Οι Ανωγειανοί και φέτος τίμησαν τους ήρωες της Αρκαδικής εθελοθυσίας σε εκδήλωση που έγινε την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου ,στον χώρο του ανδριάντα του πυρπολητή της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, Εμμανουήλ Αναγνώστου Σκουλά.
Στην επιμνημόσυνη δέηση χοροστάτησαν οι ιερωμένοι του χωριού παρουσία του π. Γεώργιου Μυρθιανού, Αρχιερατικού επιτρόπου και εκπροσώπου της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.
Παρόντες ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Μανόλης Καλλέργης και σύσσωμο το Δημοτικό συμβούλιο, ο Αντιδήμαρχος Μαλεβιζίου κ. Εμμανουλήλ Σαμόλης, τα σχολεία του χωριού και πλήθος απλού κόσμου που θέλησε με την παρουσία του να τιμήσει τους ήρωες που 148 χρόνια πριν θυσίασαν την ίδια τους τη ζωή για το πολυτιμότερο αγαθό,την Ελευθερία.
Παράλληλα με τους νεκρούς του Αρκαδίου τιμήθηκαν και οι πεσόντες Ανωγειανοί στις μάχες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν της ανατίναξης της Μονής. Αυτοί είναι οι κάτωθι:
Στη μάχη της Τυλίσου 27 Σεπτεμβρίου 1866:
Νικόλαος Σκουλάς
Γεώργιος Ξυλούρης
Γεώργιος Κρασσάς
Μανώλης Σκουλάς
Στέλιος Κεφαλογιάννης
Στη μάχη του Καμαριώτη 10 Ιανουαρίου 1867
Γεώργιος Καλλέργης
Στη μάχη του Ομέρ 6 Μαίου 1867
Ζαχάρης Σπιθούρης
Γεώργιος Σπιθούρης
Δημήτριος Σπαχής
Γεώργιος Μανουράς
Στη μάχη του Συρού
Ιωάννης Καράτζης
Ζαχάρης Πλεύρης
Ιωάννης Καλέντης
Το άγαλμα του Εμμανουήλ Σκουλά είναι εκεί από τον Οκτώβριο του 1996 για να θυμίζει σε όλους μας τους ανθρώπους που έδωσαν ψυχή και αίμα ανά τους αιώνες στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.
Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων κ.Απόστολος Παπαίωανου που στη συνέχεια της εκδήλωσης μίλησε στην αίθουσα εκδηλώσεων της Τράπεζας Πειραιώς αναλύοντας νέα στοιχεία που αποδεικνύουν για ακόμα μια φορά την βεβαιότητα ότι πυρπολητής του Αρκαδίου ήταν ο Εμμανουήλ Σκουλάς.
Ο κ. Παπαιωάννου ανέλυσε το δοκίμιο του που θα κυκλοφορήσει σε λίγες εβδομάδες από τις εκδόσεις Καζαμιάκη με τίτλο ”Εις Κρήτη Πάσαν Ελευθερίαν”, με τον τίτλο να είναι εμπνευσμένος από μια φράση που είχε γράψει στο ημερολόγιο του το 1865 ο πυρπολητής Σκουλάς. ”Οι επαναστάτες εργάζονται πυρετωδώς” έγραφε με κόκκινα γράμματα σαν αίμα ο φλογερός νέος τον Οκτώβριο του 1865 ένα χρόνο πριν γράψει μια από τις πιο χρυσές και ένδοξες σελίδες της Κρητικής επανάστασης εναντίον των Τουρκών.
Ο κ.Παπαιωάννου έδειξε στο κοινό την σφραγίδα με την οποία υπέγραφε ο Σκουλάς και η οποία ανέγραφε : ”Δημοδιδάσκαλος Δημοτικού σχολείου Σύρου-Εμμανουήλ Σκουλάς-Γαριβαλδινός”. Παράλληλα έδειξε πλήθος κειμένων του τύπου της εποχής καθώς και βιβλίων και κειμένων προξένων και πολεμικών ανταποκριτών της εποχής που αναφέρουν ως μόνο πυρπολητή του Αρκαδίου τον Σκουλά, τονίζοντας ότι πρέπει επιτέλους να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια.
