Του WILLEM BUITER* | Την περασμένη εβδομάδα, 25 τράπεζες απέτυχανστην επιθεώρηση ποιότητας περιουσιακών στοιχείων (asset quality review – AQR) που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε 130 από τις μεγαλύτερες τράπεζες της ευρωζώνης. Στα stress tests που διεξήγαγε η European Banking Authority σε 123 από τα ισχυρότερα πιστωτικά ιδρύματα της Ε.Ε. απέτυχαν τα 24.
Αυτά τα τελευταία εμφάνιζαν κεφαλαιακό έλλειμμα, με βάση το δυσμενές μακροοικονομικό σενάριο, της τάξης των 24,6 δισ. ευρώ – δηλαδή 0,09% των αξίας 28 τρισ. ευρώ ενεργητικών τους, που αντιστοιχούν στο 70% του συνόλου στην Ε.Ε. Συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων που αντλήθηκαν ή έχουν καλυφθεί από τις αρχές του 2014, σε 14 τράπεζες εμφανίστηκε έλλειμμα 9,5 δισ. ευρώ ή περίπου 0,03% των ενεργητικών, σύμφωνα με τα stress tests.
Στις 27 Οκτωβρίου, οι καθηγητές Viral Acharya και Sascha Steffen εξέδωσαν μια εναλλακτική εκτίμηση, χρησιμοποιώντας διαφορετική μεθοδολογία, για 39 εισηγμένες τράπεζες της ευρωζώνης, με συνολικό ισολογισμό 12,5 τρισ. ευρώ (ένα υποσύνολο αυτών που συμμετείχαν στα stress tests της ΕΒΑ και στα AQR της ΕΚΤ). Υπολόγισαν ότι το έλλειμμα ήταν 450 δισ. ευρώ στα τέλη του 2013 – περίπου το 3,6% των ενεργητικών.
Και τα δύο νούμερα για τις κεφαλαιακές ελλείψεις είναι απλώς ενδεικτικά. Γι’ αυτό τείνουν και τα δύο να είναι λάθος. Ποιο είναι πιο κοντά στο πραγματικό μέγεθος; Προσωπικά πιστεύω περισσότερο στην εκτίμηση των καθηγητών Acharya και Steffen. Η ΕΒΑ έχει κακό παρελθόν με τα stress tests, πουυποβαθμίζουν χονδροειδώς τις κεφαλαιακές τρύπες των τραπεζών της Ε.Ε. Τόσο τα AQR όσο και τα stress tests βασίζονται πολύ στις εθνικές ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές – τις ίδιες αρχές υπό τις οποίες αφέθηκαν να κακοφορμίσουν και να συσσωρευθούν οι υπερβολές που οδήγησαν στη χρηματοπιστωτική κρίση.
Εκείνες ήταν υπεύθυνες για τη ρυθμιστική χαλαρότητα που επέτρεψε στις τράπεζες της δικαιοδοσίας τους να δείξουν υπερβολική ανοχή (επέκταση του χρόνου αποπληρωμής) και να υπερβάλουν όσον αφορά την πραγματική αξία των ενεργητικών τους. Το δυσμενές σενάριο, εξάλλου, δεν ήταν ιδιαίτερα δυσμενές – για παράδειγμα δεν προέβλεπε αποπληθωρισμό.
Εκτός από τις, κρυμμένες ακόμη, ζημίες που κληροδότησε η κρίση, θα συσσωρευθούν και νέες ζημίες ως αποτέλεσμα της μίζερης οικονομικής πορείας της ευρωζώνης τα 5-6 τελευταία χρόνια. Οπότε, εγώ στοιχηματίζω ότι οι καθηγητές Acharya και Steffen διαθέτουν καλύτερο οδηγό για τα κεφάλαια που θα πρέπει να αντλήσει ο ευρωπαϊκός τραπεζικός κλάδος ώστε να αποκτήσει σωστό βηματισμό. Αν είναι έτσι, απαιτούνται περισσότερα AQR και stress tests, αυτήν τη φορά χωρίς τη βοήθεια των εθνικών αρχών.
