί» προς ένα άγνωστο μέλλον, που μπορεί να είναι πιο καταστροφικό από αυτά που έχουν προβλεφθεί.
Ωστόσο οι επιστήμονες αφήνουν ένα μικρό παράθυρο αισιοδοξίας, τονίζοντας ότι η ανθρωπότητα έχει όλα τα εργαλεία που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση και για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος χρειάζεται να γίνει ένα κρίσιμο βήμα: να σταματήσει η καύση ορυκτών καυσίμων.
«Ενώ κάποια από τα ρεκόρ που έσπασαν το 2023 είναι τρελά, στην πραγματικότητα τα πάντα γίνονται μέσα στο εύρος των προβλέψεων που κάναμε για το πώς θα ανταποκρινόταν ο πλανήτης στην αύξηση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου- προβλέψεις που έχουν γίνει εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια», δήλωσε στο Guardian ο καθηγητής Μάθιου Ίνγκλαντ, του πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας, στην Αυστραλία.
«Η άνοδος της θερμοκρασίας επιταχύνεται από την δεκαετία του 1960 και συνεχίζει να αυξάνεται σταθερά», επισήμανε η καθηγήτρια Τζάνα Σίλμαν, του πανεπιστημίου του Αμβούργου.
Οι επιστήμονες λένε πως δεν έχει παρατηρηθεί κάποια νέα, αιφνίδια επιτάχυνση της τάσης που έχει καταγραφεί ήδη από τη δεκαετία του 1960.
«Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανακαλύψουμε κάποια “επιτάχυνση” που δεν υφίσταται για να τονίσουμε τον επείγοντα χαρακτήρα του θέματος. Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης είναι από μόνες θέμα που χρήζει επείγουσα αντιμετώπιση», τονίζει ο καθηγητής Μάικλ Μαν, του πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια.
«Η αλλαγή από χρόνο σε χρόνο δείχνει ότι οι θερμοκρασίες στον πλανήτη αυξάνονται σαν σκάλα και όχι σε ευθεία γραμμή και αυτό που έχουμε δει φέτος είναι ένα μεγάλο σκαλοπάτι», περιγράφει η καθηγήτρια Τζούλι Όρμπλαστερ, από το αυστραλιανό πανεπιστήμιο Μόνας, προσθέτοντας ότι «κάποιες από τις αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί τους τελευταίους μήνες είναι σοκαριστικές- από τις θερμοκρασίες ρεκόρ στους ωκεανούς, μέχρι το ρεκόρ απώλειας πάγων στη Ανταρκτική».
«Ο Ιούλιος ήταν ο θερμότερος μήνες στην ανθρώπινη ιστορία και όλοι οι άνθρωποι υπέστησαν τις συνέπειες», τονίζει ο καθηγητής Πιρς Φόρστερ, του πανεπιστημίου του Λιντς, «αλλά αυτό ακριβώς περιμέναμε σε αυτό το επίπεδο υπερθέρμανσης. Αυτό θα γίνει ένα μέσο καλοκαίρι σε δέκα χρόνια, εκτός αν ο κόσμος συνεργαστεί και βάλει τη δράση για το κλίμα στην κορυφή της ατζέντας».
Η καθηγήτρια Νάταλι Μαχόουαλντ, από το αμερικανικό πανεπιστήμιο Κόρνελ, προειδοποιεί ότι «αυτό που βλέπουμε αυτόν τον χρόνο είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου».
Πολλοί επιστήμονες συμφωνούν ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα τα ακραία φαινόμενα που ζούμε φέτος θα ωχριούν μπροστά σε αυτά που έρχονται.
«Πριν από δύο δεκαετίες, όταν μιλούσα για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι άνθρωποι αισθάνονταν ότι τους φόβιζα», λέει ο Σουρούτσι Μπάντγουαλ, του ινδικού Ινστιτούτου Ενέργειας και Πηγών, «σήμερα πια που έχουμε αυτά τα φαινόμενα, οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που υπάρχει».
Ο καθηγητής Μάρσαλ Σέπερντ, του αμερικανικού πανεπιστημίου της Τζόρτζια, το λέει πιο απλά: «οι επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα είχαν προειδοποιήσει γι’αυτά που ζούμε εδώ και δεκαετίες και τώρα πλέον βιώνουμε αυτά που προέβλεπαν».
Ο καθηγητής Τζόζεφ Μουτέμι, από το πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι, στην Κένια, λέει ότι οι ενέργειες για τη μείωση των εκπομπών επιβλαβών αερίων δεν είναι ικανοποιητικές ούτε καν για να αρχίσει η σταθεροποίηση του κλίματος, προειδοποιώντας ότι «η ανθρωπότητα δεν θα πρέπει να εκπλαγεί από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και τις μεγαλύτερες απώλειες και καταστροφές στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας».
Και ο καθηγητής Φριντερίκε Ότο, από το Imperial College του Λονδίνου, εξηγεί ότι «το κλίμα αλλάζει όπως αναμενόταν και προβλεπόταν από τους επιστήμονες, αλλά οι κοινωνίες μας και τα οικοσυστήματα είναι πιο ευάλωτα ακόμα και σε μικρές αλλαγές, σε σχέση με το παρελθόν και γι αυτό οι καταστροφές είναι μεγαλύτερες».
Πολλοί επιστήμονες μάλιστα προειδοποιούν ότι ο πλανήτης βρίσκεται πλέον σε αχαρτογράφητα εδάφη ως προς την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Οι επιστήμονες που μιλούν στον Guardian είναι απολύτως σαφείς ως προς το πώς θα μπορούσε να ανακοπεί η κλιματική κρίση: «Χρειάζεται να σταματήσουμε την καύση ορυκτών καυσίμων», λένε και μάλιστα «τώρα- όχι κάποια στιγμή, όταν θα έχουμε επιτρέψει στις εταιρίες να βγάλουν όσο περισσότερα χρήματα μπορούν», όπως τονίζει ο καθηγητής Φριντερίκε Ότο.