Του Ηλία Τσαουσάκη *
Αλήθεια, μπορεί να πιστέψει κανείς ότι η νίκη του Στέφανου Κασσελάκη είναι ένα γεγονός που ήρθε από το πουθενά; Είναι μόνο ένα ακραίο επικοινωνιακό φαινόμενο που δημιουργήθηκε και καρποφόρησε μέσα σε ένα μήνα; Η απάντηση είναι όχι.
Η εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, συνιστά ένα μεγάλο, τρίτο κατά σειρά σεισμό μετά από αυτό των εκλογών του Μαΐου και του Ιουνίου του 2023. Εντάσσεται στις τεκτονικές αλλαγές που συνεχίζονται στο κομματικό σύστημα, με τον ΣΥΡΙΖΑ πρακτικά να κλείνει ένα μεγάλο κύκλο ανόδου και πτώσης. Ο Στέφανος Κασσελάκης ήρθε, μίλησε και κέρδισε σε ένα εκλογικό σώμα με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Το κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ηττήθηκε κατά κράτος στις δυο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, έχοντας μπει σε μια περίοδο μακράς φθοράς από το 2015 και μετά, καταγράφοντας μια σειρά από αλλεπάλληλες ήττες. Είναι βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί την παγκόσμια πρωτοτυπία, να χάνει εκλογές και να μην αναλύει ούτε στοιχειωδώς τα αίτια που το οδήγησαν σε αυτές τις μεγάλες ήττες.
Μια εντυπωσιακή αποστροφή για οποιαδήποτε είχε να κάνει με ανάλυση της πολιτικής πραγματικότητας. Μια άρνηση, ένας αναχωρητισμός και ένας διαρκής πολιτικός αποχρωματισμός. Κατά την περίοδο 2019 – 2023, ο ΣΥΡΙΖΑ απομονώθηκε σε μια ιδιότυπη πολιτική καραντίνα. Έδειξε απόλυτη αδυναμία, όχι μόνο να παράξει συγκροτημένο αντιπολιτευτικό λόγο, αλλά κυρίως να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της πτώσης του και να προχωρήσει στις απαιτούμενες στρατηγικές αλλαγές. Έχασε πολύτιμο χρόνο και αυτό το πλήρωσε βαριά. Ουσιαστικά έφτασε στις εκλογές ηττημένος. Δεν κατάφερε ούτε μια στιγμή να κυριαρχήσει στην πολιτική ατζέντα και να βάλει ζητήματα που αφορούσαν την κοινωνία.
Ο ΣΥΡΙΖΑ βυθιζόταν καθημερινά σε μια καθολική κρίση ταυτότητας. Συνομιλούσε περισσότερο με τα social media και λιγότερο ή καθόλου με την κοινωνία. Παρήγαγε έναν αντιπολιτευτικό λόγο θυμωμένο, στηριγμένο στο «αντι» που πολλές φορές άγγιζε τα όρια των θεωριών συνωμοσίας.
Ένας αδυνατισμένος – λόγω των συγκυριών – αντισυστημικός λόγος κυριαρχούσε έναντι οτιδήποτε πολιτικού. Η ήττα στις δυο εκλογικές αναμετρήσεις ήταν μοιραία, σε μεγάλο βαθμό προεξοφλημένη, όχι όμως αναμενόμενη στην έκταση της.
Αυτός ο ΣΥΡΙΖΑ, σε αυτήν τη κατάσταση, κλήθηκε να διαχειριστεί την αλλαγή ηγεσίας μετά την αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα. Το σοκ της ήττας ήταν τόσο μεγάλο που φαινόταν καθαρά και στις 4 αρχικές υποψηφιότητες. Οι προσπάθειες για τη διατύπωση συγκροτημένου πολιτικού λόγου που υπήρξαν σε συγκεκριμένες υποψηφιότητες, έπεφταν σε ένα κενό αδιαφορίας, ή ενεργοποιούσαν ένα περιορισμένο ακροατήριο που ενδιαφερόταν να ακούσει για πολιτική που όπως αποδείχτηκε ήταν μειοψηφικό. Ένα ακροατήριο που ήθελε να κατανοήσει τι έγινε και να σκεφτεί με ποια ταυτότητα, με ποιες θέσεις ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει να επανακτήσεις τις δυνάμεις του. Η πλειοψηφία όμως δεν άκουγε. Απογοητευμένη με όλους και με όλα, έδειχνε μεγαλύτερη αποστροφή παρά ενδιαφέρον για τη διαδικασία. Αναζητούσε μια νέα ελπίδα, μια μετενσάρκωση του ηγέτη που έχασε.
