Του Δημήτρη Κ. Τυραϊδή
«Σήκω Δημήτρου κι άλλαξε και βάλε τα καλά σου». Με αυτά τα λόγια εντός δημοτικού τραγουδιού, χαριτολογώντας, ξύπνησε ο Κώστας τον Δημητρό που ακόμα κοιμόταν στην καλύβα τους.
«Καλά…»αντιλοήθηκε ο Δημητρός και αμέσως γύρισε από την άλλη πλευρά μάλλον για να συνεχίσει το γλυκό πρωινό ύπνο του.
Ο Κώστας, από την άλλη μεριά της καλύβας αμέσως πήγε κοντά του, τον σκούντησε αρκετά δυνατά και του επανέλαβε τα ίδια λόγια, προσθέτοντας:
«Ξύπνα βρε, δεν ακούς; Ξημέρωσε και ώσπου να ετοιμαστούμε και να πάμε στην εκκλησία μπορεί και να μην προλάβουμε τη λειτουργία. Άιντε σήκω».
Τότε ο Δημητρός κατάλαβε ότι ήταν μάταιο να συνεχίσει τον ύπνο του και με μια σβελτάδα σαν του λαγού που όταν αντιληφθεί ότι κάποιος θηρευτής του τον πλησιάζει πετάχτηκε κι αμέσως, εφόσον πρώτα έριξε λίγο νερό στο πρόσωπό του, άρχισε να ντύνεται φορώντας τα καλά του ρούχα που λίγες φορές το χρόνο, τις χρονιάρες μέρες ή σε κάποιο γάμο ή βάφτιση τα φόραγε.
Ο Κώστας και ο Δημητρός ήταν στο επάγγελμα κτηνοτρόφοι. Είχαν ένα κοπάδι γίδια που σχεδόν το μισό κοπάδι ανήκε του Κώστα και το άλλο μισό στον Δημητρό.
Τώρα, ανοίγοντας την λεσιά, την πόρτα δηλαδή, της καλύβας ο Κώστας λέει:
«Χιονίζει ακόμα και το χιόνι είναι αρκετά παχύ κι αυτό μας πάει γάντι»και συνέχισε,«θα ρίξουμε αρκετό τριφύλλι έξω στο γιούρτι του μαντριού και θα έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο…»
και αντιλοήθηκε ο Δημητρός:
«Θα κάνουμε μια χρονιά κι εμείς οι τσοπαναραίοι ήσυχη και όλοι αντάμα Πρωτοχρονιά. Θα πάμε στο χωριό, θα λειτουργηθούμε, θα ιδούμε και τους χωριανούς, θα πιούμε κανένα κρασάκι και θα περάσουμε μια χαρά. Προτού φύγουμε από το μαντρί…» λέει ο Κώστας,«θα αφήσουμε ανοιχτές τις λεσιές από το μαντρί κι ας πάνε όπου θέλουν τα γίδια να βοσκήσουν» και συνέχισε,«τα σπαρτά γύρω μας τα έχει σκεπάσει το χιόνι και δεν τα βρίσκουν τα ζωντανά να τα φάνε».
«Ναι…» συμπλήρωσε ο Δημητρός, «το χιόνι έχει περάσει τους είκοσι πόντους και να σκάψουν με τα ποδάρια τους δεν θα τα βρουν να κάνουν ζημιές».
Τώρα, έπειτα από το σκόρπισμα του τριφυλλιού πάνω στο χιόνι,στην συνέχεια τάισαν τα σκυλιά τους, μπήκαν στο καλύβι τους κι άρχισαν να ντύνονται σιγά – σιγά ταχτοποιώντας συγχρόνως τα μαλλιά τους και τα μουστάκια τουςκαι πριν πάρουν τις όμορφα σκαλισμένες γκλίτσες τους, απαραίτητο εξάρτημα για τους βοσκούς της δεκαετίας του πενήντα και του εξήντα, ρωτάει ο Δημητρός τον Κώστα κάπως παράξενα και πολύ σοβαρά:
«Δε μου λες Κώστα, άκουσες τίποτα από τους άλλους τσοπαναραίους, γιατί εγώ δεν άκουσα τίποτα, μήπως εμφανίστηκε ζλαπ;»Το ζλαπ στην ρουμελιώτικη διάλεκτο σημαίνει άγριο ζώο, λύκος, αρκούδα ή τσακάλι.