Ο 21χρόνος όπως αποδεικνύεται πρόσφατα για την ηλικία του, Σκουλάς πυροβόλησε την μπαρουταποθήκη με την ασημένια μπιστόλα ,δώρο τότε του πεθερού του Δημήτρη Κεφαλογιάννη ή Κούντη:
Με μια μπιστόλα ασημωτή του Κούντη του Δημήτρη,
κεντά ο Σκουλάς τον τσεπανέ και σείστηκε όλη η Κρήτη.
Ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης μίλησε στους παρευρισκόμενους και είπε τον πρόλογο που θα έχει το βιβλίο του κ.Παπαιωάννου ,με την υπογραφή και του Δήμου Ανωγείων.Ανέφερε ο κ.Καλλέργης:
” H ιστορία ενός λαού,ενός τόπου συνήθως καθορίζεται από ξεχωριστούς ανθρώπους σε ξεχωριστές συνθήκες. Καθορίζεται από εκείνους που βάζουν το εμείς πάνω από το εγώ τους,που βάζουν την πατρίδα ,την ελευθερία, την δικαιοσύνη και τα ιδανικά τους πάνω από τη ζωή τους,το χρέος πάνω από κάθε ανάγκη τους.
Ο Εμμανουήλ Αναγνώστου Σκουλάς ήταν ένας από αυτούς τους ξεχωριστούς ,τους διαλεχτούς από τη μοίρα και τη ζωή για να υπηρετήσει τα μεγάλα ιδανικά.
Νέος από καλή γενιά, σπουδασμένος δάσκαλος, Συνειδητός Γαριβαλδινός με την κόκκινη μπέρτα του ,επαναστάτης της εποχής του,με στόχους και γνώσεις. Όταν είδε την κατάσταση που επικρατούσε στο Αρκάδι ,αποφάσισε να μείνει μέσα στη Μονή και με πλήρη συνείδηση για το τι θα ακολουθούσε ,παρακούοντας εντολές ,επέλεξε ρόλο πρωταγωνιστικό, θέτοντας το λυτρωτικό πυρ στην μπαρουταποθήκη της ιεράς μονής Αρκαδίου και μαζί με τους συμπολεμιστές του και τους υπόλοιπους ηρωικούς έγκλειστους στη Μονή πέρασε στην αθανασία.
Η Αρκαδική Εθελοθυσία υπήρξε ορόσημο στην μακραίωνη ιστορία της Κρήτης και ιδιαίτερα στον αγώνα της για Ελευθερία.Η θυσία των λίγων εγκλείστων στη μονή καθόρισε με μεγαλείωδη τρόπο την πορεία και την τύχη των πολλών.Η φλόγα της πυριτιδαποθήκης ύψωσε το ηθικό ανάστημα της Κρήτης και των ανθρώπων της σε δυσθεώρητα ύψη.Με το πλήρωμα του χρόνου και με άλλους αγώνες ήρθε και η πολυπόθητη λευτεριά και η ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Ο αδιάκοπος αγώνας για ιδανικά και η εθελοθυσία αυτών των λίγων είναι και η προτροπή τους στην πορεία της ζωής ακόμα και σήμερα.Μιας ζωής που αυτοί την έκαναν φλόγα που ακτινοβολεί σαν πανανθρώπινο σύμβολο αυτοθυσίας και αυταπάρνησης για την ελευθερία.Μιας προτροπής που προσανατολίζει τις επιλογές μας και τις βεβαιότητες μας για αξίες και ιδανικά,χρέη και ευθύνες ακόμα και σήμερα.Είναι η ιερή φλόγα που μετατρέπεται σε ευθύνη που παρότρυνε τον μεγάλο Κρητικό τον Νίκο Καζαντζάκη να γράψει: ”εγώ,εγώ μοναχός μου έχω χρέος να σώσω την Γης.Αν δεν σωθεί εγώ θα φταίω”.
Ευχαριστούμε πολύ τον ομότιμο Καθηγητή ιστορίας της Νεώτερης Ελλάδας και του νεοελληνικού πολιτισμού του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ.Απόστολο Παπαιωάννου για την άοκνη προσπάθεια που καταβάλλει στην έρευνα για την ανάδειξη στοιχείων από την ιστορία της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης του 1866 και του ηρωικού τέκνου των Ανωγείων Εμμανουήλ Αναγνώστου Σκουλά για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του κατά την διάρκεια του αγώνα στην Ιερά Μονή του Αρκαδίου…” καταλήγει ο Δήμαρχος Ανωγείων.
Αύριο η ΑνωΓη θα σας παρουσιάσει μια μικρή συνέντευξη με τον ομότιμο καθηγητή κ.Παπαιωάννου που μιλάει για τα νέα στοιχεία,για σκοπιμότητες που δεν αφήνουν την αλήθεια να λάμωει καθώς και για τις ιδιαίτερες σχέσεις του με τα Ανώγεια.
Τι έγινε στο Αρκάδι στις 9 Νοεμβρίου 1866
Κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, σύμβολο ηρωισμού και θυσίας. Είναι το σημαντικότερο επεισόδιο της Κρητικής Επανάστασης του 1866.
Η κακοδιοίκηση και η καταπίεση της τουρκικής διοίκησης ανάγκασε την Παγκρήτια Συνέλευση που συνήλθε στα Χανιά να αποστείλει στις 14 Μαίου 1866 αναφορά στον Σουλτάνο με μια σειρά αιτημάτων. Συγκεκριμένα, ζητούσε: βελτίωση του φορολογικού συστήματος, σεβασμό της χριστιανικής θρησκείας, αναγνώριση του πληθυσμού να εκλέγει ελεύθερα τους δημογέροντές του και τη λήψη μέτρων για την οικονομική ανάπτυξη του νησιού.
Παράλληλα, απέστειλε μυστικό υπόμνημα προς τους μονάρχες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, με το οποίο τους καλούσε να ενεργήσουν για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ή να μεσολαβήσουν στη χορήγηση από τον Σουλτάνο «Οργανικού Νόμου». Στη συγκέντρωση αυτή συμμετείχε και ο Γαβριήλ Μαρινάκης, ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου, που ήταν το επαναστατικό κέντρο της περιοχής Ρεθύμνης.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις αδιαφόρησαν, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ουδετερότητα και δεν πήρε ανοιχτά το μέρος των επαναστατών. Μόνο η Ρωσία κινήθηκε δραστήρια, χάρη στους υποπροξένους της στο νησί Ιωάννη Μιτσοτάκη και Σπυρίδωνα Δενδρινό.
Μη αναμένοντας βοήθεια από πουθενά, οι Κρητικοί αποφάσισαν να ξεσηκωθούν μόνοι τους και ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης στις 21 Αυγούστου 1866 με το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος» και αρχηγούς τον Ιωάννη Ζυμβρακάκη στα Χανιά, τον Ελλαδίτη συνταγματάρχη Πάνο Κορωναίο στο Ρέθυμνο και τον Μιχαήλ Κόρακα στο Ηράκλειο. Στην Ελλάδα συγκροτήθηκαν εθελοντικές ομάδες, που βοήθησαν τους Κρητικούς, με χρήματα, τρόφιμα και άλλα εφόδια.