Για τον Στέφανο Κασσελάκη, ένα πρόσωπο άγνωστο όχι μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά και στο κόμμα του, χρειάστηκε ένας μήνας, να συστηθεί, να διεκδικήσει και τελικά να κερδίσει μια εκλογική μάχη που φαινόταν την αρχή χαμένη από χέρι. Χρόνος ρεκόρ στον οποίο εφάρμοσε ένα επικοινωνιακό Blitzkrieg, εκ του αποτελέσματος απόλυτα επιτυχημένου, απρόβλεπτο στα χαρακτηριστικά του, χωρίς κάποια ιδιαίτερη δομή, το οποίο πέτυχε να στραφεί ολόκληρη η συζήτηση των εκλογών γύρω από το πρόσωπο του. Η βασική στρατηγική ήταν η πρόκληση και ο απόλυτος έλεγχος της ατζέντας. Οι “αντίπαλοι” του δηλαδή στην διαδικασία, να μην μπορούν να ακολουθήσουν την καμπάνια του. Και δεν μπόρεσαν, γιατί ήταν αδύνατον να βρεθούν τα επικοινωνιακά αντίμετρα.
Η πολιτική πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Το γήπεδο είχε αλλάξει. Βασικό όπλο της καμπάνιας του Στέφανου Κασσελάκη ήταν τα βίντεο, με ισχυρό πάντα αφήγημα, σχεδιασμένο όμως να καταναλώνεται από τα παραδοσιακά μέσα παράλληλα με τα social media. Δεν θυμάμαι προηγούμενο με πολιτικό στην Ελλάδα, στην Αμερική υπάρχουν πολλά παραδείγματα, να κυριαρχεί σε τέτοιο βαθμό στην πρωινή ζώνη της τηλεόρασης. Το life style στην απόλυτη αποθέωση του. Το αρχικό βίντεο, διάρκειας 4΄21’’, αρκούσε για αλλάζει ριζικά την προεκλογική εκστρατεία. Ένα κράμα, εικόνων, λέξεων, μηνυμάτων, συμβόλων, είχε δώσει την τροφή για την αναπαραγωγή δεκάδων τηλεοπτικών ωρών. Η εικόνα που ημέρα με την ημέρα σχηματιζόταν ερχόταν να συμπυκνώσει πολλά από τα χαρακτηριστικά που είχαν συστηματικά καλλιεργηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Γενικές προοδευτικές επικλήσεις, ήπιος αντισυστημισμός, κακά μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφοι, θεσμοί που θέλουν ξεδόντιασμα, ηγεσία ελέω θεού, επίκληση της άμεσης επαφής με τον λαό, έρχονται να αφυπνίσουν την απογοητευμένη πλειοψηφία.
Ο γνώριμος λαϊκίστικός λόγος των προηγούμενων ετών, συναντά ένα μεταμοντέρνο αφήγημα αριστείας, έναν νέο και άφθαρτο πρόσωπο που δηλώνει ότι «μπορεί να κερδίσει τον Μητσοτάκη», χωρίς φυσικά να εξηγεί με τι πολιτικές. Μια μετενσάρκωση του παλιού ηγέτη και το νέο αφήγημα είναι έτοιμο. Αφήγημα που μιλάει αποκλειστικά στο θυμικό και όχι στη λογική.
Μετά από όλη αυτή την διαδικασία, κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητες για το μέλλον. Ούτε για το πως θα εξελιχθεί η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κάτι άγνωστο προς το παρόν, αλλά ούτε και για το πως και αν θα επηρεάσει τα υπόλοιπα κόμματα αυτή η πρωτοφανής συνθήκη. Κάθε μέρα που περνάει, θα φωτίζει το καινούργιο αχαρτογράφητο περιβάλλον στον ΣΥΡΙΖΑ, που μέχρι στιγμής αρχίζει και θυμίζει το παλιό.
*O Ηλίας Τσαουσάκης είναι Πολιτικός επιστήμονας, σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας