Το κείμενο ανήκει σε φίλο του μπλογκ, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του και ανέβηκε με τη βοήθεια του Iguana
Με το ξεκίνημα της χρονιάς ο Παραλληλογράφος εξασφάλισε και σας παρουσιάζει μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην σύντομη ιστορία του: την αποκλειστική συνέντευξη με τον διάσημο Γάλλο ψυχίατρο και ψυχαναλυτή δόκτωρα Jean-Marie Jam’enfou. Ο δρ. Ζαμ’ενφού, γνωστός τόσο για το κλινικό όσο και για το ακαδημαϊκό του έργο, είναι σήμερα ομότιμος καθηγητής ψυχαναλυτικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Παρί Κατόρζ (Paris XIV) και επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστημιακό ινστιτούτο του Τρολλεβόργου (Trolleborg) της Σουηδίας. Διατέλεσε επί σειρά ετών διευθυντής της λακανικής Σχολής του Φροϋδικού Αιτίου (École de la Cause Freudienne) και είναι γνωστός στο ευρύ κοινό από το πολύπλευρη συγγραφική του δραστηριότητα. Στην παρούσα συνέντευξη ο δρ. Ζαμ’ενφού καταθέτει τη δική του νηφάλια και πάντα επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη για τις διαμάχες που ταλανίζουν το κίνημά μας.
Π: Κύριε καθηγητά ξεκινώντας θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε πώς γίνεται να γνωρίζετε όλες αυτές τις λεπτομέρειες για το κίνημα στην Ελλάδα.
Ζ: Θα σας εξηγήσω. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σταθερά στο επίκεντρο ενός παγκόσμιου ενδιαφέροντος και μιας παγκόσμιας ανησυχίας, θα έλεγα, λόγω αυτής της οικονομικής κρίσης που κανείς δεν ξέρει ακόμα που θα οδηγήσει. Είναι και το γεγονός – και αυτό είναι κάτι που αποκαλύπτω για πρώτη φορά δημόσια – ότι έχω και εγώ, όπως και ο Πρόεδρός μας Νικολά Σαρκοζί, μία γιαγιά από τη Θεσσαλονίκη. Οι ελληνικές ρίζες μου είναι λοιπόν που με κάνουν να παρακολουθώ τόσο συστηματικά την ελληνική επικαιρότητα και να μπορώ να σχηματίζω άποψη έχοντας πλήρη θα έλεγα πληροφόρηση.
Π: Οπότε θα έχετε πληροφορηθεί για το κίνημα των Αγανακτισμένων, τις Γενικές Απεργίες, την κατάρρευση της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου, την ανάδειξη στην Πρωθυπουργία του Λουκά Παπαδήμου …
Ζ: Όλα αυτά τα γνωρίζω και τα παρακολουθώ αλλά το στοιχείο στο οποίο θέλω να επικεντρώσω, γιατί νομίζω ότι συγκεντρώνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από ψυχαναλυτικής πλευράς, είναι αυτή η διαμάχη στους κόλπους του ίδιου του κινήματος και στον οξύ τρόπο με τον οποίο εκφράστηκε στη διαδήλωση της 20ης Οκτωβρίου. Νομίζω ότι εδώ εκδηλώνεται ένα σύμπτωμα, κάτι βαθύ που ανάγεται στην πρώιμη παιδική ηλικία των υποκειμένων, που πρέπει να αντιμετωπιστεί πριν η παθογένεια αυτή εξαπλωθεί και προκαλέσει περισσότερα προβλήματα.
Π: Κύριε καθηγητά εννοείτε δηλαδή ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας χρειάζεται ψυχανάλυση;;; Θα σας κατηγορήσουν ότι συκοφαντείτε και αποπροσανατολίζετε …
Ζ: Κοιτάξτε δεν λέω αυτό. Ας φύγουμε λίγο αγαπητέ μου από το πεδίο του Φαντασιακού (Imaginaire) και ας περάσουμε στο πεδίο του Συμβολικού (Symbolique). Το Κομμουνιστικό Κόμμα, όπως και κάθε υποκείμενο, συγκροτεί την ταυτότητά του απέξω, από μία εικόνα στην οποία αντικατοπτρίζεται. Η εικόνα που σχηματίζει το υποκείμενο για τον εαυτό του είναι αδρανής και άκαμπτη και πρέπει να περάσει στο χώρο του λόγου, να συμβολοποιηθεί, να διατυπωθεί με λέξεις για να μπορεί να αναλυθεί και να εξελιχθεί.
Ας αρχίσουμε από τα βασικά. Είναι σαφές ότι το ΚΚΕ στο πλαίσιο του κινήματος είναι η Πατρική Φιγούρα . Είναι αυστηρό και σοβαρό. Εργάζεται στην παραγωγή. Έχει μουστάκι. Ξυπνάει νωρίς και επιπλέον σε επιπλήττει αν και εσύ δεν ξυπνάς νωρίς. Καταλαμβάνει όλο τον χώρο. Και πάνω απ’ όλα είναι αυτό που θέτει τον Κανόνα στην Επιθυμία. Αυτό ακριβώς προσπάθησε να κάνει και το πρωινό της 20ης Οκτωβρίου. Η αναρχία εκδήλωσε σε ένα πρώτο επίπεδο την επιθυμία να κινηθεί προς το κτίριο του Κοινοβουλίου και να (τις) παίξει με τους μπάτσους και έγινε ότι έγινε.
Π: Αν το ΚΚΕ είναι η Πατρική Φιγούρα, η αναρχία τι είναι;
Ζ: Μα φυσικά το παιδί! Ατίθασο και άμυαλο, επικαλείται την επιθυμία να πάει στη Βουλή να βρει τους μπάτσους για να επιτεθεί στην πραγματικότητα στον Οιδιπόδειο Ανταγωνιστή. Κομβικός εδώ είναι ο ρόλος της μητέρας.
Π: Μπορούμε δηλαδή να εντοπίσουμε και Μητρική Φιγούρα στο κίνημα;
Ζ: Η απάντηση είναι ναι, μπορούμε να την εντοπίσουμε στο πρόσωπο της υπόλοιπης αριστεράς και βασικά του ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Αξίζει εδώ να τονίσουμε το ρόλο της Μητρικής Φιγούρας: αν ο Πατέρας είναι αυτός που θέτει τον Κανόνα στην Επιθυμία, η Μητέρα συμβολίζει την αγάπη χωρίς προϋποθέσεις. Δυστυχώς η αριστερά δεν ανταποκρίθηκε σωστά στον ρόλο της. Αντί να βγάζει ανακοινώσεις και να καταδικάζει το παιδί, όφειλε να το περιβάλει με αγάπη.
Στη σχέση μητέρας (υπόλοιπη πλην ΚΚΕ αριστερά) – παιδιού (αναρχία) αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο, γιατί είναι καθοριστική για την ερμηνεία μας. Το παιδί ήδη από την πιο πρώιμη φάση της ανάπτυξής του προσκολλάται στη μητέρα, γρήγορα όμως διαπιστώνει ότι η μητέρα αποτελεί υποκείμενο ανεξάρτητων επιθυμιών. Τότε το παιδί επιδιώκει να κατακτήσει ολοκληρωτικά την προσοχή της, να παραστήσει την ίδια την επιθυμία στη μητρική φαντασίωση. Ότι και να κάνει όμως πάντα διαπιστώνει ότι υπάρχει κάτι που εξακολουθεί να κινητοποιεί την μητρική επιθυμία, κάτι που ξεπερνάει το παιδί και το κατέχει κάποιος άλλος, ο Οιδιπόδειος Ανταγωνιστής (το ΚΚΕ). Αυτό το «κάτι» είναι που ο Jacques Lacan ονόμασε Φαλλό (Phallus). Στην περίπτωσή μας ο Φαλλός είναι ο κόσμος, οι μάζες. Η μητέρα στρέφεται προς τον πατέρα αναζητώντας τον Φαλλό, προς μεγάλη απογοήτευση του παιδιού που συγκρίνοντας τον φαλλό του με τον Φαλλό του πατέρα αρχίζει να αναπτύσσει τον Φόβο του Ευνουχισμού (Peur de la Castration).
Π: Και που οδηγεί ο φόβος του ευνουχισμού την αναρχία κύριε καθηγητά;
Ζ: Μα που αλλού, στην εξέγερση ενάντια στην Πατρική Φιγούρα! Αυτός είναι και ο λόγος που επιτέθηκε με τέτοια λύσσα ενάντια στον Πατέρα την 20η Οκτωβρίου. Όσοι δεν διαθέτουν τα αναλυτικά εργαλεία της ψυχανάλυσης αδυνατούν να ερμηνεύσουν αυτή τη συμπεριφορά και αναρωτούνται: μα καλά αν δεν ήταν εκεί το ΚΚΕ η αναρχία τι θα έκανε, θα έμπαινε στη Βουλή; Την προηγούμενη μέρα δηλαδή που δεν ήταν γιατί δεν μπήκε κλπ. Στην πραγματικότητα το παιδί δεν θέλει να φτάσει στη Βουλή, θέλει να απομακρύνει τον Οιδιπόδειο Ανταγωνιστή και να παραμείνει μόνο του με τη Μητέρα του όπως ήταν μια μέρα πριν, στις 19 του Οκτώβρη.