«Όχι…» αντιλέγει ο Κωστής,«δεν πήρε το αυτί μου τίποτα. Αν έπεφτε ζλαπ θα το μάθαινα».
«Α, καλά…»λέει ο Δημητρός και αμέσως την άλλη στιγμή λέει:
«Και να έχει φανερωθεί ζλαπ… ε, και τι θα γίνει;Τα σκυλιά μας είναι πολύ καλά τσομπανόσκυλα, ιδιαίτερα ο Παρδάλης και δεν θα αφήσουν το λύκο… όχι να φάει γίδι… αλλά δεν θα τον αφήσει να σιμώσει κοντά στο κοπάδι».
«Ναι…» λέει ο Κώστας. «Έ, και να φάει και κανένα ζωντανό… και ο λύκος ζούμπερο του Θεού είναι κι αυτός και για να ζήσει κάτι πρέπει να φάει. Νηστικός δεν μπορεί να ζήσει».
«Καλά… καλά» λέει ο Δημητρός,«πάμε τώρα. Το χιόνι όσο περνάει η ώρα πυκνώνει και μπορεί να γίνουν ανεμοσούρια και θα δυσκολευτούμε να ανοίξουμε ντόρο». Η λέξη ντόρος στην βλάχικη διάλεκτο σημαίνει το άνοιγμα μονοπατιού στη σκεπασμένη από το πολύ χιόνι γη.
Με τα τελευταία λόγια τους αυτά άλλαξαν κι αμέσως έφυγαν, ενώ το χιόνι έπεφτε απαλά – απαλά. Ο Δημητρός είπε,
«Το νου σου Παρδάλη στο κοπάδι» κι ο Παρδάλης αμέσως, μάλλον υποσχέθηκε στο αφεντικό του ότι δεν θα αφήσει τα γίδια έρμαια του άγριου θηρίου.
Τώρα η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύτηκαν λίγο ώσπου να φθάσουν στο χωριό γιατί το χιόνι που είχε πέσει ήταν αρκετό. Αλλά μαθημένοι και οι δυο στις αντίξοες συνθήκες της φύσης, που σχεδόν καθημερινά πάλευαν με κείνες, δεν πτοήθηκαν κι έπειτα από μια ώρα περπάτημα έφθασαν στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, του πολιούχου του χωριού, ροδοκόκκινοι και οι δύο από το κρύο και αμέσως, εφόσον κάνοντας το σταυρό τους άναψαν ένα – δύο κεριά μπροστά στην εικόνα του Αγίου και διάλεξαν δύο αδειανά στασίδια, στάθηκαν όρθιοι ο ένας κοντά στην άλλο ακούοντας την λειτουργία με ευλάβεια μέχρι που ο παπάς είπε το ‘’δι ευχών’’. Στην συνέχεια πήραν αντίδωρο απ’ του παπά το χέρι, χαιρέτησαν χαμογελαστά και εγκάρδια όλους του χωριανούς που είχαν παρευρεθεί στην λειτουργία κι έφυγαν μαζί με τους άλλους χωριανούς παίρνοντας το δρόμο για το ένα και μοναδικό καφενείο στην κεντρική πλατεία του χωριού. Όταν όμως ο Δημητρός δρασκέλισε το κατώφλι του καφενείου μελαγχόλησε κάπως για μια στιγμή αλλά αμέσως βρήκε πάλι τον καλό του εαυτό και τότε όλοι χαιρέτησαν και ευχήθηκαν χρόνια πολλά ο ένας στον άλλον. Είπαν πάρα πολλά στο καφενείο που εκεί αντάμωσαν πολλούς χωριανούς αλλά και πολλούς παλιούς συμμαθητές τους από το Δημοτικό σχολείο του χωριού που πήγαιναν και η αλήθεια είναι ότι πέρασαν τη χρονιάρα εκείνη μέρα πολύ καλά. Τέλος, όταν το σούρουπο απλώθηκε πάνω από τα σπίτια του μικρού χωριού κι όχι μόνο, ο Κώστας λέει στον Δημητρό:
«Είναι ώρα μας Δημητρό να μαζευτούμε κι εμείς στο κονάκι μας γιατί και χιονίζει έξω ακόμα, αλλά και γιατίαν φθάσουμε νύχτα στο μαντρί θα δυσκολευτούμε πάρα πολύ».