Την ίδια ώρα, η μετάλλαξη του πιστωτικού συστήματος της ευρωζώνης σε ζόμπι συνεχίζεται. Ακόμη κι αν αναθερμανθεί η εγχώρια ζήτηση, είτε αυθορμήτως είτε μέσω εξωτερικών σοκ, είτε με νομισματική και δημοσιονομική επεκτατική πολιτική και μεταρρυθμίσεις υπέρ της προσφοράς, ο τραπεζικός κλάδος δεν θα μπορέσει να στηρίξει καθόλου την αύξηση της ζήτησης. Η ιαπωνοποίηση της ευρωζώνης θα έχει ως αποτέλεσμα μια χαμένη δεκαετία, μετά τη χαμένη μισή δεκαετία που ήδη βιώνει.
Για να μη μετατραπεί η κυκλική στασιμότητα της ευρωζώνης σε μόνιμη, απαιτούνται τέσσερις στρατηγικές: Η πρώτη είναι τα κατάλληλα AQR και stress tests, τα οποία θα ακολουθήσει ταχεία ανακεφαλαιοποίηση των ελλειμματικών πιστωτικών ιδρυμάτων και ένα κύμα συγχωνεύσεων στις τράπεζες της ευρωζώνης για να επιτευχθεί μεγαλύτερη κερδοφορία και αποδοτικότητα, σε έναν κλάδο με υπερβολικά πολλές ανεπαρκείς τράπεζες. Οι διακρατικές συγχωνεύσεις θα δημιουργήσουν πιο αποτελεσματικό ανταγωνισμό σε κάθε κράτος μέλος. Με τέτοια δραστικά μέτρα, θα μπορούσαν ακόμη και να τονωθούν η εμπιστοσύνη και η αισιοδοξία στην πραγματική οικονομία.
Το δεύτερο μέτρο είναι μια πρόσκαιρη δημοσιονομική στήριξη (ας πούμε 1% του ΑΕΠ της ευρωζώνης ετησίως επί δύο χρόνια, επικεντρωμένο στις χώρες με τα μεγαλύτερα ελλείμματα παραγωγής, δηλαδή στην περιφέρεια) την οποία θα χρηματοδοτεί και θα πληρώνει με νέο χρήμα μονίμως η ΕΚΤ. Για να γίνουν πιο διαφανείς οι μηχανισμοί αυτής της… ρίψης κεφαλαίων από ελικόπτερο η ΕΚΤ θα χρειαστεί να ακυρώσει τα κρατικά χρεόγραφα που αγοράζει.
Αυτό το τρίτο βήμα οικονομικά θα αντιστοιχεί σε αγορά και διακράτηση των ομολόγων για πάντα (με μετακύλιση στις λήξεις) και θα είναι ακόμη πιο δραματικό. Εφόσον τα ρυθμιστικά κεφάλαια στο ευρωσύστημα γίνουν αρνητικά, αυτό θα υπενθυμίσει ότι το πιο σημαντικό περιουσιακό στοιχείο των κεντρικών τραπεζών -η παρούσα αξία των μελλοντικών κερδών από κυριαρχικά δικαιώματα- βρίσκεται εκτός ισολογισμού.
Τέλος, για να επιτευχθεί βιωσιμότητα του χρέους των κρατών της ευρωζώνης, απαιτούνται δραστικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της ζήτησης, που θα τονώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης της παραγωγής τουλάχιστον στο 1,5% για την Ιταλία, την Πορτογαλία και άλλες αρτηριοσκληρωτικές χώρες.
Το φετίχ της ευρωζώνης «απαγορεύεται η νομισματική χρηματοδότηση των κρατικών χρεών» να παραλύει την ΕΚΤ. Ο ενστικτώδης αντικεϊνσιανισμός του τευτονικού περιθωρίου ευνουχίζει τη δημοσιονομική πολιτική. Η εγχώρια πολιτική παράλυση αναστέλλει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. ΤαAQR – stress tests ήταν παραμύθια. Καλή τύχη, ευρωζώνη!
*Ο Willem Buiter είναι ο ανώτατος οικονομολόγος της Citigroup