Όπως συνηθίζω να λέω και στις παραδόσεις μου στο Πανεπιστήμιο του Trolleborg, πρόκειται για κλασσική περίπτωση Μετάθεσης (Déplacement). Μια επιθυμία που για κάποιο λόγο είναι απαγορευμένη από το Υπερεγώ –και τέτοια είναι κατ’ εξοχήν η αιμομικτική επιθυμία προς τη Μητέρα- για να περάσει από τον έλεγχο της εσωτερικής λογοκρισίας υπόκειται στη διαδικασία της μετάθεσης, το φορτίο αυτής της απαγορευμένης επιθυμίας μετατίθεται σε κάτι άλλο που σε μια πρώτη ανάγνωση είναι ψυχικά αδιάφορο. Έτσι και η επιθυμία προσκόλλησης στη Μητέρα μετατίθεται σε επιθυμία επίθεσης στο Κοινοβούλιο.
Π: Εντάξει λοιπόν, ας υποθέσουμε ότι είναι έτσι. Τότε ποια μπορούμε να πούμε ότι είναι η λύση στο πρόβλημα;
Ζ: Μα ο πολιτισμός αγαπητέ μου! Ο οποίος μπορεί κατά τον Sigmund Freud να αποτελεί πηγή δυστυχίας (Das Unbehagen in der Kultur) αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και τη διέξοδο στα προβλήματα που ταλανίζουν το παιδί. Το ταμπού της αιμομιξίας, η παραίτηση δηλαδή του παιδιού από τα αιμομικτικά αντικείμενα μπορεί να έχει το τίμημα του Συμβολικού Ευνουχισμού (Castration Symbolique) σύμφωνα με τον Jacques Lacan, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και μία συνθήκη sine qua non στη συγκρότηση της ανθρώπινης υποκειμενικότητας.
Με πιο απλά λόγια το παιδί οφείλει να αποδεχτεί τον Κανόνα στην Επιθυμία και όσο και να αγαπάει τη Μητέρα, να αποδεχτεί ότι αυτή σεξουαλικά ανήκει στον Πατέρα και να στρέψει αλλού το σεξουαλικό του ενδιαφέρον. Στην αντίθετη περίπτωση το τίμημα είναι φοβερό: το παιδί δεν κατορθώνει ποτέ να ξεκολλήσει από τη μητέρα και να ταυτιστεί με τον πατέρα και η συνεπαγόμενη καθήλωση (fixation) στο φαλλικό στάδιο (stade phallique) οδηγεί σε υστερική δομή προσωπικότητας (structure hystérique de la personnalité). Και δυστυχώς ήδη διαφαίνεται η υστερική δομή στη συμπεριφορά του παιδιού ώρες ώρες.
Π: Μπορεί η δομή της προσωπικότητας της αναρχίας να είναι υστερική αλλά δεν είναι αλήθεια ότι και ο αυταρχικός πατέρας (το ΚΚΕ) έχει πολλές φορές μέχρι σήμερα κακοποιήσει τόσο τη μητέρα όσο και το παιδί;
Ζ: Ναι ναι αγαπητέ μου, δυστυχώς είναι ακριβώς έτσι, και οι συνέπειες στον ευαίσθητο ψυχισμό του παιδιού είναι οφθαλμοφανείς …
Π: Κύριε καθηγητά, σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας παραχωρήσατε
Ζ: Και εγώ σας ευχαριστώ που μου δώσατε τη δυνατότητα να απευθυνθώ στο εκλεκτό κοινό του Παραλληλογράφου και πρέπει να σας πω ότι παρακολουθώ το πολύ ενδιαφέρον μπλογκ σας από το μακρινό Trolleborg, όσο το επιτρέπουν βεβαίως οι ακαδημαϊκές μου υποχρεώσεις αλλά και η ενασχόληση με τους ασθενείς μου.
http://parallhlografos.wordpress.com