«Ναι» λέει ο Δημητρός και αμέσως λέει στον καταστηματάρχη, δηλαδή τον καφετζή, να κεράσει όλους τους παρευρισκόμενους και ο καφετζής αυτό έκανε. Οι χωριανοί δε, εφόσον τον ευχαρίστησαν και του ευχήθηκαν καλή χρονιά, ορισμένοι τους είπαν κάπως δειλά – δειλά:
«Βρε Κώστα, βρε Δημητρό έξω χιονίζει ο Θεός τον κόσμο.Που θα ροβολήσετε (που σημαίνει πως θα ξεκινήσετε με τέτοιον καιρό για το μαντρί και συνέχισαν); Δεν μένετε εδώ απόψε κι όταν φέρει ο Θεός τη μέρα ξεκινάτε για το μαντρί; Τώρα, όπου να ‘ναι θα νυχτώσει».
Τότε τα δύο παιδιά είπαν σχεδόν μαζί:
«Σας ευχαριστούμε που μας προτείνατε να μείνουμε απόψε στο χωριό, αλλά μη σκιάζεστε, θα τα καταφέρουμε. Δεν μπορούμε να αφήσουμε τα γίδια έτσι στο έλεος του Θεού όλη τη νύχτα» κι εφόσον χαιρέτισαν όλους τους χωριανούς αμέσως φόρεσαν τα σακάκια τους και έφυγαν, ενώ η νύχτα άπλωνε ανάρια – ανάρια το μαύρο μαγνάδι της στην γύρω περιοχή.
Εδώ πρέπει να σας κάνω γνωστό ότι τα δύο τσοπανόπουλα ήταν ορφανά κι από μάνα κι από πατέρα. Τους γονείς τους τους είχαν σκοτώσει οι Μάηδες, οι εθνοπατέρες, γιατί έλεγαν ότι περιέθαλπαν τους αντάρτες. Τώρα το πως μεγάλωσαν δεν περιγράφεται. Η αλήθεια είναι ότι τους συμμάζεψε μια χήρα αρκετά πλούσια και δεν πέθαναν από την πείνα και τις κακουχίες όπως πάρα πολλά ελληνόπουλα.
Τέλος, όταν έφθασαν στο κονάκι τους, αρκετά κουρασμένοι, τακτοποίησαν το κοπάδι τους, τάισαν και ευχαρίστησαν τα σκυλιά τους που φύλαξαν το κοπάδι, άναψαν φωτιά στην παραστιά της καλύβας, έβαλαν ρούχα καθαρά κι έπεσαν ευχαριστημένοι στα κρεβάτια τους τα φτιαγμένα από ξύλα και με στρώμα από σπαρτά να κοιμηθούν, ενώ έξω οι νιφάδες του χιονιού έπεφταν σαν φύλλα από λευκά τριαντάφυλλα. Με τόση μεγάλη λαχτάρα καρτερούνε τις χρονιάρες μέρες όλοι εκείνοι οι τσοπάνηδες, πολλοί συνάνθρωποί μας που ζούνε σε απομακρυσμένα χωριά κι εργάζονται κάτω από αντίξοες συνθήκες φυλάγοντας Θερμοπύλες. Ας σκύψουμε όλοι να τους αγκαλιάσουμε γιατί έχουν την ανάγκη μας. Ας μην αφήσουμε να ρημάξουν περισσότερο απ’ ότι έχουν ρημάξει τα χωριά μας.
* συγγραφέας – ποιητής
μέλος της Παγκοσμίου Ενώσεως Ελλήνων Λογοτεχνών,
μέλος των Πνευματικών Δημιουργών νομού Χανίων
και άλλων πολλών πολιτιστικών συλλόγων