Ο Σουλτάνος θορυβήθηκε από την εξέγερση και έστειλε στις 30 Αυγούστου 1866 τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, με εντολή να την καταστείλει, αφού προηγουμένως είχε απορρίψει τα αιτήματα των Κρητικών. Ο Πασάς έφερε το προσωνύμιο Γκιριτλί (Κρητικός), επειδή είχε συντελέσει στην κατάπνιξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη. Πρώτα προσπάθησε να καλοπιάσει τους επαναστάτες και να τους πείσει να επιστρέψουν στις δουλειές τους. Όταν αυτοί αρνήθηκαν, αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το στρατιωτικό του σχέδιο για την κατάπνιξη της επανάστασης.
Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο προέβη σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή των Χανίων και στη συνέχεια στράφηκε προς το Ρέθυμνο και τη Μονή Αρκαδίου, όπου ήταν η έδρα της τοπικής επαναστατικής επιτροπής, αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων, καθώς και καταφύγιο πολλών χριστιανών. Ο Μουσταφά Πασάς έφθασε έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 1866. Στη διάθεσή του είχε 15.000 άνδρες (Τούρκους, Αλβανούς, Αιγυπτίους και Τουρκοκρητικούς) και ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι, από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο πελοποννήσιος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ.
Οι προτάσεις προς παράδοση απορρίφθηκαν από τους πολιορκημένους και το πρωί της 8ης Νοεμβρίου άρχισαν οι εχθροπραξίες. Οι Οθωμανοί, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις τους, δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Μονή την πρώτη μέρα. Το βράδυ ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης. Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του πυροβόλου και οι επιτιθέμενοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, αρχίζοντας τη μεγάλη σφαγή.
Στη μπαρουταποθήκη της μονής γράφτηκε η τελευταία πράξη του δράματος και μία ακόμα ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Ο Εμμανουήλ Σκουλάς την ανατίναξε, σκορπίζοντας το θάνατο, όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους εισβολείς. Αμέσως μετά, οι Τουρκοκρητικοί και οι Αλβανοί όρμησαν και κατέσφαξαν όσους είχαν διασωθεί, ενώ έκαψαν τον ναό και λεηλάτησαν τα ιερά κειμήλια.
Από τους Έλληνες που βρίσκονταν στη Μονή, μόνο 3 ή 4 κατόρθωσαν να διαφύγουν, ενώ περίπου 100 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μεταξύ αυτών και ο Δημακόπουλος, που εκτελέστηκε λίγο αργότερα. Ο ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης είχε σκοτωθεί πριν από την ανατίναξη της μπαρουταποθήκης. Οι νεκροί και τραυματίες του Μουσταφά ανήλθαν σε 1.500 ή σε 3.000, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς.
Το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όπως είχε συμβεί με την καταστροφή των Ψαρών και την Έξοδο του Μεσολογγίου , συγκίνησε όλο τον χριστιανικό κόσμο κι ένα νέο κύμα φιλελληνισμού δημιουργήθηκε στην Ευρώπη. Σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Τζουζέπε Γκαριμπάλντι και ο Βίκτωρ Ουγκώ, πήραν θέση υπέρ του Κρητικού Αγώνα και ξένοι εθελοντές έσπευσαν να ενισχύσουν από κοντά την Επανάσταση. Σημαντικές ήταν και οι χρηματικές συνεισφορές από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, με προεξάρχοντα τον φιλέλληνα Σαμουήλ Χάου.
Η Κρητική Επανάσταση φυλλορρόησε τον Ιανουάριο του 1869, αλλά ο Σουλτάνος δεν μπόρεσε να καθυποτάξει ολοκληρωτικά τους Χριστιανούς της Κρήτης. Έτσι, υπό την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων αναγκάστηκε να παραχωρήσει τον «Οργανικό Νόμο» (3 Φεβρουαρίου 1868), ένα είδος Συντάγματος, που προέβλεπε προνόμια για τους χριστιανούς και καθεστώς ημιαυτονομίας για το νησί. Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα πήρε αναβολή για το 1912.
